Η σημερινή μου ανάρτηση έχει ένα εξαιρετικά σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, θέμα. Το θέμα των εμμονών, των ψυχικών(με τον όρο ψυχικές εννοώ ότι προκαλούνται από κάποια δυσλειτουργία της ψυχής, όχι του μυαλού). Η σημαντικότητα του θέματος δεν έχει να κάνει μόνο με τις πολύ σοβαρές επιπτώσεις των εμμονών, αλλά κυρίως με το ότι όλοι μας, λίγο πολύ, έχουμε διάφορες εμμονές. Αυτό είναι μεν λογικό, αφού ζούμε σε ένα κόσμο που μας κάνει να παρουσιάζουμε πολλές εμμονές, αλλά δυστυχώς κανένας μας δεν έχει το θάρρος να το παραδεχτεί. Κι όταν λέω κανένας, το εννοώ(με το ελάχιστο περιθώριο λάθους βέβαια-μπορεί να υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, αλλά, και να υπάρχουν, είναι τόσο ελάχιστες, που δεν έχει νόημα να μιλάμε για αυτές). Μέχρι κι εγώ που γράφω αυτό το κείμενο, για το οποίο έχω κάνει, όπως και για κάθε άλλο, μια προεργασία, μόνο γράφοντάς το συνειδητοποίησα ότι ο κανόνας αυτός αφορά κι εμένα.
Ξεκινώντας, είναι βέβαια απαραίτητο να διασαφηνίσω το τι σημαίνει ο όρος <<εμμονή>>.Η εμμονή είναι μια ψυχική ασθένεια, η οποία προκαλείται με 5 τρόπους, που θα εξηγήσω παρακάτω, κι έχει τρία κύρια συμπτώματα. Το πρώτο είναι ότι κάνει τον άνθρωπο να απομακρύνεται κατά πολύ από το μέσο όρο, το γενικώς αποδεκτό, όσον αφορά την κρίση ή τις πράξεις του πάνω στο θέμα στο οποίο έχει εμμονή(αν υπάρχουν 2 ή παραπάνω γενικώς αποδεκτά, το οποίο βέβαια είναι στην πραγματικότητα πολύ σπανιότερο από ότι νομίζουμε, τοτε απομακρύνεται από το ένα). Αυτό συνήθως είναι κακό, παρ'όλο που τις περισσότερες φορές η πλειοψηφία έχει λανθασμένες απόψεις. Ο λόγος που είναι κακό είναι ότι μπορεί είτε(σπανιότερα) να προσεγγίσει περισσότερο το σημείο(υπερβολή ή έλλειψη) στο οποίο κλίνει κι η πλειοψηφία, είτε(συχνότερα) να διαμορφώσει μια εκ διαμέτρου αντίθετη πορεία, προς το άλλο σημείο-σε κάθε περίπτωση πάντως παραβαίνει το μέτρο, και γι'αυτό είναι κακό. Για παράδειγμα, αν η γενική άποψη για τον αθλητισμό προσεγγίζει την υπερβολή, τότε ένας άνθρωπος μπορεί να έχει είτε αρνητική εμμονή προς τον αθλητισμό(να οδηγηθεί στο σημείο της έλλειψης), είτε θετική, να οδηγηθεί ακόμα περισσότερο προς την υπερβολή(ας μην παρεξηγήσουμε όμως τον όρο <<θετική>>, έχει μαθηματική αξία κι όχι αξιολογική, θετική εμμονή δε σημαίνει καλή, σημαίνει απλά ότι οδηγεί στην υπερβολή). Ο λόγος που το κριτήριο αφορά την απόκλιση του ατόμου από την πλειοψηφία κι όχι από το μέτρο, που είναι πολύ σημαντικότερο, είναι ότι είναι λογικό κάποιος να αποκλίνει από το μέτρο, αν δεν ξέρει ποιο είναι ή αν απλά δεν έχει τον απαραίτητο αυτοέλεγχο(αυτοσυγκράτηση) για να οδηγήσει και να κρατήσει τον εαυτό του εκεί, όμως δεν είναι και τόσο λογικό να απέχει από την πλειοψηφία, από αυτό που βλέπει κι ακούει καθημερινά. Φυσικά, δεν σημαίνει ότι όποιος απέχει από την πλειοψηφία πάσχει από κάποια εμμονή. Μπορεί να είναι αυτό προϊόν ώριμης σκέψης και διαπίστωσης ότι η μάζα σφάλλει σε κάποια θέματα. Παρ'ολ'αυτά, επειδή ελάχιστοι άνθρωποι σήμερα έχουν τη διάθεση και την ικανότητα να σκεφτούν ώριμα και σοβαρά, εκτιμώ ότι, τις περισσότερες φορές που παρατηρείται απόκλιση από την πλειοψηφία, ο λόγος είναι κάποιας μορφής εμμονή(φυσικά εμμονές μπορεί να έχουν ακόμα κι αυτοί που θέλουν-μπορούν να σκεφτούν σοβαρά, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, σε μικρότερο όμως βαθμό). Το δεύτερο σύμπτωμα των εμμονών είναι ότι οδηγούν έναν άνθρωπο στο να σκέφτεται, και γενικά να ασχολείται, περισσότερο από όσο είναι φυσιολογικό κάποιο θέμα. Για να χρησιμοποιήσω πάλι το παράδειγμα με τον αθλητισμό, ένας άνθρωπος με εμμονή πάνω στον αθλητισμό, θα ασχολείται με αυτό το θέμα περισσότερο από τους άλλους(ακόμα κι όσους τους αρέσει ο αθλητισμός), είτε με θετικό τρόπο(να αθλείται, να βλέπει αγώνες, να μιλάει για τον αθλητισμό κλπ, όλα αυτά βέβαια σε υπερβολικό βαθμό) στην περίπτωση της θετικής εμμονής, είτε με αρνητικό(να κατονομάζει τον αθλητισμό ως αιτία για πολλά προβλήματα, να κρίνει αρνητικά όσους ασχολούνται με αυτόν κλπ, επίσης σε υπερβολικό βαθμό) στην περίπτωση της αρνητικής εμμονής. Το τρίτο σύμπτωμα είναι η μεγάλη ευαισθησία σε κάποια θέματα. Αν σε κάποια θέματα είμαστε πιο ευαίσθητοι από ότι είμαστε γενικά, σαν άνθρωποι, τότε είναι πολύ πιθανό να πάσχουμε από κάποια εμμονή(βέβαια υπάρχουν κάποια θέματα στα οποία είναι λογικό και σωστό να δείχνουμε μια παραπάνω ευαισθησία, όχι όμως σε υπερβολικό βαθμό). Τελειώνοντας την αναγνωριστική προσέγγιση στο θέμα, πρέπει να πω ότι οι εμμονές έχουν <<διαβαθμίσεις>>, υπάρχουν μεγάλες και μικρότερες εμμονές.
Ώρα λοιπόν τώρα να εξετάσουμε πώς μπορεί να γεννηθεί μια εμμονή μέσα σε έναν άνθρωπο. Αυτό γίνεται με πέντε τρόπους, εξού και πέντε οι μορφές εμμονών(μπορούν φυσικά να υπάρχουν ακόμα κι όλες σε έναν άνθρωπο). Ο πιο απλός, και συνάμα πιο ύπουλος, είναι η λάθος αξιολόγηση κάποιου θέματος. Είπα νωρίτερα ότι είναι κάποιες φορές φυσιολογικό να αποκλίνει η κρίση κάποιου από αυτή της πλειοψηφίας, αν έχει σκεφτεί αυτός σοβαρά κι ώριμα πάνω σε κάποιο θέμα κι έχει διαπιστώσει ότι η πλειοψηφία σφάλλει. Αυτή είναι όμως μονάχα η καλή πλευρά του νομίσματος, κάποιος να ερευνήσει ένα θέμα και να βρει την αλήθεια. Πολλές φορές γίνεται και το αντίθετο. Ο άνθρωπος δηλαδή ναι μεν σκέφτεται, όσο πιο σοβαρά κι ώριμα μπορεί, πάνω σε κάποιο θέμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία σφάλλει, αλλά στην πραγματικότητα η πλειοψηφία έχει δίκιο(ή τουλάχιστον πιο πολύ δίκιο από ότι πιστεύει αυτός). Δηλαδή ο άνθρωπος θεωρεί ότι η πλειοψηφία κάνει λάθος, προσεγγίζοντας είτε το σημείο της υπερβολής, είτε αυτό της έλλειψης, χωρίς αυτό να συμβαίνει στην πραγματικότητα(ή να συμβαίνει λιγότερο από όσο νομίζει εκείνος). Τότε ο άνθρωπος αυτός, ανάλογα με το αν κρίνει ότι η πλειοψηφία προσεγγίζει την υπερβολή ή την έλλειψη, στρέφεται προς την άλλη κατεύθυνση και την υποστηρίζει με μεγάλο πάθος, θεωρώντας ότι αυτός είναι ένας από τους λίγους που ξέρουν την αλήθεια και ότι από κει και πέρα πρέπει τόσο να εμποδίσει τους άλλους να τον φθείρουν με τις λανθασμένες απόψεις τους, όσο και να τους επηρεάσει θετικά, υποδεικνύοντάς τους το σωστό που έχει ο ίδιος καταφέρει να βρει. Στην προσπάθειά του αυτή είναι πολύ αρνητικός απέναντι στην άλλη άποψη(η οποία είναι βέβαια σωστότερη από τη δική του) και προσπαθεί με κάθε ευκαιρία να φέρει το θέμα της συζήτησης εκεί που θέλει, στο θέμα δηλαδή που ο ίδιος έχει βρει το σωστό, ενώ οι άλλοι το αγνοούν. Βέβαια, το ίδιο κάνουν κι αυτοί που πράγματι βρίσκουν ότι η μάζα σφάλλει κάπου, αλλά η μεγάλη διαφορά είναι ότι αυτοί έχουν πράγματι δίκιο να φέρονται έτσι, ενώ όσοι το πιστεύουν αυτό λανθασμένα, όσο αγαθά κίνητρα κι αν έχουν, κάνουν κακό και στους ίδιους και στους άλλους. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να ψάχνουμε, όσο περισσότερο μπορούμε, ποιο είναι το σωστό και να μην σταματάμε ούτε όταν πιστέψουμε πώς το βρήκαμε.
Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί σε έναν άνθρωπο μια εμμονή, είναι μέσω των συναισθημάτων του απέναντι σε κάποιο θέμα ή άνθρωπο. Αυτό αφορά κυρίως(όχι όμως μόνο) τους ανθρώπους που έχουν δυσκολίες στο να ελέγξουν τα διάφορα συναισθήματά τους, κυρίως αγάπη-θαυμασμό και μίσος-ζήλεια. Αν κάποιος λοιπόν δυσκολεύεται σε αυτό, είναι πολύ εύκολο, αν τα συναισθήματα αυτά είναι έντονα(1) κι έχουν διάρκεια(2), να του δημιουργήσουν κάποια εμμονή. Για παράδειγμα, αν κάποιος αγαπάει πολύ έντονα κάποιον, αν είναι αυτός άτομο που δυσκολεύεται να ελέγξει τα συναισθήματά του, είναι πολύ πιθανό με τον καιρό να αρχίσει να διαμορφώνει, προς το άτομο που αγαπά, μια θετική εμμονή, δηλαδή να του προσφέρει περισσότερα από όσα αξίζει και να τον κρίνει με περισσότερη επιείκεια. Φυσικά αυτό είναι λογικό να το κάνει οποιοσδήποτε αγαπάει κάποιον, χωρίς να είναι συνήθως κακό, αλλά στην περίπτωση που δημιουργηθεί εμμονή, το κάνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, κι έτσι καταντάει κακό. Αν λοιπόν τα συναισθήματα είναι θετικά, η εμμονή που δημιουργείται είναι θετική, διαφορετικά, αν είναι αρνητικά, η εμμονή που δημιουργείται είναι αρνητική. Ακόμα ένας λόγος να μάθουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας.
Ο τρίτος τρόπος δημιουργίας εμμονής είναι μέσω της αδυναμίας πραγματοποίησης των επιθυμιών, με τις εμμονές που δημιουργούνται με αυτόν τον τρόπο να χαρακτηρίζονται απωθημένα. Νομίζω πως όλοι ξέρουμε πάνω κάτω πώς δημιουργούνται αυτές οι εμμονές. Όλοι μας έχουμε επιθυμίες, άλλες μεγαλύτερες κι άλλες μικρότερες. Όσον αφορά τις μεγαλύτερες, αν για κάποιο λόγο δεν καταφέρουμε να τις πραγματοποιήσουμε, τότε (σχεδόν πάντα) μένουν μέσα μας, στο υποσεινήδητο, περιμένοντας μέχρι να πραγματοποιηθούν. Σε πολλούς ανθρώπους μένουν κρυμμένες μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη στιγμή, που οι προϋποθέσεις θα είναι ευνοϊκές για να βγουν στην επιφάνεια και να γίνουν πραγματικότητα. Σε πολλούς όμως επίσης, η πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών διέπει σχεδόν όλες τους τις πράξεις. Τότε ειδικά μιλάμε για μια ισχυρότερη μορφή εμμονής, που οδηγεί το άτομο χωρίς αυτό να το καταλαβαίνει, χωρίς να ξέρει καν πολλές φορές το τι αποτελεί το κίνητρο των ενεργειών του. Για αυτό το λόγο αυτή η μορφή εμμονής είναι πολύ επικίνδυνη. Τα άτομα που έχουν απωθημένα, συνήθως χαρακτηρίζονται από την υπερβολή στις πράξεις τους, παρά από την έλλειψη(λογικό, αφού προσπαθούν με κάθε τρόπο να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους, κάνοντας ό,τι περνάει από το χέρι τους).
Στον τέταρτο τρόπο με τον οποίο είναι δυνατόν να δημιουργηθούν εμμονές, έχω ξανααναφερθεί στο παρελθόν, στο 15ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο. Αυτός ο τρόπος είναι μέσω των εσωτερικών συγκρίσεων στις οποίες προβαίνει ο κάθε άνθρωπος, συγκρίνοντας τον εαυτό του με τους άλλους. Αυτό το κάνει είτε από δική του ανάγκη, είτε τον ωθούν οι άλλοι να το κάνει, υποδεικνύοντάς του τις διαφορές που έχει με αυτούς(είτε και τα 2). Αν λοιπόν κάποιος άνθρωπος νοιώσει ότι υπερτερεί της πλειοψηφίας σε ένα μεγάλο σύνολο (θετικών) χαρακτηριστικών ή σε λίγα, τα οποία είναι εξαιρετικά σπουδαία για αυτόν, τότε δημιουργείται μέσα του ένα αίσθημα ανωτερότητας. Αντίθετα, αν νοιώσει ότι υστερεί σε σχέση με την πλειοψηφία, τότε δημιουργείται μέσα του ένα αίσθημα κατωτερότητας. Όπως είχα αναλύσει και στο 15ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο, τα αισθήματα αυτά δεν είναι κακά, αν τα βιώνει με μέτρο κάποιος, αφού τον ωθούν, με διαφορετικό τρόπο τα μεν και τα δε, να βελτιωθεί σαν άνθρωπος γενικότερα και σε κάποια χαρακτηριστικά του ειδικότερα. Όμως, στην εποχή μας και στη χώρα μας τίποτα σχεδόν δε γίνεται με μέτρο, κι η περίπτωση αυτή δεν αποτελεί εξαίρεση. Όταν κάποιος αφήσει ανεξέλεγκτα τα αισθήματά του αυτά, τότε αυτά με τον καιρό θεριεύουν μέσα του κι εξελίσσονται σε κόμπλεξ: κόμπλεξ ανωτερότητας και κόμπλεξ κατωτερότητας αντίστοιχα(είναι δυνατόν, αν και σπάνιο, κάποιος να έχει και τα 2). Και τότε οι συνέπειες είναι πράγματι πολύ άσχημες. Ο άνθρωπος με κόμπλεξ ανωτερότητας οδηγείται στην υπερβολή όσον αφορά σε αυτοπεποίθηση και λήψη πρωτοβουλιών, και σε έλλειψη σε χαρακτηριστικά όπως ρεαλισμό-μετριοφροσύνη(συχνότατα περιαυτολογεί και διαφημίζει τα προσόντα του), σεβασμός στους άλλους και ομαδικό πνεύμα. Αντίθετα, ο άνθρωπος με κόμπλεξ κατωτερότητας είναι υπερβολικά εύθικτος, έχει την τάση να αποδίδει σχεδόν κάθε κακή κρίση στο/α χαρακτηριστικό/ά για τα οποία νοιώθει κατώτερος και έχει μια παθολογική επιθυμία να συναναστρέφεται με άτομα που είναι/θεωρούνται δυνατά(τα οποία βέβαια συνήθως ζηλεύει και σπάνια αγαπά), επιζητώντας επιβεβαίωση και προστασία. Επίσης, παρουσιάζει έλλειψη σε χαρακτηριστικά όπως αυτοπεποίθηση-λήψη πρωτοβουλιών και ψυχραιμία στις δύσκολες στιγμές. Το χειρότερο όμως είναι ότι με κάθε ευκαιρία μειώνει τους άλλους, είτε περιαυτολογεί και φέρεται σαν να είναι σπουδαίος, προσπαθώντας να νοιώσει εκείνος καλύτερα με τον εαυτό του. Σε γενικές γραμμές δηλαδή, ότι υπάρχει σε έλλειψη στη μια μορφή υπάρχει σε υπερβολή στην άλλη κι αντίστροφα.
Και τελειώνοντας, ήρθε η ώρα να μιλήσω για τον τελευταίο τρόπο που μπορεί να δημιουργηθεί μια εμμονή στον άνθρωπο. Κι αυτός ο τρόπος είναι πολύ δυνατός, αν και ο πιο ανόητος από όλους. Είναι η συνήθεια, συνδυασμένη με εκείνη του ανθρώπινου παράγοντα(περισσότερες λεπτομέρειες θα βρείτε στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο). Αν κάποιος μεγαλώσει από μικρός, ή και κάπως μεγαλύτερος ζήσει σε ένα περιβάλλον στο οποιό κυριαρχεί μια εμμονή, θετική ή αρνητική, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό να αναπτυχθεί και σε αυτόν η ίδια εμμονή, τόσο μέσω της συνήθειας, όσο και μέσω της μίμησης της συμπεριφοράς και των αντιλήψεων των άλλων. Ο λόγος που αυτό είναι ανόητο(παρ'όλο που είναι λογικό να συμβεί), είναι ότι με αυτόν τον τρόπο κάποιος <<φορτώνεται>> τις εμμονές των άλλων, χωρίς καν να αντιλαμβάνεται πολλές φορές το ότι αυτό συμβαίνει ή το γιατί. Το ότι λοιπόν πολύ συχνά δεν το καταλαβαίνουμε ότι μας συμβαίνει αυτό, είναι ένας πολύ καλός λόγος για να μην συναναστρεφόμαστε με άτομα με εμμονές, μαζί με τους άλλους.
Θέλω να πιστεύω ότι έκανα ξεκάθαρό ότι οι εμμονές οδηγούν σε παραβιάσεις του μέτρου, οι οποίες συνιστούν λάθη κι επιφέρουν προβλήματα. Αυτή είναι η σπουδαιότερη από τις αρνητικές συνέπειες των εμμονών. Όμως δεν είναι κι η μόνη. Τα προβλήματα εξάλλου διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Υπάρχουν όμως και κάποιες επιπτώσεις των εμμονών οι οποίες πάντα υφίστανται. Όσον αφορά το άτομο που τις έχει, εκείνο δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά, ακόμα και αν προσπαθεί(και το χειρότερο είναι ότι, στο 99% των περιπτώσεων, δεν το καταλαβαίνει, παρά μόνο όταν απαλλαχθεί από την εμμονή του, όταν κι ίσως είναι πλέον αργά. Ακόμα όμως κι αν το καταλαβαίνει, είναι δύσκολο για αυτό να σκεφτεί και να δρα ανεξάρτητα από την εμμονή του). Είναι σαν δύο γρανάζια που κάποιος έχει ρίξει πάνω τους μια ισχυρή κόλλα. Θα είναι πολύ δύσκολο να δουλέψουν κι ακόμα κι αν το κάνουν, ο ρυθμός τους θα είναι πολύ πιο αργός από το κανονικό. Επίσης, οι άνθρωποι αυτοί έχουν προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις τους, με ανθρώπους που δεν πάσχουν από τις ίδιες εμμονές, αφού, λόγω του ότι δεν βλέπουν καθαρά, υπάρχουν πολλά προβλήματα επικοινωνίας και συχνές συγκρούσεις. Όσον αφορά τους άλλους, πέρα από το ότι αφορούν κι εκείνους τα προβλήματα συνεννόησης-επικοινωνίας, που ανέφερα, είναι απίστευτα εκνευριστικό νομίζω(και το λέω κι από προσωπική πείρα) να συναναστρέφονται με άτομα κολλημένα, που επιμένουν να είναι υπερβολικά ή ελλειπτικά σε κάποια θέματα, και δεν το καταλαβαίνουν καν ότι πάσχουν από κάποια εμμονή, και συνεπώς δεν κάνουν τίποτα για να το αντιμετωπίσουν.
Κι αυτή την παράγραφο, η οποία θα έχει θέμα το πώς μπορούμε να απαλλαγούμε από τις εμμονές(όσο αυτό είναι δυνατόν), θα την αρχίσω από κει που τέλειωσα την προηγούμενη. Το πρώτο και το πιο αναγκαίο που πρέπει να κάνουμε για να απαλλαγούμε(όσο αυτό είναι δυνατόν, ξαναλέω) από τις εμμονές, είναι να τις εντοπίσουμε. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δε δέχεται ευχάριστα την ιδέα ότι μπορεί να πάσχει από κάποια ασθένεια. Έτσι βλέπουμε πολλούς ανθρώπους να αρνούνται ακόμα κι αρκετά εμφανείς σωματικές ασθένειες(αυτό συνιστά μια από τις άμυνες του Εγώ κατά τον Freud, την άρνηση). Επομένως, κάθε άλλο παρά παράλογο είναι νομίζω να αρνούνται και ασθένειες που δε βλέπουν κι ούτε μπορεί κανείς να τους αποδείξει επαρκώς ότι πάσχουν από αυτές. Σε κανέναν δεν αρέσει να το ξέρει ότι είναι άρρωστος κι αυτό είναι λογικό. Όμως πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι λογικό είναι και το να έχουν κάποιες εμμονές. Επίσης, το ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει. Ζούμε σε έναν κόσμο που οι περισσότερες γενικά αποδεκτές απόψεις είναι λανθασμένες κι είναι λογικό να προσπαθούμε να βρούμε το τι τελικά είναι αλήθεια κι αν το πετύχουμε(ή θεωρήσουμε ότι το πετύχαμε) να νοιώθουμε περηφάνεια και να προσπαθούμε να μεταδώσουμε(και κάποιες φορές να επιβάλλουμε) την αλήθεια μας και στους άλλους. Σε ένα κόσμο που ποτέ δεν μας δίδαξε το πώς να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας με τη θέλησή μας, παρά μόνο να το κάνουμε όταν μας αναγκάζουν. Σε ένα κόσμο που δεν μας αφήνει να πετυχαίνουμε τα όνειρά μας. Σε ένα κόσμο που οι διακρίσεις κι οι ανισότητες κυριαρχούν(όσο κι αν κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας) και μας υπενθυμίζεται αυτό διαρκώς. Σε ένα κόσμο που όλοι, μα όλοι, έχουν εμμονές κι επίσης όλοι ανεξαιρέτως προσπαθούν, περισσότερο ή λιγότερο, συνειδητά ή ασυνείδητα, να μας τις μεταδώσουν. Για ποιο λόγο λοιπόν να αισθανόμαστε ντροπή που έχουμε κι εμείς; Ντροπή πρέπει να αισθανόμαστε για άλλα πράγματα. Για πράγματα στα οποία θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι καλό και δεν το κάναμε. Για πράγματα που μπορούμε να διορθώσουμε αλλά δε θελήσαμε. Για πράγματα που έχουμε μόνο εμείς(αν είναι βέβαια κακά). Αν λοιπόν πρέπει να ντρεπόμαστε για κάτι, δεν είναι που έχουμε εμμονές(κάτι για το οποίο ελάχιστα φταίμε εμείς), αλλά για το ότι δεν κάνουμε τίποτα για να τις καταπολεμήσουμε. Ας τις κοιτάξουμε κατάματα κι ας τις νικήσουμε, πριν μας νικήσουν αυτές. Είναι νομίζω αρκετά εύκολο να τις δούμε(έχω πει το ποια είναι τα 3 χαρακτηριστικά τους), αρκεί να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά.
Θεωρώ ότι για την αναγνώριση των δύο πρώτων μορφών εμμονών αρκεί το να ανοίξουμε τα μάτια μας. Όσο για τις 3 επόμενες, επειδή είναι περισσότερο κρυμμένες, στο υποσυνείδητό μας, θα χρειαστεί σίγουρα πολύ εσωτερικό ψάξιμο κι ίσως και η βοήθεια κάποιου ειδικού. Αφού όμως τις ανακαλύψουμε, τις εμμονές μας, πρέπει να προσπαθήσουμε να τις αλλάξουμε σταδιακά(εκτός αν για κάποιο λόγο είναι εξαιρετικά επείγον), χρησιμοποιώντας τη μεγάλη δύναμη της συνήθειας. Έτσι θα είναι πιο εύκολο και πιο αποτελεσματικό, σε αντίθεση με κάποια πιο βίαιη κι άμεση αντιμετώπιση, η οποία θεωρώ ότι δεν είναι και τόσο ενδεδειγμένη, ειδικά για τους πιο αδύναμους χαρακτήρες. Ας μιλήσω πάλι με ένα παράδειγμα, αυτό του αθλητισμού. Ας υποθέσουμε ότι το μέτρο για κάποιον άνθρωπο(σε συνδυασμό με τη φυσική του κατάσταση και τις υποχρεώσεις του) είναι να αθλείται 3 ώρες την ημέρα. Αν αυτός έχει θετική εμμονή με την άθληση κι αθλείται 10 ώρες την ημέρα, νομίζω ότι το καλύτερο θα είναι να πέφτει σταδιακά(πχ κατά 10% κάθε βδομάδα) ώστε να φτάσει τα επιθυμητά επίπεδα, αντί να ακολουθήσει μια πιο βίαιη προσέγγιση(προσπαθώντας πχ μέσα σε μια βδομάδα να το καταφέρει). Έχω ξαναμιλήσει για την επαναφορά στο μέτρο στο 4ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο. Κάτι που βέβαια πρέπει να προσέξουμε πολύ κι είναι πολύ σημαντικό, είναι να μην φτάσουμε στο άλλο άκρο. Μην δηλαδή εκείνος που δει ότι έχει θετική εμμονή με την άθληση, προσπαθώντας να την καταπολεμήσει, φτάσει στο τέλος να αναπτύξει μια αρνητική εμμονή, κάτι που θα κάνει την προσπάθεια που θα κάνει μάταιη, αφού θα καταλήξει και πάλι στο ίδιο ουσιαστικά σημείο, στο να παραβιάζει το μέτρο. Κι αυτό είναι κάτι που μπορεί να φανεί ανόητο σε κάποιους, αλλά βλέπω πολλούς που το κάνουν, για αυτό προσοχή.
Οι εμμονές είναι μέρος της ζωής και της προσωπικότητάς μας. Όλοι έχουμε και κανένας δεν πρόκειται να απαλλαγεί τελείως από αυτές(το λέω με τη μέγιστη δυνατή σιγουριά, που είναι το 99,9%). Παρ'όλ'αυτά, δεν παύουν να αποτελούν ψυχικές ασθένειες, οι οποίες κάνουν κακό και στο άτομο που πάσχει από αυτές και στους γύρω του. Αν το καλοσκεφτούμε μάλιστα, η πλειονότητα των δυσλειτουργιών των ανθρώπινων κοινωνιών και των μελών τους έχει κάποια (μεγάλη ή μικρότερη)σχέση με τις εμμονές. Για αυτό πρέπει να τις εντοπίσουμε και, όσο περισσότερο μπορούμε, να τις εξαλείψουμε. Μπορούμε, αρκεί να κάνουμε την αρχή.
Homo Cogitans
Ξεκινώντας, είναι βέβαια απαραίτητο να διασαφηνίσω το τι σημαίνει ο όρος <<εμμονή>>.Η εμμονή είναι μια ψυχική ασθένεια, η οποία προκαλείται με 5 τρόπους, που θα εξηγήσω παρακάτω, κι έχει τρία κύρια συμπτώματα. Το πρώτο είναι ότι κάνει τον άνθρωπο να απομακρύνεται κατά πολύ από το μέσο όρο, το γενικώς αποδεκτό, όσον αφορά την κρίση ή τις πράξεις του πάνω στο θέμα στο οποίο έχει εμμονή(αν υπάρχουν 2 ή παραπάνω γενικώς αποδεκτά, το οποίο βέβαια είναι στην πραγματικότητα πολύ σπανιότερο από ότι νομίζουμε, τοτε απομακρύνεται από το ένα). Αυτό συνήθως είναι κακό, παρ'όλο που τις περισσότερες φορές η πλειοψηφία έχει λανθασμένες απόψεις. Ο λόγος που είναι κακό είναι ότι μπορεί είτε(σπανιότερα) να προσεγγίσει περισσότερο το σημείο(υπερβολή ή έλλειψη) στο οποίο κλίνει κι η πλειοψηφία, είτε(συχνότερα) να διαμορφώσει μια εκ διαμέτρου αντίθετη πορεία, προς το άλλο σημείο-σε κάθε περίπτωση πάντως παραβαίνει το μέτρο, και γι'αυτό είναι κακό. Για παράδειγμα, αν η γενική άποψη για τον αθλητισμό προσεγγίζει την υπερβολή, τότε ένας άνθρωπος μπορεί να έχει είτε αρνητική εμμονή προς τον αθλητισμό(να οδηγηθεί στο σημείο της έλλειψης), είτε θετική, να οδηγηθεί ακόμα περισσότερο προς την υπερβολή(ας μην παρεξηγήσουμε όμως τον όρο <<θετική>>, έχει μαθηματική αξία κι όχι αξιολογική, θετική εμμονή δε σημαίνει καλή, σημαίνει απλά ότι οδηγεί στην υπερβολή). Ο λόγος που το κριτήριο αφορά την απόκλιση του ατόμου από την πλειοψηφία κι όχι από το μέτρο, που είναι πολύ σημαντικότερο, είναι ότι είναι λογικό κάποιος να αποκλίνει από το μέτρο, αν δεν ξέρει ποιο είναι ή αν απλά δεν έχει τον απαραίτητο αυτοέλεγχο(αυτοσυγκράτηση) για να οδηγήσει και να κρατήσει τον εαυτό του εκεί, όμως δεν είναι και τόσο λογικό να απέχει από την πλειοψηφία, από αυτό που βλέπει κι ακούει καθημερινά. Φυσικά, δεν σημαίνει ότι όποιος απέχει από την πλειοψηφία πάσχει από κάποια εμμονή. Μπορεί να είναι αυτό προϊόν ώριμης σκέψης και διαπίστωσης ότι η μάζα σφάλλει σε κάποια θέματα. Παρ'ολ'αυτά, επειδή ελάχιστοι άνθρωποι σήμερα έχουν τη διάθεση και την ικανότητα να σκεφτούν ώριμα και σοβαρά, εκτιμώ ότι, τις περισσότερες φορές που παρατηρείται απόκλιση από την πλειοψηφία, ο λόγος είναι κάποιας μορφής εμμονή(φυσικά εμμονές μπορεί να έχουν ακόμα κι αυτοί που θέλουν-μπορούν να σκεφτούν σοβαρά, όπως θα δούμε και στη συνέχεια, σε μικρότερο όμως βαθμό). Το δεύτερο σύμπτωμα των εμμονών είναι ότι οδηγούν έναν άνθρωπο στο να σκέφτεται, και γενικά να ασχολείται, περισσότερο από όσο είναι φυσιολογικό κάποιο θέμα. Για να χρησιμοποιήσω πάλι το παράδειγμα με τον αθλητισμό, ένας άνθρωπος με εμμονή πάνω στον αθλητισμό, θα ασχολείται με αυτό το θέμα περισσότερο από τους άλλους(ακόμα κι όσους τους αρέσει ο αθλητισμός), είτε με θετικό τρόπο(να αθλείται, να βλέπει αγώνες, να μιλάει για τον αθλητισμό κλπ, όλα αυτά βέβαια σε υπερβολικό βαθμό) στην περίπτωση της θετικής εμμονής, είτε με αρνητικό(να κατονομάζει τον αθλητισμό ως αιτία για πολλά προβλήματα, να κρίνει αρνητικά όσους ασχολούνται με αυτόν κλπ, επίσης σε υπερβολικό βαθμό) στην περίπτωση της αρνητικής εμμονής. Το τρίτο σύμπτωμα είναι η μεγάλη ευαισθησία σε κάποια θέματα. Αν σε κάποια θέματα είμαστε πιο ευαίσθητοι από ότι είμαστε γενικά, σαν άνθρωποι, τότε είναι πολύ πιθανό να πάσχουμε από κάποια εμμονή(βέβαια υπάρχουν κάποια θέματα στα οποία είναι λογικό και σωστό να δείχνουμε μια παραπάνω ευαισθησία, όχι όμως σε υπερβολικό βαθμό). Τελειώνοντας την αναγνωριστική προσέγγιση στο θέμα, πρέπει να πω ότι οι εμμονές έχουν <<διαβαθμίσεις>>, υπάρχουν μεγάλες και μικρότερες εμμονές.
Ώρα λοιπόν τώρα να εξετάσουμε πώς μπορεί να γεννηθεί μια εμμονή μέσα σε έναν άνθρωπο. Αυτό γίνεται με πέντε τρόπους, εξού και πέντε οι μορφές εμμονών(μπορούν φυσικά να υπάρχουν ακόμα κι όλες σε έναν άνθρωπο). Ο πιο απλός, και συνάμα πιο ύπουλος, είναι η λάθος αξιολόγηση κάποιου θέματος. Είπα νωρίτερα ότι είναι κάποιες φορές φυσιολογικό να αποκλίνει η κρίση κάποιου από αυτή της πλειοψηφίας, αν έχει σκεφτεί αυτός σοβαρά κι ώριμα πάνω σε κάποιο θέμα κι έχει διαπιστώσει ότι η πλειοψηφία σφάλλει. Αυτή είναι όμως μονάχα η καλή πλευρά του νομίσματος, κάποιος να ερευνήσει ένα θέμα και να βρει την αλήθεια. Πολλές φορές γίνεται και το αντίθετο. Ο άνθρωπος δηλαδή ναι μεν σκέφτεται, όσο πιο σοβαρά κι ώριμα μπορεί, πάνω σε κάποιο θέμα, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία σφάλλει, αλλά στην πραγματικότητα η πλειοψηφία έχει δίκιο(ή τουλάχιστον πιο πολύ δίκιο από ότι πιστεύει αυτός). Δηλαδή ο άνθρωπος θεωρεί ότι η πλειοψηφία κάνει λάθος, προσεγγίζοντας είτε το σημείο της υπερβολής, είτε αυτό της έλλειψης, χωρίς αυτό να συμβαίνει στην πραγματικότητα(ή να συμβαίνει λιγότερο από όσο νομίζει εκείνος). Τότε ο άνθρωπος αυτός, ανάλογα με το αν κρίνει ότι η πλειοψηφία προσεγγίζει την υπερβολή ή την έλλειψη, στρέφεται προς την άλλη κατεύθυνση και την υποστηρίζει με μεγάλο πάθος, θεωρώντας ότι αυτός είναι ένας από τους λίγους που ξέρουν την αλήθεια και ότι από κει και πέρα πρέπει τόσο να εμποδίσει τους άλλους να τον φθείρουν με τις λανθασμένες απόψεις τους, όσο και να τους επηρεάσει θετικά, υποδεικνύοντάς τους το σωστό που έχει ο ίδιος καταφέρει να βρει. Στην προσπάθειά του αυτή είναι πολύ αρνητικός απέναντι στην άλλη άποψη(η οποία είναι βέβαια σωστότερη από τη δική του) και προσπαθεί με κάθε ευκαιρία να φέρει το θέμα της συζήτησης εκεί που θέλει, στο θέμα δηλαδή που ο ίδιος έχει βρει το σωστό, ενώ οι άλλοι το αγνοούν. Βέβαια, το ίδιο κάνουν κι αυτοί που πράγματι βρίσκουν ότι η μάζα σφάλλει κάπου, αλλά η μεγάλη διαφορά είναι ότι αυτοί έχουν πράγματι δίκιο να φέρονται έτσι, ενώ όσοι το πιστεύουν αυτό λανθασμένα, όσο αγαθά κίνητρα κι αν έχουν, κάνουν κακό και στους ίδιους και στους άλλους. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να ψάχνουμε, όσο περισσότερο μπορούμε, ποιο είναι το σωστό και να μην σταματάμε ούτε όταν πιστέψουμε πώς το βρήκαμε.
Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο μπορεί να δημιουργηθεί σε έναν άνθρωπο μια εμμονή, είναι μέσω των συναισθημάτων του απέναντι σε κάποιο θέμα ή άνθρωπο. Αυτό αφορά κυρίως(όχι όμως μόνο) τους ανθρώπους που έχουν δυσκολίες στο να ελέγξουν τα διάφορα συναισθήματά τους, κυρίως αγάπη-θαυμασμό και μίσος-ζήλεια. Αν κάποιος λοιπόν δυσκολεύεται σε αυτό, είναι πολύ εύκολο, αν τα συναισθήματα αυτά είναι έντονα(1) κι έχουν διάρκεια(2), να του δημιουργήσουν κάποια εμμονή. Για παράδειγμα, αν κάποιος αγαπάει πολύ έντονα κάποιον, αν είναι αυτός άτομο που δυσκολεύεται να ελέγξει τα συναισθήματά του, είναι πολύ πιθανό με τον καιρό να αρχίσει να διαμορφώνει, προς το άτομο που αγαπά, μια θετική εμμονή, δηλαδή να του προσφέρει περισσότερα από όσα αξίζει και να τον κρίνει με περισσότερη επιείκεια. Φυσικά αυτό είναι λογικό να το κάνει οποιοσδήποτε αγαπάει κάποιον, χωρίς να είναι συνήθως κακό, αλλά στην περίπτωση που δημιουργηθεί εμμονή, το κάνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, κι έτσι καταντάει κακό. Αν λοιπόν τα συναισθήματα είναι θετικά, η εμμονή που δημιουργείται είναι θετική, διαφορετικά, αν είναι αρνητικά, η εμμονή που δημιουργείται είναι αρνητική. Ακόμα ένας λόγος να μάθουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας.
Ο τρίτος τρόπος δημιουργίας εμμονής είναι μέσω της αδυναμίας πραγματοποίησης των επιθυμιών, με τις εμμονές που δημιουργούνται με αυτόν τον τρόπο να χαρακτηρίζονται απωθημένα. Νομίζω πως όλοι ξέρουμε πάνω κάτω πώς δημιουργούνται αυτές οι εμμονές. Όλοι μας έχουμε επιθυμίες, άλλες μεγαλύτερες κι άλλες μικρότερες. Όσον αφορά τις μεγαλύτερες, αν για κάποιο λόγο δεν καταφέρουμε να τις πραγματοποιήσουμε, τότε (σχεδόν πάντα) μένουν μέσα μας, στο υποσεινήδητο, περιμένοντας μέχρι να πραγματοποιηθούν. Σε πολλούς ανθρώπους μένουν κρυμμένες μέχρι να βρεθεί η κατάλληλη στιγμή, που οι προϋποθέσεις θα είναι ευνοϊκές για να βγουν στην επιφάνεια και να γίνουν πραγματικότητα. Σε πολλούς όμως επίσης, η πραγματοποίηση αυτών των επιθυμιών διέπει σχεδόν όλες τους τις πράξεις. Τότε ειδικά μιλάμε για μια ισχυρότερη μορφή εμμονής, που οδηγεί το άτομο χωρίς αυτό να το καταλαβαίνει, χωρίς να ξέρει καν πολλές φορές το τι αποτελεί το κίνητρο των ενεργειών του. Για αυτό το λόγο αυτή η μορφή εμμονής είναι πολύ επικίνδυνη. Τα άτομα που έχουν απωθημένα, συνήθως χαρακτηρίζονται από την υπερβολή στις πράξεις τους, παρά από την έλλειψη(λογικό, αφού προσπαθούν με κάθε τρόπο να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους, κάνοντας ό,τι περνάει από το χέρι τους).
Στον τέταρτο τρόπο με τον οποίο είναι δυνατόν να δημιουργηθούν εμμονές, έχω ξανααναφερθεί στο παρελθόν, στο 15ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο. Αυτός ο τρόπος είναι μέσω των εσωτερικών συγκρίσεων στις οποίες προβαίνει ο κάθε άνθρωπος, συγκρίνοντας τον εαυτό του με τους άλλους. Αυτό το κάνει είτε από δική του ανάγκη, είτε τον ωθούν οι άλλοι να το κάνει, υποδεικνύοντάς του τις διαφορές που έχει με αυτούς(είτε και τα 2). Αν λοιπόν κάποιος άνθρωπος νοιώσει ότι υπερτερεί της πλειοψηφίας σε ένα μεγάλο σύνολο (θετικών) χαρακτηριστικών ή σε λίγα, τα οποία είναι εξαιρετικά σπουδαία για αυτόν, τότε δημιουργείται μέσα του ένα αίσθημα ανωτερότητας. Αντίθετα, αν νοιώσει ότι υστερεί σε σχέση με την πλειοψηφία, τότε δημιουργείται μέσα του ένα αίσθημα κατωτερότητας. Όπως είχα αναλύσει και στο 15ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο, τα αισθήματα αυτά δεν είναι κακά, αν τα βιώνει με μέτρο κάποιος, αφού τον ωθούν, με διαφορετικό τρόπο τα μεν και τα δε, να βελτιωθεί σαν άνθρωπος γενικότερα και σε κάποια χαρακτηριστικά του ειδικότερα. Όμως, στην εποχή μας και στη χώρα μας τίποτα σχεδόν δε γίνεται με μέτρο, κι η περίπτωση αυτή δεν αποτελεί εξαίρεση. Όταν κάποιος αφήσει ανεξέλεγκτα τα αισθήματά του αυτά, τότε αυτά με τον καιρό θεριεύουν μέσα του κι εξελίσσονται σε κόμπλεξ: κόμπλεξ ανωτερότητας και κόμπλεξ κατωτερότητας αντίστοιχα(είναι δυνατόν, αν και σπάνιο, κάποιος να έχει και τα 2). Και τότε οι συνέπειες είναι πράγματι πολύ άσχημες. Ο άνθρωπος με κόμπλεξ ανωτερότητας οδηγείται στην υπερβολή όσον αφορά σε αυτοπεποίθηση και λήψη πρωτοβουλιών, και σε έλλειψη σε χαρακτηριστικά όπως ρεαλισμό-μετριοφροσύνη(συχνότατα περιαυτολογεί και διαφημίζει τα προσόντα του), σεβασμός στους άλλους και ομαδικό πνεύμα. Αντίθετα, ο άνθρωπος με κόμπλεξ κατωτερότητας είναι υπερβολικά εύθικτος, έχει την τάση να αποδίδει σχεδόν κάθε κακή κρίση στο/α χαρακτηριστικό/ά για τα οποία νοιώθει κατώτερος και έχει μια παθολογική επιθυμία να συναναστρέφεται με άτομα που είναι/θεωρούνται δυνατά(τα οποία βέβαια συνήθως ζηλεύει και σπάνια αγαπά), επιζητώντας επιβεβαίωση και προστασία. Επίσης, παρουσιάζει έλλειψη σε χαρακτηριστικά όπως αυτοπεποίθηση-λήψη πρωτοβουλιών και ψυχραιμία στις δύσκολες στιγμές. Το χειρότερο όμως είναι ότι με κάθε ευκαιρία μειώνει τους άλλους, είτε περιαυτολογεί και φέρεται σαν να είναι σπουδαίος, προσπαθώντας να νοιώσει εκείνος καλύτερα με τον εαυτό του. Σε γενικές γραμμές δηλαδή, ότι υπάρχει σε έλλειψη στη μια μορφή υπάρχει σε υπερβολή στην άλλη κι αντίστροφα.
Και τελειώνοντας, ήρθε η ώρα να μιλήσω για τον τελευταίο τρόπο που μπορεί να δημιουργηθεί μια εμμονή στον άνθρωπο. Κι αυτός ο τρόπος είναι πολύ δυνατός, αν και ο πιο ανόητος από όλους. Είναι η συνήθεια, συνδυασμένη με εκείνη του ανθρώπινου παράγοντα(περισσότερες λεπτομέρειες θα βρείτε στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο). Αν κάποιος μεγαλώσει από μικρός, ή και κάπως μεγαλύτερος ζήσει σε ένα περιβάλλον στο οποιό κυριαρχεί μια εμμονή, θετική ή αρνητική, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό να αναπτυχθεί και σε αυτόν η ίδια εμμονή, τόσο μέσω της συνήθειας, όσο και μέσω της μίμησης της συμπεριφοράς και των αντιλήψεων των άλλων. Ο λόγος που αυτό είναι ανόητο(παρ'όλο που είναι λογικό να συμβεί), είναι ότι με αυτόν τον τρόπο κάποιος <<φορτώνεται>> τις εμμονές των άλλων, χωρίς καν να αντιλαμβάνεται πολλές φορές το ότι αυτό συμβαίνει ή το γιατί. Το ότι λοιπόν πολύ συχνά δεν το καταλαβαίνουμε ότι μας συμβαίνει αυτό, είναι ένας πολύ καλός λόγος για να μην συναναστρεφόμαστε με άτομα με εμμονές, μαζί με τους άλλους.
Θέλω να πιστεύω ότι έκανα ξεκάθαρό ότι οι εμμονές οδηγούν σε παραβιάσεις του μέτρου, οι οποίες συνιστούν λάθη κι επιφέρουν προβλήματα. Αυτή είναι η σπουδαιότερη από τις αρνητικές συνέπειες των εμμονών. Όμως δεν είναι κι η μόνη. Τα προβλήματα εξάλλου διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Υπάρχουν όμως και κάποιες επιπτώσεις των εμμονών οι οποίες πάντα υφίστανται. Όσον αφορά το άτομο που τις έχει, εκείνο δεν μπορεί να σκεφτεί καθαρά, ακόμα και αν προσπαθεί(και το χειρότερο είναι ότι, στο 99% των περιπτώσεων, δεν το καταλαβαίνει, παρά μόνο όταν απαλλαχθεί από την εμμονή του, όταν κι ίσως είναι πλέον αργά. Ακόμα όμως κι αν το καταλαβαίνει, είναι δύσκολο για αυτό να σκεφτεί και να δρα ανεξάρτητα από την εμμονή του). Είναι σαν δύο γρανάζια που κάποιος έχει ρίξει πάνω τους μια ισχυρή κόλλα. Θα είναι πολύ δύσκολο να δουλέψουν κι ακόμα κι αν το κάνουν, ο ρυθμός τους θα είναι πολύ πιο αργός από το κανονικό. Επίσης, οι άνθρωποι αυτοί έχουν προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις τους, με ανθρώπους που δεν πάσχουν από τις ίδιες εμμονές, αφού, λόγω του ότι δεν βλέπουν καθαρά, υπάρχουν πολλά προβλήματα επικοινωνίας και συχνές συγκρούσεις. Όσον αφορά τους άλλους, πέρα από το ότι αφορούν κι εκείνους τα προβλήματα συνεννόησης-επικοινωνίας, που ανέφερα, είναι απίστευτα εκνευριστικό νομίζω(και το λέω κι από προσωπική πείρα) να συναναστρέφονται με άτομα κολλημένα, που επιμένουν να είναι υπερβολικά ή ελλειπτικά σε κάποια θέματα, και δεν το καταλαβαίνουν καν ότι πάσχουν από κάποια εμμονή, και συνεπώς δεν κάνουν τίποτα για να το αντιμετωπίσουν.
Κι αυτή την παράγραφο, η οποία θα έχει θέμα το πώς μπορούμε να απαλλαγούμε από τις εμμονές(όσο αυτό είναι δυνατόν), θα την αρχίσω από κει που τέλειωσα την προηγούμενη. Το πρώτο και το πιο αναγκαίο που πρέπει να κάνουμε για να απαλλαγούμε(όσο αυτό είναι δυνατόν, ξαναλέω) από τις εμμονές, είναι να τις εντοπίσουμε. Η αλήθεια είναι ότι κανένας δε δέχεται ευχάριστα την ιδέα ότι μπορεί να πάσχει από κάποια ασθένεια. Έτσι βλέπουμε πολλούς ανθρώπους να αρνούνται ακόμα κι αρκετά εμφανείς σωματικές ασθένειες(αυτό συνιστά μια από τις άμυνες του Εγώ κατά τον Freud, την άρνηση). Επομένως, κάθε άλλο παρά παράλογο είναι νομίζω να αρνούνται και ασθένειες που δε βλέπουν κι ούτε μπορεί κανείς να τους αποδείξει επαρκώς ότι πάσχουν από αυτές. Σε κανέναν δεν αρέσει να το ξέρει ότι είναι άρρωστος κι αυτό είναι λογικό. Όμως πρέπει όλοι να καταλάβουν ότι λογικό είναι και το να έχουν κάποιες εμμονές. Επίσης, το ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει. Ζούμε σε έναν κόσμο που οι περισσότερες γενικά αποδεκτές απόψεις είναι λανθασμένες κι είναι λογικό να προσπαθούμε να βρούμε το τι τελικά είναι αλήθεια κι αν το πετύχουμε(ή θεωρήσουμε ότι το πετύχαμε) να νοιώθουμε περηφάνεια και να προσπαθούμε να μεταδώσουμε(και κάποιες φορές να επιβάλλουμε) την αλήθεια μας και στους άλλους. Σε ένα κόσμο που ποτέ δεν μας δίδαξε το πώς να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας με τη θέλησή μας, παρά μόνο να το κάνουμε όταν μας αναγκάζουν. Σε ένα κόσμο που δεν μας αφήνει να πετυχαίνουμε τα όνειρά μας. Σε ένα κόσμο που οι διακρίσεις κι οι ανισότητες κυριαρχούν(όσο κι αν κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας) και μας υπενθυμίζεται αυτό διαρκώς. Σε ένα κόσμο που όλοι, μα όλοι, έχουν εμμονές κι επίσης όλοι ανεξαιρέτως προσπαθούν, περισσότερο ή λιγότερο, συνειδητά ή ασυνείδητα, να μας τις μεταδώσουν. Για ποιο λόγο λοιπόν να αισθανόμαστε ντροπή που έχουμε κι εμείς; Ντροπή πρέπει να αισθανόμαστε για άλλα πράγματα. Για πράγματα στα οποία θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι καλό και δεν το κάναμε. Για πράγματα που μπορούμε να διορθώσουμε αλλά δε θελήσαμε. Για πράγματα που έχουμε μόνο εμείς(αν είναι βέβαια κακά). Αν λοιπόν πρέπει να ντρεπόμαστε για κάτι, δεν είναι που έχουμε εμμονές(κάτι για το οποίο ελάχιστα φταίμε εμείς), αλλά για το ότι δεν κάνουμε τίποτα για να τις καταπολεμήσουμε. Ας τις κοιτάξουμε κατάματα κι ας τις νικήσουμε, πριν μας νικήσουν αυτές. Είναι νομίζω αρκετά εύκολο να τις δούμε(έχω πει το ποια είναι τα 3 χαρακτηριστικά τους), αρκεί να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά.
Θεωρώ ότι για την αναγνώριση των δύο πρώτων μορφών εμμονών αρκεί το να ανοίξουμε τα μάτια μας. Όσο για τις 3 επόμενες, επειδή είναι περισσότερο κρυμμένες, στο υποσυνείδητό μας, θα χρειαστεί σίγουρα πολύ εσωτερικό ψάξιμο κι ίσως και η βοήθεια κάποιου ειδικού. Αφού όμως τις ανακαλύψουμε, τις εμμονές μας, πρέπει να προσπαθήσουμε να τις αλλάξουμε σταδιακά(εκτός αν για κάποιο λόγο είναι εξαιρετικά επείγον), χρησιμοποιώντας τη μεγάλη δύναμη της συνήθειας. Έτσι θα είναι πιο εύκολο και πιο αποτελεσματικό, σε αντίθεση με κάποια πιο βίαιη κι άμεση αντιμετώπιση, η οποία θεωρώ ότι δεν είναι και τόσο ενδεδειγμένη, ειδικά για τους πιο αδύναμους χαρακτήρες. Ας μιλήσω πάλι με ένα παράδειγμα, αυτό του αθλητισμού. Ας υποθέσουμε ότι το μέτρο για κάποιον άνθρωπο(σε συνδυασμό με τη φυσική του κατάσταση και τις υποχρεώσεις του) είναι να αθλείται 3 ώρες την ημέρα. Αν αυτός έχει θετική εμμονή με την άθληση κι αθλείται 10 ώρες την ημέρα, νομίζω ότι το καλύτερο θα είναι να πέφτει σταδιακά(πχ κατά 10% κάθε βδομάδα) ώστε να φτάσει τα επιθυμητά επίπεδα, αντί να ακολουθήσει μια πιο βίαιη προσέγγιση(προσπαθώντας πχ μέσα σε μια βδομάδα να το καταφέρει). Έχω ξαναμιλήσει για την επαναφορά στο μέτρο στο 4ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο. Κάτι που βέβαια πρέπει να προσέξουμε πολύ κι είναι πολύ σημαντικό, είναι να μην φτάσουμε στο άλλο άκρο. Μην δηλαδή εκείνος που δει ότι έχει θετική εμμονή με την άθληση, προσπαθώντας να την καταπολεμήσει, φτάσει στο τέλος να αναπτύξει μια αρνητική εμμονή, κάτι που θα κάνει την προσπάθεια που θα κάνει μάταιη, αφού θα καταλήξει και πάλι στο ίδιο ουσιαστικά σημείο, στο να παραβιάζει το μέτρο. Κι αυτό είναι κάτι που μπορεί να φανεί ανόητο σε κάποιους, αλλά βλέπω πολλούς που το κάνουν, για αυτό προσοχή.
Οι εμμονές είναι μέρος της ζωής και της προσωπικότητάς μας. Όλοι έχουμε και κανένας δεν πρόκειται να απαλλαγεί τελείως από αυτές(το λέω με τη μέγιστη δυνατή σιγουριά, που είναι το 99,9%). Παρ'όλ'αυτά, δεν παύουν να αποτελούν ψυχικές ασθένειες, οι οποίες κάνουν κακό και στο άτομο που πάσχει από αυτές και στους γύρω του. Αν το καλοσκεφτούμε μάλιστα, η πλειονότητα των δυσλειτουργιών των ανθρώπινων κοινωνιών και των μελών τους έχει κάποια (μεγάλη ή μικρότερη)σχέση με τις εμμονές. Για αυτό πρέπει να τις εντοπίσουμε και, όσο περισσότερο μπορούμε, να τις εξαλείψουμε. Μπορούμε, αρκεί να κάνουμε την αρχή.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου