14ο Άρθρο: Όλα πρέπει να έχουν ένα όριο

 Θα ήθελα να ξεκινήσω το σημερινό μου κείμενο με δύο πολύ γνωστές ρήσεις. Η πρώτη, ανήκει στον Άλμπερτ Αινστάιν: "Δύο πράγματα είναι άπειρα, το σύμπαν κι η ανθρώπινη βλακεία. Αν και για το σύμπαν δεν είμαι σίγουρος". Η δεύτερη, στον Καρλ Μαρξ: "Καλύτερα ένα άθλιο τέλος, παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος". Όπως είναι μάλλον εύκολο να υποψιαστεί κανείς, χρησιμοποιώ αυτές τις φράσεις για να αναφερθώ στην δίχως τέλος αθλιότητα που ζούμε τον τελευταίο χρόνο, την πανδημία του κορωναϊού, μα, πάνω από όλα, τη "διαχείρισή" της από την κυβέρνησή μας. Μία αθλιότητα που μοιάζει να μη γνωρίζει κανένα όριο, πέραν αυτού της ανθρώπινης βλακείας (ή απατεωνιάς, η ιστορία θα δείξει).

Γιατί, στο δικό μου το μυαλό, στο σημείο αυτό, οι πολιτικοί (εντός κι εκτός Ελλάδας) είτε είναι επικίνδυνα ανεπαρκείς κι ανόητοι, ώστε να μην καταλαβαίνουν βασικά πράγματα, είτε απατεώνες που εγκληματούν κατά των λαών τους, υπηρετώντας συμφέροντα λίγων. Μετά από 11 μήνες κακοδιαχείρισης, τα περιθώρια αγνών σφαλμάτων έχουν πλέον εξαντληθεί. Κι όσο κι αν απεχθάνομαι τη συνωμοσιολογία, ελλείψει αποδείξεων (βούτυρο στο ψωμί τους ώστε να κολλήσουν μια ηλίθια ταμπέλα σε όποιον σκέφτεται, αμφισβητεί, διαφωνεί), δίνουν πολλές αφορμές να τους υποπτευθεί κανείς. Από πού να ξεκινήσω; Από τον πρωθυπουργό που τη μία τονίζει την αναγκαιότητα των μέτρων και την ατομική ευθύνη των πολιτών και την άλλη κάνει βόλτες στην Πάρνηθα και πάρτι στην Ικαρία; Από το διαβόητο σημείωμα στην ΕΡΤ να αποσιωποιηθεί το τελευταίο; Από το ότι αντί να ενισχύσουν το σύστημα υγείας δίνουν λεφτά-"πακέτα στήριξης" στα κανάλια για να τους επαινούν; Από το ότι περνάνε αμφιλεγόμενα νομοσχέδια εν καιρώ πανδημίας και λοκντάουν; Από το ότι ξεκίνησαν ένα λοκντάουν το Νοέμβριο και δε βλέπω να τελειώνει ως και τέλη Μαρτίου, και μάλιστα μας το πασάρουν σαν να είχε τελειώσει και τώρα να μπαίνουμε σε τρίτο; Από το ότι, όλως τυχαίως, μας άνοιξαν μονάχα την τουριστική περίοδο; Από το ότι, επίσης όλως τυχαίως, ο κ. Πέτσας βγήκε τις προάλλες κι είπε ότι στα ΜΜΜ ο ιός δεν μεταδίδεται και τόσο; Από το ότι λένε ότι στηρίζουν τους ανέργους με γελοία μηνιαία επιδόματα ύψους 342 ευρώ; Από το ότι πάνε έμμεσα και ύπουλα να επιβάλουν το εμβόλιο (κάτι που είναι αντισυνταγματικό); Από το ότι εστιάζουν σε συγκεκριμένες πτυχές του προβλήματος, αγνοώντας παντελώς άλλες; Πού να αρχίσω και πού να τελειώσω, και πώς να θεωρήσω όλα αυτά τυχαία;

Και το πιο τραγελαφικό, είναι τελικά ότι δεν χρειάζομαι καν τα παραπάνω αμφιλεγόμενα επιχειρήματα, που στηρίζονται σε πράγματα για τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχω χειροπιαστές αποδείξεις, ώστε να καυτηριάσω την πολιτική τους. Ας δεχτώ, ότι κορωναϊός υπάρχει, είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα και εκείνοι πήραν τα μέτρα που πήραν συμβουλευόμενοι τους πιο καταρτισμένους επιστήμονες και με μόνο γνώμονα το καλό του λαού που ορίζουν. Ακόμα κι έτσι, είναι όλα τόσο, μα τόσο, λάθος. Κάτι που δεν λέω απλά εγώ, αλλά το κατέδειξε ολοφάνερα το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, όταν πριν 1,5 μήνα κατέταξε την Ελλάδα 50η σε λίστα 53 χωρών, όσον αφορά τη ζωή τον καιρό της πανδημίας (αν θέλει μπορεί κάποιος να το ψάξει αυτό ως “covid resilience”). Η Ελλάδα κατόρθωσε, γιατί περί κατορθώματος πρόκειται, να έχει και πολλά κρούσματα και θανάτους (αναλογικά με τον πληθυσμό της) και πολλά μέτρα και χαμηλό επίπεδο ποιότητας ζωής. Δεν ξέρω πώς μετά από αυτή τη διαπίστωση έχουν τα μούτρα οι κυβερνόντες να βγαίνουν και να υπερηφανεύονται για τα κατορθώματά τους, αλλά νομίζω ότι τα λέει όλα, για την παταγώδη αποτυχία τους.

Μια παταγώδη αποτυχία, τις επιπτώσεις της οποίας ακόμα δεν έχουμε δει καλά καλά. Σε βάθος χρόνου, θα αρχίσουμε να τις βλέπουμε. Όταν η οικονομία θα φτάσει πάλι στο ναδίρ, με ό,τι σημαίνει αυτό για το επίπεδο ζωής, όταν οι νέες γενιές θα έχουν λάβει ελλιπή μόρφωση και παιδεία, όταν η ψυχική υγεία όλων μας θα έχει κλονιστεί. Γιατί, όπως πολύ συχνά λέω, το θεωρώ τραγικό λάθος η κυβέρνηση να συμβουλεύεται μόνο γιατρούς για αυτό το θέμα. Δεν έχει μόνο ιατρικές προεκτάσεις. Θα έπρεπε μαζί με την επιτροπή των λοιμοξιολόγων να υπήρχε και μία οικονομολόγων, μία εκπαιδευτικών, μία ψυχολόγων, να πούνε κι εκείνοι τη γνώμη τους για το μέτρο του λοκντάουν, το οποίο στο σημείο αυτό έχει απλά ξεχειλωθεί. Άσχετα με τις δηλώσεις του πρωθυπουργού ότι δεν ήθελε και κείνος να το πάρει κι αναγκάστηκε-πού να ήθελε δηλαδή, θα ήμασταν κλειστά από πέρσι το Μάρτη μέχρι να πάψει να υπάρχει ο ιός. Επιπλέον, μία ακόμα διάσταση του θέματος αφορά και την κακοποίηση του πολιτεύματός μας, το οποίο, αρκετά κωμικά, χρησιμοποιεί και το κυβερνόν κόμμα στην ονομασία του. Τι είναι τελικά δημοκρατία; Αποφασίζει μία ειδική επιτροπή για τις τύχες μιας ολόκληρης χώρας; Εγώ αλλιώς τα ξέρω τα πράγματα. Στη δημοκρατία, αποφασίζει το 51% του πληθυσμού. Πιστεύει κανείς ότι υπάρχει στο σημείο αυτό ένα τέτοιο ποσοστό που να είναι υπέρ του λοκντάουν; Σε καμία περίπτωση. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι μία επιστημονική δικτατορία, και μάλιστα λειψή, αφού όπως είπα λαμβάνεται υπόψιν η γνώμη μόνο ενός από τους 4 επιστημονικούς κλάδους που κανονικά θα έπρεπε.

Και, το πιο τραγικό της υπόθεσης, είναι ότι η κυβέρνηση, αν συνδύαζε μία α αντίληψη και μία καλή πρόθεση, θα μπορούσε να έχει χειριστεί το θέμα με πολύ λιγότερες απώλειες. Ακολουθώντας έναν εκ δύο πιθανών δρόμων. Α) Επεκτείνοντας το ανοιξιάτικο λοκντάουν μέχρι να πέσει ο αριθμός των (γνωστών) κρουσμάτων στο 0 και έπειτα μην ανοίγοντας τα σύνορα, ώστε να μην ξαναέρθει ο ιός από τους τουρίστες. Για όποιους αντιπαραθέσουν ως επιχείρημα το πλήγμα της έλλειψης τουρισμού για την οικονομία, αντιπαραθέτω και γω τα λόγια του πρώην κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Πέτσα, ότι θα ήταν επιτυχία αν είχαμε το 1/3 του τουρισμού άλλων χρονιών. Άξιζε λοιπόν, για 1/3, στην καλύτερη περίπτωση, να ανοίξουμε τα σύνορα σε τουρίστες που ήταν πολύ πιθανό να είναι φορείς του ιού, πετώντας έτσι στα σκουπίδια τους 2 ανοιξιάτικους μήνες στερήσεων; Επίσης, τα επιδόματα που θα δώσουν τώρα στους ανέργους λόγω λοκντάουν, ας τα έδιναν το καλοκαίρι στους εργαζομένους στα τουριστικά. Και πάλι στο «-» θα ήταν το ταμείο, αλλά δεν θα είχαμε κορωναϊό και τις επιπτώσεις του, με βασική το τρέχον 4μηνο (και βλέπουμε) λοκντάουν. Β) Ένας δεύτερος δρόμος θα ήταν να υπάρχει ένα επιλεκτικό λοκντάουν, για τις ευπαθείς ομάδες, που έχουν μεγάλες πιθανότητες να νοσηλευτούν και να κινδυνεύσει η ζωή τους, με απομόνωσή τους και δημιουργία ειδικών χώρων για όσους δεν έχουν οι ίδιοι κάποιο διαθέσιμο. Και οι υπόλοιποι, να συνεχίζαμε τη δραστηριότητά μας κανονικά, με τήρηση μέτρων όπως μάσκες, αποστάσεις κλπ. Γιατί όχι, δεν είναι ή το ένα, ή το άλλο, ή σταματάει η ζωή για όλους ή τίθεται σε κίνδυνο εκείνη των πιο ευάλωτων συμπολιτών μας, όπως η κυβέρνηση (πολύ βολικά) διατυμπανίζει σε κάθε ευκαιρία.

Κι οι δύο παραπάνω λύσεις θα ήταν αδιαμφισβήτητα καλύτερες, από την φαρσοκωμωδία που ζούμε τους τελευταίους 11 μήνες, τους μισούς εκ των οποίων βρισκόμαστε σε καθεστώς "λοκντάουν". Που μας βάζουν μέσα με το ζόρι, λες κι είμαστε ανήλικα παιδάκια κι εκείνοι οι κηδεμόνες μας, και μας τιμωρούν αν δεν πειθαρχούμε. Τη στιγμή που εκείνοι μάλιστα κάνουν ό,τι θέλουν χωρίς να λογοδοτούν σε κανέναν. Συγγνώμη, ειλικρινά, αλλά μετά από 11 μήνες, αδυνατώ πλέον να σκεφτώ ότι όλα αυτά γίνονται καλοπροαίρετα. Είχα στείλει προσωπικά και ένα email στον πρωθυπουργό, πριν 1,5 μήνα, καλή τη πίστη, εκφράζοντάς του όλες αυτές τις αντιθέσεις και τους προβληματισμούς μου. Δεν μου απάντησε ποτέ, και λογικά ούτε το διάβασε και ποτέ. Γιατί, όπως όλα δείχνουν, δεν τους ενδιαφέρει η γνώμη των πολιτών τους. Δεν τους ενδιαφέρουν σοβαρά επιχειρήματα, μόνο επιχειρήματα τύπου «δεν υπάρχει ο ιός» και «μας βάζουν τσιπάκια με τα εμβόλια» μπορούν να καταρρίψουν. Για αυτό και εγώ, αυτή τη φορά, δεν θα απευθυνθώ στην κυβέρνηση, αλλά στους συμπολίτες μου. Το βλέπω παντού, σε σάιτ, social media, από προσωπικές συζητήσεις, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό σας είναι εξοργισμένο κι αγανακτισμένο. Ήρθε η ώρα να το δείξετε λοιπόν. Με κινητοποιήσεις όπως αυτή που έγινε την Κυριακή στο Σύνταγμα, αλλά και άλλες παρόμοιες, σε πολλά σημεία της χώρας. Όπως έχουν κάνει πολίτες της Γεωργίας, της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Δανίας και αρκετών ακόμα χωρών. Όταν μία κυβέρνηση 11 μήνες τώρα δεν μπορεί να διορθώσει μία κατάσταση αλλά, αντιθέτως, πάει από το κακό στο χειρότερο, είναι μία καλή στιγμή να σταματήσετε να υπομένετε κάθε ανόητη απόφασή της και να της φωνάξετε ένα δυνατό "ΩΣ ΕΔΩ, ΤΕΛΟΣ". Ένας και δύο δεν θα καταφέρουν τίποτα, αλλά 10 εκατομμύρια Έλληνες, όλοι μαζί, μπορείτε. Όλοι μαζί μπορούμε!

13ο Άρθρο: Δύο πράγματα είναι άπειρα. Το σύμπαν κι η ανθρώπινη βλακεία. Αν και για το σύμπαν δεν είμαι σίγουρος

   Επανέρχομαι, μετά από δύο περίπου μήνες, δυστυχώς πάλι για το ίδιο θέμα. Το θέμα της πανδημίας και της τραγικής (ή και κωμικής, ίσως, μάλλον βασικά κωμικο-τραγικής) διαχείρισής της από την ελληνική (κι όχι μόνο) κυβέρνηση. Ένα θέμα στο οποίο δεν μπορώ παρά να μην αποδώσω τον παραπάνω τίτλο. Όσο κι αν ένας τόσο μεγάλος τίτλος δεν ενδείκνυται γενικά, αυτά τα λόγια του Αΐνστάιν περιγράφουν άψογα τις καταστάσεις που ζούμε.

   Δεν θα αναφερθώ ξανά στα λάθη που έχουν γίνει και στο βάναυσο βαθμό που έχουν καταπατηθεί οι ανθρώπινες ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το έχω κάνει πολλάκις κι άλλωστε θεωρώ ότι μετά από 10 μήνες πρέπει ακόμα κι ένας χαμηλής αντίληψης άνθρωπος να τα έχει καταλάβει αυτά χωρίς να περιμένει εμένα να του τα πω-εξηγήσω. Θέλω να αναφερθώ σε τρία άλλα πράγματα σήμερα.

   Το πρώτο είναι μία σημαντική παράλειψη που έχω διακρίνει από την "κυβέρνησή" μας. Η οποία έχει μία ολόκληρη επιτροπή γιατρών-λοιμωξιολόγων, τους οποίους και συμβουλεύεται και τους οποίους και επικαλείται στις περισσότερες γελοίες αποφάσεις της. Δεν το κατακρίνω βέβαια αυτό, ίσα ίσα, είναι πολύ σωστό να κινείται με γνώμονα την επιστήμη. Το θέμα είναι όμως ότι αυτό το ζήτημα δεν είναι μονάχα ζήτημα υγείας, για να συμβουλεύονται μόνο γιατρούς. Είναι και ψυχολογικό ζήτημα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, είναι και οικονομικό ζήτημα, είναι και ζήτημα παιδείας, μιας και προσωπικά θεωρώ απαράδεκτο να χορηγούνται ελλιπείς υπηρεσίες παιδείας στα παιδιά και τους εφήβους του σήμερα, το αυριανό επιστημονικό κι επαγγελματικό προσωπικό, μα πάνω από όλα τους αυριανούς πολίτες αυτής της χώρας. Πού είναι λοιπόν η αντίστοιχη επιτροπή ψυχολόγων, οικονομολόγων, εκπαιδευτικών; Να μας πούνε κι αυτοί ρε παιδί μου την άποψή τους για όλα αυτά τα μέτρα. Γιατί αν είναι να αποφύγουμε έναν ιό με 3% θνησιμότητα και μάλιστα σε ευπαθείς ομάδες, και να αποκομίσουμε ένα σωρό ψυχολογικά προβλήματα, να μην έχουμε να φάμε, να μην εκπαιδεύονται οι νέοι όπως πρέπει, τότε συγγνώμη αλλά εγώ τουλάχιστον το θεωρώ τεράστια, παταγώδη, πρωτόγνωρη αποτυχία, που αγγίζει τα όρια της εσχάτης προδοσίας.

   Και, μιας και ανέφερα το 3% θνησιμότητα... Βγήκε λέει νέο, μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού, με πολύ μεγαλύτερη μεταδοτικότητα και θνησιμότητα. Καταρχήν, μου κάνει μεγάλη εντύπωση που έχουν εξαχθεί τέτοια συμπεράσματα για μία μετάλλαξη που δεν υπάρχει καλά καλά ένα μήνα. Πότε πρόλαβαν δηλαδή και τον μελέτησαν, πότε πρόλαβαν να αποκτήσουν επαρκή δεδομένα για τους ανθρώπους που ασθένησαν, ώστε να βγάλουν τέτοια συμπεράσματα και να τα διαδίδουν και δημόσια; Επίσης, όλως τυχαίως, αυτή η μετάλλαξη βγήκε με το που βγήκε και το εμβόλιο (για το οποίο έχω επίσης τις αμφιβολίες μου, όπως πολλοί άλλοι που θέλουν να τους πείσουν), με το που ανακαλύφθηκε η αποτελεσματικότητα ενός απλού, φθηνού φαρμάκου, και, όλως τυχαίως επίσης, η μετάλλαξη αυτή με έναν μαγικό τρόπο περνάει από τις υφασμάτινες μάσκες και απαιτεί τη χρήση χειρουργικών, τις οποίες πρέπει να πετάμε μετά τη χρήση και να ΑΓΟΡΑΖΟΥΜΕ νέες. Δεν μου αρέσει να κάνω θεωρίες συνωμοσίας για θέματα στα οποία δεν έχω επαρκείς γνώσεις, ίσως όλα αυτά να ισχύουν όντως και να είναι σατανικές συμπτώσεις. Ωστόσο, παραείναι ύποπτες, θα πω εγώ, με μόνο μου όπλο την κοινή λογική.

   Σε κάθε περίπτωση, διανύουμε "αισίως" τον 10ο μήνα όλης αυτής της ιστορίας. Και, αντί να υπάρχει βελτίωση, πάμε από το κακό στο χειρότερο. Κάθε μέρα βγαίνει μία καινούρια είδηση, που μας τρομοκρατ...εμ ενημερώνει για την κατάσταση και το βαρέλι δε φαίνεται να έχει πάτο. Και μας έχουν βάλει σε μία κατάσταση που ή θα πρέπει να ζούμε έτσι ή να κάνουμε ένα εμβόλιο που βγήκε σε χρόνο dt, χωρίς να έχει εξεταστεί όσο διεξοδικά είθισται για άλλα εμβόλια, ακολουθώντας μία νέα τεχνική. Διανύουμε σαν χώρα επίσης τον τρίτο μήνα lockdown και πάμε καταπώς φαίνεται για τον τέταρτο. Και τα μέτρα όλο και γίνονται πιο αυστηρά. Την απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 6 μόνο ως αστείο μπορώ να την εκλάβω. Ένας εργαζόμενος που γυρίζει σπίτι του 3-4 ή ώρα, μέχρι να φάει, να ξεκουραστεί και λίγο, έχει περάσει η ώρα. Πότε θα βγει να πάει μια βόλτα, να δει έναν φίλο-συγγενή, να κάνει κάποια δουλειά; Πώς να μην πιστέψεις μετά από ένα τέτοιο μέτρο ότι ο στόχος τους είναι να μας μετατρέψουν σε ρομποτάκια που θα δουλεύουν το πρωί, θα κάθονται ήσυχα σπίτι το απόγευμα, θα κοιμούνται το βράδυ, και την επόμενη μέρα ξανά το ίδιο; Και παράλληλα, περνάνε διάφορα αμφιλεγόμενα νομοσχέδια, παράλληλα με την απειλή του κορωναϊού και με τον κόσμο κλεισμένο σπίτι. Πώς μπορούν όλα αυτά να είναι τυχαία κι αθώα;

   Σε αυτό το σημείο, πρέπει να δοθεί μιας λύση. Οριστική, γιατί το αστείο παρατράβηξε. Όπως λέει κι ο σπουδαίος κοινωνικός φιλόσοφος Μαρξ, "καλύτερα ένα άθλιο τέλος, παρά μια αθλιότητα χωρίς τέλος". Οι λύσεις που βλέπω εγώ είναι 3. Η πρώτη, η καλύτερη και πιο ανώδυνη, είναι να πάψει η κυβέρνηση να φέρεται αυταρχικά, να πάρει κάποια βασικά μέτρα (όπως πχ η προαιρετική καραντίνα για τις ευπαθείς ομάδες) και από κει και πέρα να αφήσει στον καθένα την ελευθερία να προστατεύσει ο ίδιος τον εαυτό του. Δεν νοιάζονται άλλωστε για μας περισσότερο από ότι εμείς για τους εαυτούς μας. Η δεύτερη, είναι να εφαρμοστεί ένα πολύ σκληρό lockdown για ένα συγκεκριμένο διάστημα, ενός μήνα πχ. Σκληρό, στα επίπεδα κλείνουν όλα δε βγαίνει κανείς εκτός αν έχει πολύ, πολύ σοβαρό λόγο. Αντιφατικό με όσα έχω προπεί; Ίσως. Αν όμως γίνει κάτι τέτοιο, τότε τα κρούσματα θα πέσουν πολύ, σε έναν πολύ μικρό κι ελέγξιμο αριθμό. Αν είναι να μας κλείνουν μέσα, ας γίνει σωστά, αντί να γίνεται αυτή η γελοιότητα που κλείνουμε (όπως "κλείνουμε", με 1 εκ SMS για άθληση πχ) , πέφτουν τα κρούσματα, ανοίγουμε, ανεβαίνουν και ξανακλείνουμε. Μία ψυχή που είναι να βγει, ας βγει, να ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ. Ποιος θα προτιμούσε 4 μήνες την τωρινή κατάσταση από έναν, πιο σκληρό lockdown, και τέλος; Τέλος, η τρίτη και πιο άσχημη μάλλον λύση, είναι να πάρει ο λαός την κατάσταση στα χέρια του. Θα ήταν καλό να μη φτάσουμε εκεί, αλλά είναι μία πιθανότητα, μιας και η κυβέρνηση στερείται φανερά και της τσίπας να κάνει το πρώτο και του θάρρους να κάνει το δεύτερο. Οπότε, ίσως χρειαστεί να πάρουμε εμείς την κατάσταση στα χέρια μας. Τις προάλλες, στην Ολλανδία, όταν επιβλήθηκε λοκντάουν, βγήκε ο κόσμος στους δρόμους και έγινε χαμός. Δεν εννοώ προφανώς να φτάσουμε εκεί, όποιος κάνει βανδαλισμούς σίγουρα δεν έχει ως αγαθό σκοπό και κίνητρο το κοινωνικό καλό. Αλλά, ίσως πρέπει κατά τα άλλα να παραδειγματιστούμε. Για σκεφτείτε το. Αν βγούμε ξαφνικά όλοι στους δρόμους, χωρίς SMS και χαρτιά, τι θα κάνουν; Αν βγούμε μες τη νύχτα; Θα μας βάλουν όλους φυλακή; Θα μας ρίξουν σε όλους 300-500αρια; Σε 10 εκ Έλληνες; Λίγο δύσκολο, όπως μπορεί κανείς να καταλάβει. Αυτή είναι η δύναμή μας. Μακάρι να μη χρειαστεί να την αξιοποιήσουμε, μακάρι η κυβέρνηση έστω κι αργά να πράξει το σωστό, αλλά ίσως πρέπει να αρχίσουμε να το σκεφτόμαστε σοβαρά.

12ο Άρθρο: Καταρρίπτοντας επιχειρήματα & εντυπώσεις της τρομολαγνικής κορωναϊοπαράνοιας

   Επιστρέφω σήμερα εδώ, μετά από 3,5 μήνες, για να αναφερθώ για ακόμα μία φορά στο θέμα του κορωναϊού και της διαχείρισής του. Παρότι όμως το θέμα είναι ίδιο, η προσέγγισή μου σήμερα θα διαφέρει. Δεν έχω πολλά παραπάνω να πω από ότι στις τρεις προηγούμενες αναρτήσεις μου, οπότε στόχος του σημερινού μου κειμένου είναι να απαντήσω στοχευμένα, σε κάποια βασικά επιχειρήματα των εχόντων την εξουσία και των υποστηρικτών τους. Καταρρίπτοντας κι αυτά, μα πάνω από όλα την εντύπωση που πάνε να δημιουργήσουν, ότι όσοι διαφωνούν μαζί τους είτε είναι ανόητοι που δεν πιστεύουν καν στην ύπαρξη του κορωναϊού είτε αναίσθητοι που δεν ενδιαφέρονται για την υγεία και τη ζωή των συνανθρώπων τους.

α) Ο κορωναϊός είναι κάτι πολύ σοβαρό, πεθαίνουν άνθρωποι

   Σίγουρα, το να πεθαίνει κάποιος, ανεξαρτήτως συνθηκών, δεν είναι κάτι ευχάριστο κι επιθυμητό. Ωστόσο, άνθρωποι πάντα πέθαιναν και θα πεθαίνουν. Είναι στη μοίρα της φύσης μας, αλλιώς θα είχε η γη σήμερα 15 δισ. πληθυσμό. Όσοι με θεωρήσετε κυνικό, σκεφτείτε ότι σε αυτή τη γη πεθαίνουν καθημερινά παιδιά επειδή δεν έχουν τροφή κι ιατρική περίθαλψη. Πεθαίνουν άνθρωποι από καρκίνο, AIDS και πολλά άλλα σοβαρά νοσήματα-πολλοί περισσότεροι από ότι από κορωναϊό. Και, στην Ελλάδα συγκεκριμένα, θρηνούμε κάθε χρόνο εκατοντάδες θύματα, νέους, υγιείς ανθρώπους από αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Έχουμε όλοι συμβιβαστεί και μάθουμε να ζούμε με αυτά (και είναι ένα αναγκαίο κακό, μιας και δεν είναι κάτι που μπορούμε, μόνοι μας, να αλλάξουμε) και δεν μπορούμε να συμβιβαστούμε με την 3-4% θνητότητα του κορωναϊού, που αφορά και κατά κύριο λόγο πολύ ηλικιωμένους ανθρώπους με προβλήματα υγείας; Το θεωρώ τουλάχιστον υποκριτικό.

β) Πρέπει να φροντίζουμε για τους ηλικιωμένους & ασθενείς

   Αδιαμφισβήτητα, επίσης, πρέπει να υπάρχει μέριμνα για τους ηλικιωμένους και ασθενείς συμπολίτες μας. Ωστόσο, θεωρώ κι όλο αυτό το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για αυτούς επίσης υποκριτικό. Πού είναι αυτό το ενδιαφέρον όταν τους κόβουν τις συντάξεις; Πού είναι το ενδιαφέρον όταν πρέπει να πληρώνουν ένα μεγάλο μέρος της ιατρικής τους περίθαλψης οι ίδιοι; Πού είναι το ενδιαφέρον όταν δεν υπάρχει (ή υπάρχει ελλιπής) πρόληψη για τις ανάγκες τους; Επίσης, αφού μετά από τόσους μήνες και τόσα θύματα, έχουμε τουλάχιστον κάποια στατιστικά δεδομένα για το ποιοι είναι εκείνοι που κινδυνεύουν, γιατί δεν μπαίνουν εκείνοι μόνο σε καραντίνα και μπαίνουμε όλοι; Κι όχι, δεν είναι δύσκολο αυτό, και σίγουρα όχι δυσκολότερο από ότι το ολικό lockdown. Για όσους ανήκοντες σε ευπαθείς ομάδες δεν έχουν κάποιο χώρο να απομονωθούν ή κάποιον να τους φροντίζει, η κυβέρνηση θα μπορούσε να ανοίξει ή να μισθώσει ξενώνες ώστε να μεταφερθούν εκεί & προσωπικό να τους φροντίζει. Για ποιο λόγο πρέπει να "προστατευόμαστε" όλοι;

γ) Χωρίς το lockdown θα θρηνήσουμε πολλά θύματα

   Όπως είπα και παραπάνω, θεωρώ ότι τα θύματα θα μπορούσαν να περιοριστούν και με επιλεκτικό lockdown των ευπαθών ομάδων. Αλλά, πέρα από αυτό, έχω κι ένα άλλο ερώτημα να θέσω. Ωραία, αν δεν γίνει lockdown θα πεθάνουν άνθρωποι από τον κορωναϊό. Τώρα, που γίνεται, δεν θα έχουμε θύματα; Από την επερχόμενη φτώχεια; Δεν θα πεθάνουν άνθρωποι από την πείνα και επειδή δεν θα έχουν λεφτά να πάνε (εγκαίρως) στο γιατρό; Και, για να το πάω και λίγο παραπέρα, καθότι ψυχολόγος, δεν υπάρχει κίνδυνος αυτοκτονιών, εθισμού σε ουσίες κλπ, ως απόρροια των ψυχικών συνεπειών όλης αυτής της κατάστασης; Γιατί αν είναι να προφυλαχθούν οι γέροι που έτσι κι αλλιώς οι περισσότεροι μένουν την περισσότερη ώρα μέσα και τη βγάζουν κουτσά-στραβά με μία (έστω και μειωμένη) σύνταξη και να έχουμε θύματα νεώτερους ανθρώπους, που δεν θα έχουν εισόδημα και που θα επηρεαστούν πολύ περισσότερο από τον εγκλεισμό και την καταπίεση, συγγνώμη, αλλά εγώ αυτό το μέτρο το θεωρώ το λιγότερο αναποτελεσματικό. Ειδικά από τη στιγμή που, όπως προανέφερα, θα μπορούσε να εφαρμοστεί ένα επιλεκτικό lockdown και να έχουμε, στο μεγαλύτερο βαθμό, και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο.

δ) Η υγεία είναι πάνω απ' όλα

   Άλλη μία ωραία καραμελίτσα. Όχι, φυσικά και δε διαφωνώ ότι η υγεία είναι το σπουδαιότερο αγαθό και πρέπει να διαφυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού. Ωστόσο, αρχικά, υπάρχει και η ψυχική υγεία, πέραν της σωματικής. Κι όσο κι αν θεωρείται από κάποιους δευτερεύουσα, δεν είναι καθόλου. Για όποιον θέλει να ψάξει, υπάρχει ένας ολόκληρος τόμος (DSM) με τις ψυχικές παθήσεις, και πάμπολλα παραδείγματα των επιπτώσεών τους. Οι οποίες μπορεί να είναι και ιδιαίτερα σοβαρές, όπως ψυχώσεις (απώλεια συνείδησης της πραγματικότητας), ροπή προς την εγκληματικότητα, αυτοκτονίες. Και ένα σημαντικότατο θέμα με την ψυχική υγεία, που την κάνει ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη, είναι ότι δεν έχουμε ποτέ την ίδια ικανότητα επισκόπησής της, όπως με τη σωματική. Στις σωματικές παθήσεις, γίνονται εξετάσεις, δίνουν συγκεκριμένα αποτελέσματα και χορηγείται η κατάλληλη αγωγή, με την πρόοδο που επιφέρει να είναι επίσης παρατηρήσιμη. Η ψυχική υγεία είναι κάτι πιο ρευστό, άπαξ και διαταραχθεί (σοβαρά), δεν μπορείς ποτέ να είσαι απόλυτα σίγουρος, ούτε τι ακριβώς συμβαίνει, ούτε πώς αντιμετωπίζεται, ούτε για την πρόοδο της αντιμετώπισής του. Και επειδή κάποιοι μπορεί επίσης να πουν "σιγά δεν είναι και το τέλος του κόσμου να μείνουμε λίγο μέσα πώς κάνουν έτσι ορισμένοι", αφενός δεν αντιμετωπίζουν όλοι τις ίδιες συνθήκες (κάποιος πχ μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες όπως αδυναμία οικονομικής κάλυψης αναγκών, ενδοοικογενειακής βίας κλπ) και αφετέρου υπάρχει κι η διαφορετικότητα, δεν αντιμετωπίζουμε όλοι τα πάντα με τον ίδιο τρόπο, και πρέπει να είναι κάτι αποδεκτό αυτό, όπως είναι αποδεκτό κι ότι κάποιος οργανισμός μπορεί να είναι πιο ευάλωτος στον κορωναϊό. Και, γενικά δηλαδή, η ζωή είναι κάτι σημαντικό, αλλά εξίσου σημαντική είναι κι η ποιότητά της. Οι ήρωες του 21, που σε λίγους μήνες θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από τότε, έλεγαν "καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή". Αντί να αναλωνόμαστε σε ανούσιες φιέστες προς τιμήν τους, καλό θα ήταν νομίζω να μάθουμε και κάτι από αυτούς.

ε) Οι ειδικοί ξέρουν καλύτερα

   Ναι, προφανώς κι οι ειδικοί σε θέματα υγείας, αλλά και πολιτικής διαχείρισης, ξέρουν περισσότερα από το μέσο άνθρωπο για αυτά τα θέματα. Ωστόσο, είναι πάντα ένα ερώτημα το κατά πόσο είναι αντικειμενικοί, αμερόληπτοι και δεν εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα. Δεν θα επεκταθώ, άλλωστε θεωρώ τη συνωμοσιολογία κάτι σχετικά χαζό αν δεν έχεις αποδείξεις, ωστόσο ξέρω ότι δεν ζω σε ένα κόσμο αγγελικά πλασμένο οπότε πάντα θα περνάνε από το μυαλό μου και τέτοια ενδεχόμενα. Πέρα από αυτό, όμως, ακόμα και τις καλύτερες προθέσεις και τις πιο πολλές γνώσεις να έχουν, δεν παύουν να είναι άνθρωποι, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο λάθους. Άρα δεν δέχομαι τη νοοτροπία "ειδικοί είναι άρα και ελεύθεροι κριτικής". Άλλωστε, έχουν κάνει κι εκείνοι λάθη. Λάθος ειδικών ήταν που επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο αυτή η μάστιγα. Δε βρέθηκε ένας να προβλέψει τι θα γίνει. Λάθος ειδικών είναι που άνοιξαν τα σύνορα στην Ελλάδα το καλοκαίρι, χωρίς καν να γίνονται επαρκείς έλεγχοι. Είπε πχ ο κ. Γεωργιάδης ότι οι λοιμωξιολόγοι έλεγαν ότι ο ιός θα "διαλυθεί" στους 26 βαθμούς Κελσίου. Κάτι που προφανώς δε συνέβη. Λάθος των ειδικών ήταν που την πρώτη φορά έκαναν λοκντάουν χωρίς καν να έχουμε 100 κρούσματα σε όλη την Ελλάδα, κάτι που επέφερε πολύ άσχημες συνέπειες στην οικονομία κλπ, μετά άνοιξαν τα πάντα με πολύ χαλαρό έλεγχο και τώρα έπρεπε να πάμε 3000 κρούσματα τη μέρα για να ξανακάνουν. Και, για να μην παρεξηγηθώ, αφού κάποιος μπορεί να νομίσει ότι πριν ήμουν κατά του λοκντάουν και τώρα υπονοώ ότι έπρεπε να γίνει και μάλιστα νωρίτερα, είμαι της άποψης ότι ή παίρνεις μέτρα όπως πρέπει ώστε να αποδώσουν τα μέγιστα ή μην πάρεις καθόλου.

στ) Λίγο υπομονή ακόμα, με το εμβόλιο θα φτιάξουν τα πράγματα

   Κάτι που γενικά πλανάται αρκετά σαν άποψη, το άκουσα και τις προάλλες ξεκάθαρα από το στόμα του κυβερνητικού εκπροσώπου κ. Πέτσα. Δύο είναι οι ενστάσεις μου κι εδώ. Αφενός, να δούμε πόσο λίγο θα είναι αυτό το λίγο, αφού μέχρι να φτιαχτεί επαρκής ποσότητα για όλο τον κόσμο θα πάρει αρκετά. Κι ακόμα και τότε, θα πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλες εγκαταστάσεις για τη συντήρησή του (κάτι για -80 βαθμούς Κελσίου άκουσα, να δω πού θα βρουν τέτοιο χώρο, στην Ελλάδα πχ, να χωράει κάτι εκατομμύρια εμβόλια) και να εμβολιαστεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Οπότε φαντάζομαι ότι είναι αρκετά πιθανό να τραβήξει πολύ τελικά όλο αυτό, κάτι που αμφιβάλλω πολύ για το αν το αντέχουν, τόσο η οικονομία, όσο και τα νεύρα μας. Αλλά, ακόμα κι αν επισπευσθούν με κάποιο τρόπο αυτές οι διαδικασίες, εγώ έχω και τις αμφιβολίες μου για το εμβόλιο αυτό καθεαυτό. Τα περισσότερα εμβόλια βγαίνουν σε διάστημα τουλάχιστον 4-5 χρόνων, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια κι η αποτελεσματικότητά τους. Και δεν νομίζω οι φαρμακευτικές να παίρνουν τόσο χρόνο επειδή είναι άχρηστοι ή χαραμοφάηδες, λογικά χρειάζεται όντως αυτός ο χρόνος. Το εμβόλιο του κορωναϊού βγαίνει τώρα σε λιγότερο από 1 χρόνο. Πόσο ασφαλές θα είναι; Δεν ξέρω, εγώ ο μη ειδικός πάντως, δεν προτίθεμαι να το κάνω και δεν το συνιστώ και για κανέναν που δεν ανήκει σε ευπαθή ομάδα, το θεωρώ πολύ μεγαλύτερο ρίσκο από ότι ο ίδιος ο κορωναϊός. Φήμες δε ότι θα καταστεί υποχρεωτικό ή ότι θα υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις για όσους δεν το κάνουν, δεν θέλω καν να τις σχολιάσω επί του παρόντος. Αρνούμαι να πιστέψω ότι θα πιάσουμε τέτοιο δημοκρατικό πάτο. Το να επιβάλλεις σε κάποιον να εντάξει στο σώμα του μία οποιαδήποτε ουσία είναι απλά εγκληματικά φασιστικό.

ζ) Η κυβέρνηση πρέπει προστατεύει τους πολίτες-δεν δικαιούμαστε να παίρνουμε άλλους στο λαιμό μας

   Άφησα για το τέλος τις δύο μεγαλύτερες Β-Λ-Α-Κ-Ε-Ι-Ε-Σ, οι οποίες πάνε χέρι-χέρι και πάνω στις οποίες βασίζονται όλα όσα συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες. Πρώτον, ότι η κυβέρνηση πρέπει να προστατεύει τους πολίτες, ακόμα και παρά τη θέλησή τους και κόντρα στις προσωπικές τους ελευθερίες. Όπως έχω ξαναπεί, κάθε 1)ενήλικας, 2)ελεύθερος, 3)με σώας τας φρένας πολίτης, έχει, πρέπει να έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να φροντίζει ο ίδιος για τον εαυτό του. Άλλοι αποφασίζουν μόνο για τους ανήλικους, τους φυλακισμένους και τους νοητικά καθυστερημένους, που είτε κρίνονται ανίκανοι να αποφασίσουν σωστά είτε έχουν χάσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας λόγω πρότερου ανέντιμου βίου. Όλοι οι υπόλοιποι όμως, έχουμε το ΔΙΚΑΙΩΜΑ να αποφασίζουμε οι ίδιοι για πάρτη μας και δεν χρειαζόμαστε κανένα Μητσοτάκη, κανένα Χαρδαλιά, κανένα Κικίλια, κανένα Τσιόδρα κλπ για να το κάνουν. Όλη αυτή η "προστατευτική καταπίεση" είναι αντιδημοκρατική, φασιστική, απαράδεκτη. Όπως και το γεγονός ότι στέλνονται στον εισαγγελέα άνθρωποι που διαφωνούν με όσα γίνονται (ακόμα κι αν κάποιες απόψεις όπως πχ ότι δεν υπάρχει κορωναϊός) είναι ανόητες. Δικαίωμα του καθενός είναι να λέει ότι θέλει, αυτή είναι κι η έννοια της δημοκρατίας. Και είναι πολύ επικίνδυνο όλο αυτό πυ γίνεται, αφού δεν ξέρεις πού μπορεί να καταλήξουν τέτοιες πρακτικές. Με την ίδια λογική του "κοινού καλού" μπορεί να γίνει δέσμευση περιουσιακών στοιχείων για να δοθούν στους φτωχότερους, αυτοκινήτων για να μη γίνονται αυτοκινητιστικά κλπ. Να πληρώνουμε οι πολίτες τις κρατικές ανεπάρκειες. Δύσκολο; Ναι. Υπερβολικό; Ναι. Αλλά, όπως προείπα, αν αρχίσει κάτι, δεν ξέρεις πού θα καταλήξει. Κι οι Γερμανοί πριν 90 χρόνια όταν έδιναν την εξουσία στον Χίτλερ δεν μπορούσαν να προβλέψουν όσα θα ακολουθούσαν, το πολύ πολύ να πίστευαν ότι στη χειρότερη περίπτωση θα ήταν ένας σκληρός κι αντιλαϊκός κυβερνήτης.
   Και επειδή πολλοί (μου) λένε "ναι ρε φίλε δικαίωμά σου εσένα αν θες να είσαι απρόσεκτος (που δεν είμαι καθόλου προσωπικά και ούτε και το θεωρώ σωστό) και να κολλήσεις, ο άλλος τι σου φταίει;". Όπως έχω πει αρκετές φορές επίσης, αν ο άλλος είναι προσεκτικός, δεν θα τον κολλήσω. Κάτι που επιβεβαίωσε και χθες(26/11) στη γνωστή εκπομπή "Καλημέρα Ελλάδα" ένας πνευμονολόγος (Θεόδωρος Βασιλακόπουλος) λέγοντας ότι αυτό απαντάει σε όσους τον ρωτούν πώς εκείνος δεν κολλάει ενώ συναναστρέφεται με αρρώστους. Το προφανές είπε ο άνθρωπος, ο ειδικός αν θέλετε. Ότι εκείνος προσέχει κι έτσι δεν έχει κολλήσει. Επομένως, όχι, δεν ισχύει αυτό που θέλουν να μας περάσουν. Κανέναν δεν παίρνεις στο λαιμό σου, εφόσον εκείνος προσέχει. Αν φοράει μάσκα, αν τηρεί αποστάσεις, αν πλένει τα χέρια του, αν δεν σε δεχτεί στο σπίτι του εφόσον ξέρει ότι δεν προσέχεις κλπ. Επομένως, το ζήτημα μένει στα όρια της προσωπικής ελευθερίας του καθενός. Και στο δικαίωμα που έχει να προτιμάει να ρισκάρει να κολλήσει από το να ζει όπως ζούμε τους τελευταίους μήνες, ακόμα και στο να μην τον νοιάζει να κολλήσει καν.

   Δυστυχώς βλέπω πιο μαύρες μέρες και πιο δύσκολες στιγμές στο μέλλον. Και αυτό που με ανησυχεί είναι ότι όλα αυτά γίνονται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Και με κάνουν να συμπεραίνω ότι, είτε υπάρχουν τρομακτικά συμφέροντα από πίσω, είτε κάνουν κουμάντο στον κόσμο ανίκανοι κι ανόητοι που έπαθαν ομαδική παράκρουση και δεν ξέρουν να χειριστούν ένα θέμα, υπαρκτό μεν, σοβαρό μεν, όχι όμως τόσο τεράστιο όσο το παρουσιάζουν. Είτε ισχύει το πρώτο, είτε το δεύτερο, δεν ξέρω τι μπορώ να κάνω. Μάλλον όχι πολλά. Ελπίζω τουλάχιστον να αφυπνίσω κάποιους συμπολίτες μου. Μαζί ίσως τα καταφέρουμε.

                                                       Homo Cogitans

11ο Άρθρο: Όποιος δεν έχει μυαλό, έχει...μάσκες...

   Δυστυχώς, το περίμενα. Όχι τόσο σύντομα, για να είμαι ειλικρινής, αλλά, όσο το απευχόμουν, τόσο ήμουν σίγουρος ότι η κορωναϊο-παράνοια θα επέστρεφε και θα με έκανε να ξαναασχοληθώ μαζί της. Καθώς λοιπόν είναι ξανά πραγματικότητα, θέλησα για ακόμα μία φορά να καταγράψω κάποιες απόψεις μου επί του θέματος. Ίσως και να βιάζομαι, βέβαια, καθώς επίσης φοβάμαι ότι το προσεχές διάστημα θα δούμε κι άλλα "α(ξιο)σχολίαστα", αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να περιμένω μέχρι τότε.

   Καθώς βέβαια, όπως μας κατηγορούν (σ)τα ΜΜΕ, ξεχάσαμε τι εστί κορωναϊός, κι εξ' ου είμαστε απρόσεκτοι, θεωρώ σκόπιμο να κάνω και μία μικρή αναδρομή. Ο κορωναϊός, λοιπόν, είναι ένας μικροοργανισμός, της κατηγορίας των ιών, που εμφανίστηκε πριν 8-9 μήνες στην Κίνα και έκτοτε εξαπλώθηκε σταδιακά σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, κάνοντας το δυνατό και κυρίαρχο ανθρώπινο είδος να "χορεύει στους ρυθμούς του". Σκότωσε πολλούς και πρόσβαλε ακόμα περισσότερους, με αποτέλεσμα όλες οι χώρες, με την Ελλάδα (στην οποία και θα ήθελα εύλογα να εστιάσω) να είναι μία εκ των πρώτων, να πάρουν πολλά αυστηρά "μέτρα" για να τον περιορίσουν. Έκλεισαν υπηρεσίες, έκλεισαν επιχειρήσεις, κλείστηκαν κι οι ίδιοι οι άνθρωποι στα σπίτια τους, σαν φυλακισμένοι, για να προστατευτούν από αυτή την αιωρούμενη αόρατη απειλή. Οι συνέπειες; Πολλές. Διαλύθηκε η οικονομία, πήγαν πίσω πολλά πράγματα όπως η εκπαίδευση, καταρρακώθηκε η ψυχολογία και έσπασαν τα νεύρα των ανθρώπων. Άξιζε όλο αυτό; Ναι, κατά τους "ειδικούς", αφού γλιτώσαμε από την επέλαση αυτού του σατανικού μικροοργανισμού, που σκοτώνει, που αφήνει κουσούρια, που, που, που. Σημαντικό, ποιος μπορεί να διαφωνήσει;

   Με μια προϋπόθεση βέβαια, να είναι αληθές. Αλλά, ας το αφήσουμε αυτό. Ας το δεχτούμε, για την οικονομία της συζήτησης. Περνάει λοιπόν αυτό το διάστημα, μπορούμε από τις 4 Μαΐου και μετά να ξανακυκλοφορήσουμε ελεύθερα (...), και από την 1η Ιουλίου δεχόμαστε και επισκέπτες από το εξωτερικό. Και θέλω να κάνω μία, απλή, ερώτηση. Γιατί; Έπαψε ο ιός να υφίσταται; Όχι. Βρήκαμε κάποιο εμβόλιο, κάποια θεραπεία; Όχι. Χρειάζεται κάποιο τρομερό IQ, ώστε να καταλάβει κανείς ότι αν ξαναρχίσουν οι άνθρωποι να ζουν όπως πριν και αν έρχονται ξένοι (στους οποίους από ότι πληροφορήθηκα γίνονταν πολύ ελλιπείς έλεγχοι) θα αρχίσουμε πάλι να έχουμε μία ευρεία διασπορά του ιού; Όχι, υποθέτω. Γιατί λοιπόν, αυτά; Γιατί, οι ίδιοι που μας κατηγορούν εμάς τώρα για ανευθυνότητα, πήραν αυτές τις αποφάσεις; Γιατί ανοίξαμε τα σύνορα, τις επιχειρήσεις και τις υπηρεσίες, γιατί επιστρέψαμε στον πρότερο τρόπο ζωής μας, με μικρές διαφορές, όπως η χρήση μάσκας στα ΜΜΜ;

   Αλλά, ναι, ξέχασα, ο ιός δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα σε συνθήκες καύσωνα και το καλοκαίρι θα είχαμε ύφεση. Έτσι μας έλεγαν οι "ειδικοί". Όπως κι ότι τα παιδιά είναι "υγειονομικές βόμβες" και μετά ήταν ακίνδυνα και άνοιγαν τα σχολεία, όπως κι ότι οι μάσκες είναι από άχρηστες ως και βλαβερές και τώρα έχουν γίνει σωτήριες και έχει κυριολεκτικά επιβληθεί η χρήση τους. Έτσι και ο ιός θα εξοντωνόταν από τη ζέστη αλλά τώρα μιλάμε για δεύτερο κύμα, αρχές Αυγούστου. Τροφή για σκέψη, όλα αυτά. Για την αυθεντία που μας πουλάνε οι διάφοροι "ειδικοί". Που 8-9 μήνες τώρα οι μόνοι τρόποι αντιμετώπισής του που έχουν βρει είναι απάνθρωπα μέτρα όπως η καραντίνα και η υποχρεωτική χρήση μάσκας (ναι, είναι απάνθρωπο να σου δυσχεραίνουν την αναπνοή, ειδικά μέσα στην ήδη αποπνικτική ζέστη του καλοκαιριού). Δεν λέω, ίσως ο ιός αυτός να είναι τόσο περίπλοκος και μυστήριος που οι ίδιοι οι επιστήμονες να μην μπορούν να τον αποκρυπτογραφήσουν και να βρουν καλύτερους κι αποτελεσματικότερους τρόπους αντιμετώπισής του. Κι ίσως κι αυτός να είναι ο νούμερο ένα λόγος που είναι όντως πολύ επικίνδυνος. Αν είναι όμως έτσι, αν ούτε οι ίδιοι δεν τον ξέρουν καλά καλά, ας μην μας το παίζουν αυθεντίες κι ας μην μας επιβάλλουν πράγματα τη μία μέρα και να τα αναιρούν την επόμενη.

   Και μας και είπα τη μαγική λέξη "επιβάλλουν". Τι τέλεια πάσα στον εαυτό μου, για να θίξω ένα θέμα που θέλω από την εποχή της καραντίνας αλλά δυστυχώς το είχα ξεχάσει στα τότε άρθρα μου. Αυτά τα μέτρα, πέρα από απάνθρωπα, είναι και πλήρως αντιδημοκρατικά. Όσο κι αν ο κ. Τσιόδρας κι ο κάθε κ. Τσιόδρας έχει ένα πλήθος πτυχίων και πολύ περισσότερες γνώσεις από τους περισσότερους εξ ημών, όσο κι αν ο κ. Μητσοτάκης κι ο κάθε κ. Μητσοτάκης έχει μία έξτρα ευθύνη ως πολιτική ηγεσία, με ποιο δικαίωμα μας επιβάλλουν πράγματα; Σε ενήλικους πολίτες, χωρίς νοητική καθυστέρηση; Τι είμαστε παιδιά που πρέπει να μας φροντίζει η μαμά μας και να αποφασίζει για το καλό μας; Πώς επιβάλλεις να μένουμε μέσα, να φοράμε μάσκες κλπ; Δεν έχει ο καθένας το δικαίωμα να κρίνει αν πιστεύει στον κορωναϊό, στην επικινδυνότητά του, να πει ακόμα και "δεν με νοιάζει, προτιμώ να κολλήσω, στην τελική, από το να ζω συνεχώς περιορισμένος";. Δημοκρατία δεν έχουμε; Ο καθένας μπορεί να κάνει ό,τι γουστάρει, εφόσον δεν ενοχλεί τον άλλο. Κι επειδή σίγουρα θα το επικαλούνταν αυτό όσοι προωθούν/συμφωνούν με τα μέτρα, θα απαντήσω και σε τούτο. Ακόμα κι αν εγώ είμαι ένας απερίσκεπτος φορέας του ιού, δεν πρόκειται να μολύνω κανέναν, εφόσον εκείνος παίρνει τα απαραίτητα(;) μέτρα. Εφόσον #meneispiti, εφόσον φοράει μάσκα, εφόσον κρατάει αποστάσεις από μένα. Ο ιός δεν πρόκειται να φύγει από το στόμα μου και να πάει περπατώντας μέχρι το σπίτι του γείτονα, κάτω από την πόρτα και να πεταχτεί στο στόμα του, για να τον προσβάλει. Όταν συντελείται μετάδοση του ιού, δεν φταίει μόνο ο αρχικός φορέας, αλλά και εκείνος τον οποίο προσβάλλει. Ό,τι κι αν κάνουν ο α, ο β, ο γ, που είναι φορείς, ο χ, ο ψ, ο ζ δεν πρόκειται να μονυνθούν, εφόσον είναι οι ίδιοι προσεκτικοί. Είναι επομένως προσωπική ευθύνη του καθενός και προσωπική του επιλογή αν και πόσο θέλει να προσέχει. Επομένως κανένας απρόσεχτος δεν πρόκειται να βλάψει κάποιον άλλο που προσέχει. Και δεν δέχομαι από κανέναν, ούτε από τον επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας, ούτε από τον επικεφαλής της πολιτικής ηγεσίας, να επιβάλλουν σε ενήλικες πολίτες να τηρούν τα μέτρα προστασίας. Δεν είναι γονείς μας και δεν είμαστε παιδιά. Αν το πιστεύουν αυτό, ότι στερούμαστε την απαιτούμενη ωριμότητα και κρίση, ας βγουν να το πουν για το σώμα που τους εξέλεξε και τους πληρώνει κι ας αναλάβουν και τις πολιτικές ευθύνες. Διαφορετικά, ας αφήσουν τον καθένα να επιλέγει για τον εαυτό του, από τη στιγμή και που, όπως εξήγησα, στην πραγματικότητα δεν βλάπτει κανέναν άλλο.

   Κι αφού μιλάμε και για δημοκρατία, είδα και το άλλο ωραίο χθες. Ότι θα οδηγηθούν στον εισαγγελέα οι διάφοροι συνωμοσιολόγοι, οι οποίοι αρνούνται την ύπαρξη του ιού και προτρέπουν τον κόσμο να μην τηρεί τα μέτρα. Πάμε καλά; Ή έχουμε χάσει κάθε (πραγματικό) μέτρο; Είναι δυνατόν να οδηγείται κάποιος στον εισαγγελέα για αυτό; Κι εγώ, ακόμα, διαφωνώ με αυτά που λένε. Ο ιός είναι σίγουρα υπαρκτός και πρέπει να προσέχουμε (άλλο που έχουμε φτάσει στην υπερβολή). Αλλά, από κει και πέρα, μπορείς να οδηγείς κάποιον στον εισαγγελέα, επειδή απλά λέει βλακείες, χωρίς να προσβάλει κανέναν ή να συκοφαντεί συγκεκριμένα πρόσωπα; Είναι, ποτέ, δυνατόν; Αυτή η απόφαση είναι ξεκάθαρα αυθαίρετη, δικτατορική, χουντική και είναι ντροπή για τον υπουργό "προστασίας του πολίτη" κ. Χρυσοχοΐδη και μόνο που το σκέφτηκε, πόσο μάλλον που το εφαρμόζει κιόλας. Ότι τι, δηλαδή; Ωραία, βγαίνει ο κάθε εξυπνάκιας και λέει το μακρύ του και το κοντό του. Και λοιπόν; Σημαίνει ότι κι όλος ο υπόλοιπος κόσμος είναι ανόητος και θα τα πιστέψει; Τι είναι, ανήλικα που θα παρασυρθούν; Και με αυτό φαίνεται ξεκάθαρα η εκτίμηση των κυβερνώντων ότι ο λαός τους είναι χαζός και δε βρίσκεται σε θέση να πάρει αποφάσεις για τον εαυτό του και να τον προστατεύσει. Ή και κάτι άλλο. Σε κάθε περίπτωση όμως, σε ένα δημοκρακτικό καθεστώς, απλά ενημερώνεις τους πολίτες για τον κίνδυνο, ως επιστημονική ομάδα και πολιτική αρχή, και από κει και πέρα είναι δικαίωμά τους αν και πόσο θα προσέχουν ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥΣ. Διαφορετικά, αυτή η "υπερπροστατευτικότητα" για τον κορωναϊό, σήμερα, μπορεί αύριο να επεκταθεί κι αλλού. Να μας πάρουν τα αυτοκίνητα, για να μην σκοτωνόμαστε, να μας απαγορεύσουν την κυκλοφορία μετά τις 10 γιατί είναι επικίνδυνο να πέσουμε θύματα ληστείας, δολοφονίας, βιασμού, να μας βάλουν τσιπς ώστε να ξέρουν πού είμαστε και τι κάνουμε, προκειμένου να "επέμβουν αν μας συμβεί κάτι". Ίσως φαίνονται υπερβολικά όλα αυτά, ίσως είναι απλά και τα επόμενα κομμάτια του ντόμινο της "χουντοπροστασίας". 

  

   Αφορούν βέβαια το μακρινό μέλλον αυτά τα σενάρια. Κι είτε έχουν κάποια βάση, είτε είναι και πλήρως αβάσιμα, η μακροπρόθεσμη σκέψη είναι κάτι που μου το δίνω. Πάντα προσπαθώ να σκέφτομαι το μετά, τη μεγάλη εικόνα, το δάσος κι όχι το δέντρο. Τι κρίμα, που οι Έλληνες πολιτικοί, τα τελευταία 100 χρόνια, από εποχές Ελευθέριου Βενιζέλου, αδυνατούν να κάνουν το ίδιο. Πάντα μικρές, πάντα βραχυπρόθεσμες λύσεις. Υπάρχει εξάπλωση του ιού; Lockdown. Υπάρχει κατάρρευση της οικονομίας; Ξανανοίγουν όλα με ελάχιστους περιορισμούς. Βρισκόμαστε προ ενός δεύτερου κύματος; Επιβολή μασκών κι άλλων συναφών μέτρων. Πονάει πόδι; Κόβει πόδι. Καημό το'χω να δω μία κυβέρνηση, μετά από 16 χρόνια που παρακολουθώ τα πολιτικά δρώμενα, που να σκέφτεται μακροπρόθεσμα. Που θα αντιλαμβάνεται ότι η καραντίνα θα τσακίσει την οικονομία και ότι η σχεδόν ολοκληρωτική άρση των μέτρων θα φέρει το δεύτερο κύμα του ιού, προτού αυτά συμβούν. Την ίδια στιγμή, θα μπορούσαμε, ας πούμε, να μην έχουμε μπει ποτέ σε lockdown, να συνεχίσουμε να ζούμε με προφυλάξεις (όπως οι τωρινές, εξ' αρχής), να μην έρχονται τουρίστες ή να ελέγχονται εξονυχιστικά. Κι αντί να διαλυθεί η οικονομία χάριν ενός βραχυπρόθεσμου ωφέλους, του περιορισμού του ιού, που δείχνει να πηγαίνει κι αυτό περίπατο τώρα, να επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να λειτουργούν κανονικά (με μέτρα, όπως τα τωρινά, επαναλαμβάνω) και να επιβληθούν κάποιοι έξτρα φόροι ώστε να οικοδομηθεί ένα καλύτερο σύστημα υγείας, περισσότερες ΜΕΘ και εξοπλισμός, ώστε να αντιμετωπιστούν τα περισσότερα κρούσματα που θα είχαμε. Πάλι θα βγαίναμε ζημιωμένοι οικονομικλα, στο τέλος της ημέρας, αλλά τουλάχιστον θα μας έμενε ένα καλύτερο σύστημα υγείας, συγκριτικά με το χρόνια πάσχον που έχουμε τώρα. Αντ' αυτού, και η οικονομία υπέστη σοβαρές ζημιές, και το βραχυπρόθεσμο κέρδος που είχαμε δείχνει τώρα να χάνεται και μετά από 1-2 χρόνια που θα έχουμε ξεμπλέξει από τον ιό, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το μόνο που θα μας έχει μείνει θα είναι χασούρα και πολλά ψυχολογικά λόγω των απάνθρωπων, επαναλαμβάνω, μέτρων. Thinking ahead, λέγεται, έννοια πλήρως ασύμβατη με την άλλη έννοια, ή και ανέκδοτο, ίσως, "Έλληνας Πολιτικός".

   Μέχρι λοιπόν να αποκτήσουν αυτή την ικανότητα οι πολιτικοί μας (ή εμείς να αποκτήσουμε επιτέλους την ικανότητα να διακρίνουμε όσους την έχουν), ας συμβιβαζόμαστε με μέτρα που θα έχουν μόνο ένα μικρό βραχυπρόθεσμο όφελος και ένα μεγάλο μακροπρόθεσμο κόστος, όπως το lockdown (που φοβάμαι θα ξαναζήσουμε), αλλά και οι μάσκες, τα αντισηπτικά παντού, η μειωμένη χωρητικότητα στα μαγαζιά κλπ. Σίγουρα βέβαια τα δεύτερα είναι απείρως καλύτερα από το πρώτο και θα έπρεπε και την άνοιξη να έχουν επιβληθεί αντ' αυτού. Παρ' όλ' αυτά, δεν παύουν μακροπρόθεσμα να έχουν και κείνα συνέπειες, τόσο πρακτικές-οικονομικές (γιατί αν πχ μία τετραμελής οικογένεια χρειάζεται 10 μάσκες την ημέρα τότε υπάρχει ένα πρόβλημα που βέβαια οι πλούσιοι κι εξασφαλισμένοι πολιτικοί αδυνατούν να καταλάβουν), όσο και ψυχολογικές. Και είναι σχεδόν σίγουρο ότι σε 1, 2, 5, 10 χρόνια που θα απαλλαχθούμε από τον κορωναϊό θα έχουν μείνει πίσω μόνο αρνητικές συνέπειες και τίποτα θετικό-εποικοδομητικό. Γιατί, ναι, θα απαλλαγούμε, μην ανησυχείτε, το ανθρώπινο είδος δεν θα πάει από κανέναν ιό. Από τη βλακεία του θα πάει, η οποία είναι ανίκητη και, σύμφωνα και με τον Αινστάιν, μάλλον άπειρη.

10ο Άρθρο: Και ζήσαμε εμείς καλά..;

   "Και έζησαν αυτοί καλά, κι εμείς καλύτερα." Κλασική φράση για κλείσιμο παραμυθιών. Που καθησυχάζει τον αναγνώστη-ακροατή ότι οι ήρωες που αγάπησε είχαν μία καλή ζωή και τον γεμίζει με αισιοδοξία ότι ο ίδιος θα έχει μία ακόμα καλύτερη. Ένα επιπλέον παραμύθι θα μπορούσε να αποτελεί κι η ζωή μας τους τελευταίους 2-3 μήνες. Με μία πιθανή σημαντική διαφορά, ότι σε αυτή την ιστορία που πηγάζει από την πραγματικότητα, είναι επίσης αμφίβολο το αν θα υπάρχει καλό τέλος. Και ότι μετά από τόση προσπάθεια και πόρους ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι ήρωές της, εμείς, θα ζήσουμε, είναι αμφίβολο το πόσοι θα ζήσουν καλά και πόσοι καλύτερα. Με λιγότερες από 24 ώρες να απομένουν μέχρι την έναρξη της σταδιακής (και ίσως και προσωρινής) άρσης των μέτρων για τον κορωναϊό και μετά από 1,5 μήνα από το προηγούμενο σχετικό μου κείμενο, θα ήθελα να κάνω μία νέα, αναθεωρημένη αποτίμηση της κατάστασης.

   Παρότι φύσει θεωρητικός με φιλοσοφική σκέψη, θεωρώ ότι τέτοιου είδους ζητήματα προσεγγίζονται καλύτερα πρακτικά-μαθηματικά. Συνεπώς, υπάρχουν ουσιαστικά 2 ενδεχόμενα για τον κορωναϊό. Το ένα είναι να είναι μία σοβαρότατη ασθένεια, ένας τρομακτικός εχθρός της ανθρωπότητας, που χρήζει σοβαρής μετροληψίας και προσοχής. Το άλλο είναι να μην είναι παρά ακόμα μία ασθένεια, όπως αρκετές ακόμα, που ναι μεν θέλει μία α προσοχή και θα τιμωρήσει όσους την πάρουν αψήφιστα, δεν είναι όμως λόγος να παραλύσουν (στην καλύτερη) - να διαλυθούν (στη χειρότερη) τα πάντα, ούτε θέμα με το οποίο πρέπει να ασχολούμαστε σχεδόν εξ' ολοκλήρου 2 μήνες. Καθώς ομολογουμένως δεν είμαι ειδικός επί τέτοιων θεμάτων, ώστε να ξέρω με σιγουριά ποια είναι η αλήθεια (κλίνω βέβαια ξεκάθαρα προς το 2ο), θα αναφερθώ και στα δύο.

   Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με το 1ο ενδεχόμενο. Ότι ο κορωναϊός είναι ένα τρομερό πρόβλημα, μία μεγάλη απειλή για όλη την ανθρωπότητα. Κάτι που, αν ισχύει, συνιστά σωστότατα όσα μέτρα έχουν ληφθεί μέχρι τώρα, από τους ηγέτες όλων των χωρών, και της Ελλάδας, συγκεκριμένα, στην οποία θα ήθελα και να εστιάσω. Σωστή η απαγόρευση μετακινήσεων, σωστή η απαγόρευση της κυκλοφορίας, σωστό το κλείσιμο ιδιωτικών και δημόσιων υπηρεσιών, και μεγάλο μπράβο σε όσους πήραν αυτές τις γενναίες αποφάσεις. Και κάπου εδώ, προφανώς, έρχεται ένα μεγάλο "αλλά". Γιατί τώρα υπάρχει άρση των μέτρων; Γιατί επανεπιτρέπεται η κυκλοφορία, γιατί ξανανοίγουν οι επιχειρήσεις; Ο κορωναϊός υπάρχει ακόμα, σωστά; Και με αυτά τα μέτρα θα ξαναρχίσει να διασπείρεται. Συνεπώς, η κυβέρνηση θέτει τις ζωές μας σε κίνδυνο, εκθέτοντάς μας σε αυτό τον επικίνδυνο, θανατηφόρο ιό. Αν είναι όντως τέτοιος, το σωστό θα ήταν τα μέτρα να συνεχιστούν εώς ότου να μην υπάρχει ούτε ένας άνθρωπος που κουβαλάει τον ιό (εν γνώσει μας έστω). Και παράλληλα, τα σύνορα να μείνουν κλειστά μέχρι να ανακαλυφθεί μία αξιόπιστη θεραπεία / ένα εμβόλιο. Κάποιες φορές πρέπει να είσαι διατεθειμένος να φτάσεις το μαχαίρι στο κόκαλο, όχι να φοβάσαι να πας μετά από ένα σημείο. Διαφορετικά, αφενός κάναμε μία τρύπα στο νερό αυτούς τους 2 μήνες (καθώς ο ιός θα ξαναρχίσει τώρα να διασπείρεται) και αφετέρου η κυβέρνηση θέτει τις ζωές των πολιτών της σε κίνδυνο.

   Πάμε και στο δεύτερο ενδεχόμενο, τώρα. Ο κορωναϊός είναι ένας ακόμα μικροοργανισμός που προσβάλλει τον άνθρωπο, όπως τόσοι και τόσοι ακόμα, με παράγοντα που του προσδίδει μία έξτρα επικινδυνότητα το ότι δεν έχουμε βρει ακόμα μία αξιόπιστη θεραπεία. Και που οι περισσότεροι τον περνάνε σχετικά ήπια, παρόμοια με μία ίωση, με εξαίρεση ευπαθείς ομάδες (κυρίως ηλικιωμένοι και άνθρωποι με αναπνευστικά προβλήματα) που κινδυνεύουν ακόμα και με θάνατο. Αυτό το τελευταίο, ότι πλην εξαιρέσεων, κινδυνεύουν ευπαθείς ομάδες κι όχι ο οποιοσδήποτε είναι πάρα, πάρα πολύ σημαντικό. Όχι, προφανέστατα, επειδή αδιαφορώ για αυτές. Δεν θα μπορούσα άλλωστε, από τη στιγμή που έχω και γω δικούς μου ανθρώπους που ανήκουν σε εκείνες. Αλλά επειδή αυτό μας δίνει μία προβλεπτική ικανότητα όσον αφορά τον ιό. Ξέρουμε ποιους χτυπάει κυρίως, ξέρουμε ποιοι κινδυνεύουν και, συνεπώς, ξέρουμε ποιους πρέπει να προστατεύσουμε. Το λέω εξαρχής, θα μπορούσαν οι περισσότεροι να συνεχίζουν να ζουν, προσέχοντας, και να μπουν σε καραντίνα μόνο οι ευπαθείς ομάδες. Είτε μισθώνοντας το κράτος νοσηλευτές να τους φροντίζουν όσο αυτοί μένουν κλεισμένοι σπίτια τους, είτε φτιάχνοντας έκτακτους ξενώνες για αυτούς, είτε με άλλους τρόπους που δεν μπορώ να σκεφτώ εγώ. Δύσκολο; Ναι. Ασύμφορο οικονομικά; Ξεκάθαρα. Όχι όμως πιο δύσκολο και πιο ασύμφορο από το να παραλύει μία ολόκληρη χώρα, ολόκληρα συστήματα, για έναν ιό που απειλεί ουσιαστικά (βάσει στοιχείων) ένα 7-8% του πληθυσμού, το οποίο ξέρουμε και ποιο είναι.

   Τι είναι αυτό που έχουμε καταφέρει αυτή τη στιγμή ως χώρα; Έχουμε πολύ λιγότερα κρούσματα και θανάτους από τις περισσότερες άλλες χώρες, όπως θα μπορούσαν να πουν οι εκπρόσωποι κι οι υποστηρικτές αυτής της πολιτικής που ακολουθήθηκε. Ναι σωστά, σίγουρα, προκύπτει από στοιχεία και (μάλλον) δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει. Ωστόσο, έχω δύο ενστάσεις επ' αυτού. Πρώτον, όλα αυτά αφορούν το παρόν. Ο ιός θα συνεχίσει να υπάρχει. Και η Ελλάδα είναι μία "παρθένα" χώρα σε αυτόν, αφού το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού δεν έχει νοσήσει και άρα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τη διασπορά του. Κάτι που είναι πολύ πιθανό να γίνει και πολύ σύντομα, τώρα που ο κόσμος θα ξαναρχίσει να κυκλοφορεί, οι υπηρεσίες θα ξαναανοίξουν και που θα δεχτούμε (λογικά) και επισκέπτες από το εξωτερικό. Υπάρχει κάποια πρόληψη έναντι σε αυτό ή εναποθέτουμε τις ελπίδες μας απλά στο ότι οι υψηλές θερμοκρασίες δεν ευνοούν τον ιό; Επίσης, μία διαλυμένη οικονομία, όπως θα καταλήξουμε, αν δεν είμαστε ήδη, με τι πόρους θα μπορέσει να αντισταθεί σε μία τέτοια, νέα επίθεση του ιού; Γενικά, νομίζω είναι πολύ νωρίς και πολύ ανώριμο να πούμε από τώρα ότι η Ελλάδα γλίτωσε τα χειρότερα από τον κορωναϊό (χάρη στα μέτρα κυβέρνησης κι επιστημονικής ομάδας). Δεύτερον, ωραία, ας δεχτούμε ότι η ζωή εξασφαλίστηκε. Η ποιότητα της ζωής; Παίζει αυτή κανένα ρόλο; Τι ποιότητα ζωής θα έχουμε, όταν πολλοί Έλληνες θα βρεθούν ξανά κάτω από το όριο της φτώχειας, όταν υπηρεσίες όπως τα σχολεία θα έχουν δεχτεί ένα σοβαρότατο πλήγμα, όταν οι άνθρωποι θα έχουν βιώσει τον (τόσο ανθυγιεινό) εγκλεισμό, που θεωρώ, προσωπικά, πιθανότατο να επαναληφθεί κι αρκετές φορές, στο μέλλον;

   Εδώ θέλω τους επιστήμονες, τους "ειδικούς". Εδώ θέλω τον κύριο Τσιόδρα, που έχουν/είχαν πολλοί αγιοποιήσει. Σε ένα παιδί γυμνασίου, αν του δώσεις ως δεδομένα ότι α)έχουμε πρόβλημα με έναν ιό που απειλεί την υγεία, ως και τη ζωή των ανθρώπων και β)ο ιός αυτός μεταδίδεται μέσω της επαφής μεταξύ των ανθρώπων, πιθανότατα θα καταλήξει στο (λογικότατο) συμπέρασμα ότι πρέπει να απομονωθούμε, ώστε να προστατευτούμε από αυτόν. Ωραία, μπράβο, συγχαρητήρια. Λυπάμαι, αλλά προσωπικά, όταν μιλάμε για ανθρώπους με τόσα πτυχία και μόρφωση, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που χειρίζεται ένα τέτοιο σοβαρό ζήτημα, δεν μου αρκεί αυτή η προφανής, απλοϊκή λύση. Μπορεί να την δεχτώ, αν παραδεχτεί ότι ο ιός αυτός ξεπερνάει με κάποιον τρόπο την ιατρική επιστήμη, όσα γνωρίζουμε σήμερα. Μπράβο πάντως δεν θα του πω για αυτή την πρόταση. Επίσης, ο κύριος Τσιόδρας, που νευρίασε κιόλας προχθές, επειδή τον έθιξαν γιατί φάσκει κι αντιφάσκει σε θέματα όπως τα παιδιά που από "υγειονομικές βόμβες" έγιναν ακίνδυνα κι η χρήση της μάσκας που από κακή έγινε απαραίτητη (και η μη χρήση της τιμωρείται με σοβαρό πρόστιμο), πού ήταν όταν στην Κίνα γινόταν χαμός, πριν 4-5 μήνες; Γιατί δεν προέβλεψε, αν μη τι άλλο, ότι θα ετίθετο κι η χώρα μας σε κίνδυνο, όταν ο ιός έφτανε, αργά ή γρήγορα, ώστε να προτείνει στην κυβέρνηση εξονυχιστικούς έλεγχους και καραντίνα για όσους έρχονταν από το εξωτερικό, ως και κλείσιμο των συνόρων; Φανταστείτε, να βλέπαμε σε άλλες χώρες να γίνονταν όλα αυτά που γίνονται και τώρα αλλά σε μας ο ιός απλά να μην είχε έρθει ποτέ/να είχε απομονωθεί άμεσα. Εκεί τον θέλω τον κύριο Τσιόδρα, εκεί θα του πω μπράβο, εκεί θα θαυμάσω τα πτυχία και τις γνώσεις του, για αυτό τον πληρώνω ως Έλληνας πολίτης. Όσο και για τον έτερο της παρέας, τον κύριο Χαρδαλιά. Μας έχει πρήξει κι αυτός με τα "Μένουμε Σπίτι" και με την ανάγκη-υποχρέωσή μας να προστατεύσουμε τους συμπολίτες μας που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Όταν η κυβέρνηση κόβει συντάξεις-επιδόματα σε ηλικιωμένους, όταν η υγεία ιδιωτικοποιείται όλο και περισσότερο, όταν η οικονομία μας θα πληγεί σε σημείο που θα μας πάρει όλους η μπάλα, όχι μόνο τις ευπαθείς ομάδες, τότε πού είναι ο κύριος Υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη; Τι θα κάνει τότε; Τον ενδιαφέρουν αυτά; Τα γνωρίζει-προβλέπει; Ή είναι ο κορωναϊός το μόνο μας πρόβλημα, η μόνη απειλή; Από την πείνα ή την αδυναμία αγοράς φαρμάκων και θεραπειών, δεν (θα) πεθαίνουν άνθρωποι; Συμπολίτες μας; Πολλοί περισσότεροι από ότι από κορωναϊό;

   Λυπάμαι πολύ, αλλά δυστυχώς αδυνατώ να αποδώσω εύσημα στους επικεφαλής τόσο της επιστημονικής ομάδας, όσο και της πολιτικής ηγεσίας. Μπορεί να κάνω και λάθος, εδώ θα είμαστε και θα δούμε. Αλλά αυτή τη στιγμή, από όπου και να το πιάσω, είτε δεχόμενος ότι ο κορωναϊός είναι μία μεγάλη απειλή, είτε ότι είναι απλά μία φούσκα, βλέπω τρανταχτά λάθη και παραλείψεις. Και δεν μπορώ να δεχτώ ότι οι έμπειροι ειδικοί δεν βλέπουν αυτά που βλέπει ένας 25χρονος χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις επί ενός τέτοιου θέματος. Βρίσκω συχνά τον εαυτό μου να αναρωτιέται τι συμβαίνει τελικά, είναι οι "ειδικοί" υπεύθυνοι ανόητοι σε βαθμό που δεν καταλαβαίνουν βασικά πράγματα ή ύπουλοι σε βαθμό που κάνουν ό,τι κάνουν επίτηδες; Νιώθω απόγνωση με το πρώτο, οργή με το δεύτερο, και μία γενική, τεράστια, πρωτόγνωρη για μένα επιθυμία να είμαι τελικά ο τόσο λάθος εγώ.

                                                           Homo Cogitans

9ο Άρθρο: 91-DIVOC

   Επανέρχομαι μετά από πολύ καιρό εδώ, στο παλιό μου "σπίτι", για να θίξω το φλέγον θέμα των ημερών μας, εκείνο του κορωνα-ιού. Αποφάσισα να γίνω κι εγώ τελικά ένα με τη μάζα (πράγμα που αποστρέφομαι) και να συμμετάσχω κι εγώ σε όλο αυτό το "γαϊτανάκι", επειδή θεωρώ ότι είναι σημαντικό πάντα να ακούγονται και οι 2 πλευρές. Και καθώς, εδώ και ένα μήνα, βομβαρδιζόμαστε με πληροφορίες για το πόσο επικίνδυνος είναι αυτός ο ιός, πόσο θανατηφόρος, πόσο αναγκαίο να παρθούν μέτρα για τον περιορισμό του, νιώθω ότι είναι χρήσιμο (όπως και σε κάθε περίπτωση) να υπάρχει κι ένας αντίλογος σε αυτό, ανεξάρτητα από το κατά πόσο είναι βάσιμος (που προσωπικά θεωρώ ότι είναι αρκετά). Καθώς λοιπόν θα πάω τόσο κόντρα στο ρέμα, θα δομήσω το παρόν κείμενο πάνω σε κάποιες διευκρινίσεις, για να περιορίσω, όσο το δυνατόν, πατήματα που μπορεί να βρουν κάποιοι για να με πουν παράλογο ή τρελό. Κάτι βέβαια που μπορεί να γίνει έτσι κι αλλιώς. Και δεν με πειράζει και τόσο, για να πω την αλήθεια. Το μόνο που θα ζητήσω, είναι προτού κάποιος βγάλει αυτό, ή όποιο άλλο πόρισμα, να διαβάσει όλο το κείμενο, ειδάλλως ας σταματήσει εδώ.

   Ας ξεκινήσουμε από την πρώτη διευκρίνιση. Είμαι σίγουρος ότι μία βασική ένσταση όσων διαβάσουν αυτό το κείμενο-αντίλογο θα είναι "δεν ξέρουν δηλαδή οι επιστήμονες γιατροί-βιολόγοι και ξέρει ένας ψυχολόγος"; Θα απαντούσα σε αυτό με μία δική μου ερώτηση. Οι επιστήμονες-"ειδικοί", τόσο καιρό (περίπου 4 μήνες που υφίσταται αυτός ο ιός), τι έχουν κάνει; Έχουν βρει κάποιο εμβόλιο, κάποια αποτελεσματική θεραπεία, κάποιο τρόπο περιορισμού του πέραν από τον ακραίο του κατ' οίκον περιορισμού όλων των ανθρώπων του πλανήτη; Γιατί αυτή τη λύση τη βρίσκει και ένα παιδί δημοτικού. Επίσης, όταν άρχιζε στην Κίνα και επικρατούσε όλος αυτός ο χαμός, τι κάνανε στον υπόλοιπο κόσμο οι "ειδικοί"; Πήραν κάποια μέτρα; Βρέθηκε έστω ένας "ειδικός", θες διορατικός, θες απαισιόδοξος, να πει και στους άλλους "παιδιά αν δεν προσέξουμε η κατάσταση σύντομα θα εκτροχιαστεί;" Προφανώς όχι. Ούτε καν αυτό. Δεν προσπαθώ με όλα αυτά να αποδομήσω τις γνώσεις των "ειδικών". Προσπαθώ να πω ότι, στην καλύτερη περίπτωση, είναι κι αυτοί άνθρωποι και όσα κι αν γνωρίζουν, πάντα υπάρχει το περιθώριο μιας λάθος εκτίμησης. Οπότε ας μην μου απαντήσει κάποιος ότι "για να λένε οι ειδικοί όσα λένε κάτι ξέρουν" κλπ. Σίγουρα κάτι ξέρουν, αλλά αλάνθαστοι δεν είναι, οπότε, μέχρι να δείξει ο χρόνος τι είναι σωστό και τι λάθος, εγώ μπορώ να διαφωνώ.

   Δεύτερη διευκρίνιση. Αφορά αυτό που είπα πριν, το "στην καλύτερη περίπτωση". Οι "ειδικοί" να έκαναν κάποια λάθος εκτίμηση. Λέω "στην καλύτερη περίπτωση", γιατί υπάρχει προφανώς στο μυαλό μου και κάποια άλλη, χειρότερη. Γενικά είναι στην νοοτροπία μου να μην εμπιστεύομαι κανέναν και τίποτα, αν δεν κάνει "κλικ" στη δική μου λογική. Γιατί πολύ απλά ξέρω ότι ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο συμφέροντα. Άλλα που γνωρίζουμε, άλλα που υποψιαζόμαστε και άλλα που δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Επομένως, μέχρι να κάτσει κάτι καλά στη λογική μου, δεν το πιστεύω (και μεταξύ μας, ούτε και μετά θα έπρεπε 100%). Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, πολλά δεν κάθονται καλά. Κάποια τα είπα πριν και κάποια θα τα αναφέρω στη συνέχεια. Επομένως το μυαλό μου πάει στα συμφέροντα που μπορεί να κρύβονται από πίσω. Και μπορώ να σκεφτώ πολλά, η αλήθεια είναι. Το πρώτο είναι και το πιο προφανές, τα οικονομικά συμφέροντα. Τα συστήματα υγείας με πρώτες και καλύτερες τις φαρμακοβιομηχανίες, θησαυρίζουν προφανώς από μία τέτοια κατάσταση. Πολλή δουλειά και κατανάλωση σχετικών προϊόντων. Τα δεύτερα συμφέροντα που μπορώ να σκεφτώ είναι τα πολιτικά. Τα πολιτικά συστήματα μπορούν αφενός να καθηλώσουν τους ανθρώπους, να τους απομονώσουν και να τους σπείρουν το φόβο, καθιστώντας τους άκρως χειραγωγήσιμους. Και αφετέρου, όταν λήξει όλο αυτό, να περηφανεύονται (στις περισσότερες περιπτώσεις) για το πόσο αποτελεσματικά αντιμετώπισαν την κατάσταση, σαν να πρόκειται για απειλή από το διάστημα. Ίσως να ισχύουν και τα δύο, ίσως το ένα, ίσως τελείως άλλα, ίσως να μην ισχύει και τίποτα. Πάντως εμένα η αντίληψή μου είναι ότι υπάρχουν συμφέροντα από πίσω. Και αυτό το ενισχύει ακόμα περισσότερο μία φωτογραφία από ένα απόσπασμα σε ένα βιβλίο που πήρε το μάτι μου, όπου προβλέπει ότι το 2020 στην πόλη Wuhan της Κίνας θα εξαπολυθεί ένα βιολογικό όπλο κατά της ανθρωπότητας. Βέβαια αυτή τη φωτογραφία την είδα στο ίντερνετ, οπότε η εγκυρότητά του είναι αμφίβολη, το αναφέρω πάντως κι όποιος θέλει ας το ψάξει.

   Έχοντας κάνει λοιπόν δύο απαραίτητες διευκρινίσεις, ας μπω και στο "ψητό". Τι είναι τελικά αυτός ο ιός. Η πληροφορία που μας προσφέρουν απλόχερα, ξανά και ξανά, είναι το πόσο εύκολα μεταδίδεται και πόσο επίφοβο είναι, αν δεν πάρουμε μέτρα, να "γίνουμε Ιταλία", όπου νόσησαν χιλιάδες άνθρωποι. Σίγουρα η έντονη μεταδοτικότητά του είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό, το οποίο δεν αμφισβητώ. Ας πάμε όμως και πέρα από κει. Ας πούμε ότι πέφτουμε θύμα αυτής της μεταδοτικότητας, ρε αδερφέ, και κολλάμε. Μετά, τι γίνεται; Αν κάποιος ψάξει για αυτόν ψύχραιμα, θα δει τα εξής. Ότι στο 97%, περίπου, των περιπτώσεων, εμφανίζει είτε καθόλου συμπτώματα, είτε συμπτώματα ενός συνηθισμένου κρυώματος-βήχα, πυρετό, καταρροή κλπ. Και ότι στο 3%, περίπου, ΣΕ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ, ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ Ή ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ, μπορεί να επιφέρει το θάνατο. Και αναρωτιέμαι. Είναι τελικά τόσο τρομερό; Μία ασθένεια με θνησιμότητα 3% και που το υπόλοιπο 97% την περνάει, στη χειρότερη περίπτωση, σαν ένα κρύωμα, χωρίς να του αφήνει και κάποιο κουσούρι;

   Η προσωπική μου απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι σαφέστατα όχι. Ίσως κάποιος μου ανταπαντήσει βέβαια "οκ ρε φίλε μπορεί μόνο το 3% να πεθαίνει και οι υπόλοιποι να μην παθαίνουμε τίποτα, γιατί όμως να πεθάνει και αυτό το 3%;". Θα αρκεστώ, προς το παρόν, να πω ότι κανένας δεν θέλω προφανώς να πεθάνει, και θα απαντήσω τα υπόλοιπα παρακάτω. Προς το παρόν, θα ήθελα να επισημάνω κάτι άλλο. Να εξηγήσω το γιατί έχει προκληθεί όλος αυτός ο πανικός, για κάτι που ειλικρινά δεν νομίζω ότι είναι τρομερό. Την εξήγηση που θα έδινα στα αγγλικά θα την ονόμαζα "information flooding". Ελληνιστί, υπερχείλιση πληροφοριών. Ας παρατηρήσει κάποιος την καθημερινότητά του το τελευταίο διάστημα. Καταρχήν, στην περίπτωση των περισσότερων-ποια καθημερινότητα; Σχεδόν όλες οι καθημερινές δραστηριότητες έχουν πάει περίπατο. Δεν έχουμε δουλειές, σχολές, δεν μπορούμε να πάμε για μία βόλτα, ένα καφέ, ένα ποτό. Η καθημερινότητα έχει αλλάξει άρδην. Και εμάς και των γύρω μας. Επίσης, όλοι, παντού, συζητάνε για αυτό. Στα Μέσα Μαζικής "Ενημέρωσης", δεν ακούς τίποτα άλλο. Από γνωστούς δεν ακούς τίποτα άλλο. Στα μέσα "κοινωνικής δικτύωσης" δεν βλέπεις κάτι άλλο. Τέλος, όπως προανέφερα, μαθαίνεις συνεχώς ότι ο ιός εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερους ανθρώπους. Όταν ο ιός εξαπλώνεται, η λειτουργικότητά σου περιορίζεται και το ακούς αυτό ξανά και ξανά από όλους και παντού, τρομάζεις, παραλύεις και χάνεις την ουσία-ότι στο ΕΝΕΝΗΝΤΑ ΕΠΤΑ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟ των περιπτώσεων, ο ιός προκαλεί μία σύντομη αδιαθεσία χωρίς να αφήνει κανένα κουσούρι.




   Ας προχωρήσω λοιπόν στο να απαντήσω και για αυτό το 3% που τελικά δεν θα περάσει ήπια τον ιό αλλά θα πληρώσει με το ύψιστο τίμημα, τη ζωή του. Σίγουρα το να πεθαίνει κάποιος δεν είναι κάτι καλό, ούτε για τον ίδιο, ούτε για τους οικείους του και είναι σημαντικότατο να καταβάλλονται προσπάθειες ώστε αυτό να αποφευχθεί. Αλλά. Αλλά, ακόμα και αν δεχτούμε το θάνατο ως μία ανυπολόγιστη συμφορά, μήπως και πάλι πρέπει να κοιτάξουμε και αλλού, πέρα από τον κορωναϊό; Στον παραπάνω πίνακα, φαίνονται οι ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΑΝΑΤΟΥ, για την 9η Μαρτίου 2020. Όπως λοιπόν μπορεί να διαπιστώσει κανείς, ο κορωναϊός είναι στην 17η θέση. Όχι πρώτη, όχι δεύτερη, όχι τρίτη. ΔΕΚΑΤΗ ΕΒΔΟΜΗ. Νοιάζεται κανείς, φοβάται, παίρνει μέτρα, προσπαθεί να βοηθήσει τους γύρω του για κάποια από τις 16 που είναι παραπάνω; Όχι. Στην καλύτερη να κάνει κάποιο εμβόλιο για όσες από αυτές υπάρχει. Κι ούτε καν αυτό δεν το κάνουν όλοι. Να πάρουν κάποιο άλλο μέτρο ή να βοηθήσουν τους υπόλοιπους; Ούτε λόγος. #informationflooding

   Πάμε και στη δεύτερη διάσταση αυτού του 3%. Στην οποία θέλω να δώσετε πολλή βάση γιατί είναι κάπως παρεξηγήσιμη. Αυτό το 3% που πεθαίνει, είναι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας ή/και με σοβαρά προβλήματα υγείας. Μπορεί να ακουστεί πεζό, αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους αυτών των κατηγοριών ο εναπομείνας χρόνος ζωής τους ήταν περιορισμένος, έτσι κι αλλιώς, με κορωναϊό ή χωρίς. Όταν ΠΕΘΑΙΝΕΙ κάποιος από έναν ιό που στο 97% προκαλεί συμπτώματα ενός κοινού κρυώματος, μπορούμε να καταλάβουμε πόσο ευάλωτος είναι ο οργανισμός του. Φυσικά υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις, αλλά ως επί το πλείστον, έτσι έχουν τα πράγματα. Δεν λέω βέβαια ότι δεν πειράζει και να πεθάνουν αυτοί. Εννοείται ότι πειράζει και πρέπει να προσπαθήσουμε να αποφευχθεί. Αλλά. Αλλά και πάλι. Αλλά ζούμε σε έναν κόσμο που πεθαίνουν ΥΓΙΗ ΠΑΙΔΙΑ επειδή δεν έχουν να φάνε και τα στοιχειώδη εμβόλια. Καλώς ή κακώς, αναγκαστικά, επειδή ελάχιστα είναι στο χέρι μας να αλλάξει, έχουμε μάθει να το αποδεχόμαστε, να ζούμε με αυτό και να το θεωρούμε κάτι φυσιολογικό. Επίσης, στη χώρα μας, συγκεκριμένα, χάνονται κάθε χρόνο εκατοντάδες νέοι άνθρωποι από τα τροχαία. Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη αιτία θνησιμότητας. Επίσης το αποδεχόμαστε και δεν κάνουμε κάτι για αυτό. Μου φαίνεται λοιπόν τουλάχιστον υποκρισία, για να μην πω και ανείπωτη βλακεία, να τραγικοποιούμε έναν ιό που σκοτώνει γέρους και σοβαρά αρρώστους. Η ίδια κυβέρνηση που νοιάζονται σήμερα για τους γέρους, τους κόβανε χθες (και αύριο, πιθανότατα) τις συντάξεις και οι ίδιοι πολίτες που νοιάζονται σήμερα για τους σοβαρά άρρωστους παρκάρουν σε πάρκινγκ αναπήρων και μολύνουν την ατμόσφαιρα χρησιμοποιώντας μη φιλτραρισμένες εξατμίσεις και σπρέι κλπ. Προσωπικά όλα αυτά μου φαίνονται ένας συνδυασμός υποκρισίας και επίδρασης του information flooding γύρω από τον κορωναϊό.

   Νομίζω ότι, σε αυτό το σημείο, έχοντας δώσει τις απαιτούμενες διευκρινίσεις και έχοντας αφήσει, μάλλον, παρ' όλ' αυτά, αρκετά περιθώρια να με παρεξηγήσει κάποιος, ήρθε η ώρα να πω και τι προτείνω ουσιαστικά εγώ. Άλλωστε, το να διαφωνείς με κάτι χωρίς να έχεις κάτι να αντιπροτείνεις, είναι όχι απλά αντιπαραγωγικό, αλλά παντελώς ανόητο (ή κακόβουλο). Η προσωπική μου πρόταση λοιπόν, θα ήταν να συνεχιστεί η λειτουργία και η λειτουργικότητα της κοινωνίας, αντί να μπούμε σε πλήρη αδράνεια για 2 μήνες, με πολλές και διάφορες σοβαρές συνέπειες (θα αναφερθώ παρακάτω). Σίγουρα βέβαια με τη λήψη μέτρων προφύλαξης, όπως είναι η διατήρηση αποστάσεων, η απολύμανση των χεριών, η παραμονή στο σπίτι εφόσον κάποιος εμφανίζει συμπτώματα κλπ. Και παράλληλα, η καραντίνα στην οποία έχουμε μπει τώρα όλοι, να αφορά μόνο τις ευπαθείς ομάδες. Αν τώρα γίνεται αυτό για όλους, σίγουρα θα μπορούσε να γίνει για ένα μικρό μέρος του πληθυσμού. Ώστε να προφυλάσσονται αυτοί που το έχουν πραγματικά ανάγκη, που αν νοσήσουν θα κινδυνεύσουν να πεθάνουν, δεν θα εκδηλώσουν απλά κάποια συμπτώματα ενός κοινού κρυολογήματος. Ας μένανε αυτοί μακριά από τους υπόλοιπους ανθρώπους κι οι υπόλοιποι από κείνους. Οι υπόλοιποι ας παίρνανε κάποια μέτρα προφύλαξης, κανένας δεν θέλει να αρρωστήσει άλλωστε, ούτε καν με μια απλή ίωση, αλλά και να μην απέδιδαν δεν θα είχαμε κάποια τρομερή συνέπεια. Επομένως δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να παραλύσουν όλα. Προσωπική μου άποψη είναι ότι θα αρκούσε να έμεναν σε καραντίνα όσοι κινδυνεύουν (σίγουρα μπορεί κάποιος να εκθέσει πρακτικά προβλήματα ως προς αυτό αλλά όλα θα μπορούσαν να διευθετηθούν με καλή θέληση και σίγουρα θα ήταν πιο εύκολο από το να μπει ένα γενικό στοπ στα πάντα και τους πάντες) και οι υπόλοιποι να συνέχιζαν δραστηριότητές τους, παίρνοντας απλά μέτρα για να περιορίσουν τις πιθανότητες μετάδοσης του ιού.

   Ένα τελευταίο θέμα που θα ήθελα να θίξω, αφορά το μετά. Γιατί όλη αυτή η κατάσταση, αργά ή γρήγορα θα τελειώσει. Αλλά θα υπάρχει και μέλλον μετά από αυτό. Το έχει κανείς σκεφτεί άραγε, ή βλέπει μόνο το εδώ και τώρα, τον κίνδυνο να πεθάνει ο ίδιος και οι δικοί του, κι ας μην ανήκουν σε ευπαθή ομάδα; Αν όχι, σας παροτρύνω να το σκεφτείτε. Γιατί ο ιός πιθανότατα θα περιοριστεί και ακόμα και όσοι νοσήσουν θα γίνουν καλά, δεν θα μείνει κάποιο κατάλοιπο. Δεν θα μπορούμε, ωστόσο, το ίδιο να πούμε και για άλλους τομείς, φοβάμαι. Με πρώτη και καλύτερη την οικονομία, ειδικά αδύναμων χωρών, όπως η Ελλάδα. Για δύο μήνες, ένα τεράστιο μέρος συμπολιτών μας θα είναι σε απραξία και δεν θα έχουν εισόδημα. Ακόμη είναι σίγουρο, ότι, ακόμα και σε ένα μικρό βαθμό, θα απειληθεί ο τουρισμός, μία βασική πηγή εσόδων για την ελληνική οικονομία. Όλο αυτό θα δημιουργήσει σε πολλούς Έλληνες σοβαρά οικονομικά προβλήματα και ίσως φέρει κι αρκετούς στα όρια της ανέχειας. Σοβαρά προβλήματα περιμένω να προκύψουν και στην οικονομία της Ελλάδας ως κράτος. Όταν παύονται φόροι, ασφαλιστικές εισφορές κλπ και πηγές άντλησης κερδών για την κρατική οικονομία και παράλληλα η κυβέρνηση δεσμεύεται να χορηγήσει επιδόματα σε όσους πλήγονται από αυτή την κατάσταση, αυτά πιστεύω θα είναι δυσβάσταχτα για την έτσι κι αλλιώς ασθενή ελληνική κρατική οικονομία. Δεν θα μου έκανε εντύπωση, για να πω την αλήθεια, ούτε και το να άκουγα για 4ο μνημόνιο σε μερικούς μήνες. Ακόμα, η σωματική υγεία μπορεί να διαφυλαχθεί. Η ψυχική όμως; Αυτή την ώρα που μιλάμε ακούω σενάρια για απαγόρευση κυκλοφορίας. Έχει κανείς επίγνωση τι συνεπάγεται αυτό; Πώς θα είναι οι άνθρωποι, ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ, όχι ένα μέρος τους (-κατάδικοι) μετά από ένα δίμηνο εγκλεισμό; Νομίζω το περνάμε πολύ χαλαρό αυτό. Τέλος, τη στιγμή που όλος ο πλανήτης έχει στραμμένη την προσοχή του στον κορωναϊό, μπορεί να το εκμεταλλεύονται κάποιοι επιτήδειοι για να οργανώνουν διάφορα. Ίσως φαίνεται ότι κινδυνολογώ και καταστρώνω θεωρίες συνωμοσίας. Αυτό που ξέρω πάντως είναι ότι υπάρχουν απίστευτα συμφέροντα σε αυτόν τον πλανήτη που ζούμε. Κι αυτά δεν κάνουν παύση για κορωναϊούς κλπ. Πιθανότερα να εκμεταλλεύονται αυτή τη συγκυρία για να δρουν υπογείως. Μακάρι να βγω ψεύτης. Θα το μάθουμε σίγουρα σε βάθος χρόνου. Προσωπικά πάντως, πιστεύω ότι οι κίνδυνοι αυτής της κατάστασης μακροπρόθεσμα είναι πολύ μεγάλοι και αν επιβεβαιωθώ τότε δεν ξέρω αν τελικά θα μας φαίνεται καλή ιδέα όλο αυτό που συμβαίνει σήμερα, που θα έχει υποθηκευτεί το μέλλον πολλών ανθρώπων για να προφυλαχθούν άνθρωποι που έτσι κι αλλιώς μάλλον δεν θα είχαν πολύ χρόνο ζωής ακόμα, και θα μπορούσαν να έχουν προφυλαχθεί και μονάχα εκείνοι, αντί να σταματήσουν όλα για 2-3 και να ασχολούμαστε όλοι μόνο με τον κορωναϊό. Μακάρι να βγω ψεύτης, φαντασιόπληκτος, συνωμοσιολάγνος. Θεωρώ πάντως αυτή την κατάσταση πιο επικίνδυνη κι από το να μην λαμβανόταν κανένα μέτρο.

   Προτού κλείσω, θα ήθελα να κάνω μία τελευταία διευκρίνιση. Αφορά μία προσωπική εαυτο-αποκάλυψη. Δεν είμαι υποχρεωμένος να το κάνω, κι ούτε μου αρέσει γενικά να το κάνω στα κείμενά μου. Ωστόσο, αυτή τη φορά θα κάνω την εξαίρεση, καθώς πιστεύω ότι αρκετοί θα σκεφτούν "ναι οκ εσύ τώρα αγορεύεις εκ του ασφαλούς, δεν είσαι σε ευπαθή ομάδα ούτε εσύ ούτε πιθανότατα κάποιος δικός σου". Αφενός να πω ότι έχω αρκετούς ανθρώπους μου που είναι σε ευπαθείς ομάδες, άλλοι περισσότεροι, άλλοι λιγότερο. Φοβάμαι για αυτούς, αλλά στο μέτρο του λογικού. Πιστεύω άλλωστε ότι είναι πάνω από όλα δική τους ευθύνη να προφυλαχθούν. Γιατί και όλος ο πλανήτης αν νοσεί, αν κάτσει κάποιος που ανήκει σε ευπαθή ομάδα μέσα στο σπίτι του και ακόμα και αν χρειαστεί να δεχτεί κάποιον εκεί το κάνει παίρνοντας κι αυτός κι ο άλλος τις απαιτούμενες προφυλάξεις, μάλλον δεν θα πάθει τίποτα. Αφετέρου, να πω ότι κι εγώ ο ίδιος δεν είμαι τόσο καλυμμένος, όσο μπορεί να πιστεύετε. Σίγουρα δεν διατρέχω κάποιον τεράστιο κίνδυνο, δεδομένου ότι είμαι 25 και δεν έχω, δόξα τω Θεώ, κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας. Όμως το αναπνευστικό μου σύστημα, που χτυπάει κατά βάση ο ιός, είναι αρκετά καταπονημένο, από διάφορες αιτίες. Το νιώθω κάποιες φορές και σκέφτομαι "ευτυχώς που δεν καπνίζω". Οπότε, δεν είμαι και 100% άνετος. Και να ήμουν όμως, προσπαθώ πάντα να μιλάω αντικειμενικά. Μόνο οι αδύναμοι άνθρωποι κοροϊδεύουν τον εαυτό τους. Μπορεί να κάνω λάθος, δεδομένου ότι δεν έχω εξειδικευμένες ιατρικές γνώσεις. Αλλά μιλάω αντικειμενικά και με γνώμονα το καλό των όσον δυνατόν περισσότερων ανθρώπων, μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα. Και έχω και το θάρρος να το κάνω γραπτά και δημόσια, με τον κίνδυνο να εκτεθώ, αν κάνω λάθος, μιας και τα γραπτά μένουν. Και, ειλικρινά, προτιμώ 1000 φορές να εκτεθώ κάνοντας λάθος και να φανώ παράλογος, παρά να είναι παράλογο το 95% του πληθυσμού και να επιβεβαιωθούν και όσοι φόβοι εξέφρασα. Εύχομαι να λήξει σύντομα όλο αυτό και με τον πιο θετικό τρόπο για όλους.

                                                      Homo Cogitans

10ο Κοινωνιολογικό Δοκίμιο: Βασικές Αρχές Επικοινωνίας & Διαπραγμάτευσης

   Ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε πει κάποτε: "Το να ζεις είναι το πιο σπάνιο πράγμα στον κόσμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά υπάρχουν". Σήμερα λοιπόν, εγώ θα δανειστώ αυτά τα πολύ σωστά λόγια και θα τα παραφράσω λίγο: "Το να επικοινωνείς είναι το σπανιότερο πράμα στον κόσμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά μιλάνε". Όσο περισσότερο μεγαλώνω, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνομαι ότι το πρόβλημα επικοινωνίας που υπάρχει σήμερα, μεταξύ των ανθρώπων, και στο οποίο είχα κάνει μία αναφορά με το 2ο Κοινωνιολογικό μου δοκίμιο, πριν 5 χρόνια, είναι πολύ μεγάλο. Κρίνω λοιπόν αναγκαίο να επανέλθω σε αυτό και να το εμπλουτίσω, με κάποιες νέες ιδέες, προσπαθώντας όσο μπορώ από την πλευρά μου να γεφυρώσω αυτό το χάσμα.

   Το πρώτο πράγμα, στο οποίο θεωρώ αναγκαίο να αναφερθώ, είναι τι σημαίνει τελικά αυτή η μαγική λέξη, "επικοινωνία". Η επικοινωνία λοιπόν ορίζεται ως η διαδικασία ανταλλαγής μηνυμάτων, μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων, για τα οποία τα μηνύματα αυτά έχουν κάποιο νόημα. Αυτό, μόνο. Μπορεί σε κανέναν να μην κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αυτός ο ορισμός, μπορεί να είναι κάτι που τους φαίνεται εντελώς αυτονόητο. Στη θεωρία, γιατί στην πράξη, νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι το χάνουν μόλις από εδώ. Έχω την εντύπωση ότι η πλειονότητα των ανθρώπων, για να νοιώσει ικανοποιημένη από μία επικοινωνία με άλλους, καθώς κι ότι αυτή είχε νόημα, ότι πρέπει αυτή η επικοινωνία να καταλήξει κάπου. Σε μία συμφωνία, στο να πείσουν τον άλλο για την ορθότητα των επιχειρημάτων τους και να τους επηρεάσουν ώστε να δράσουν σύμφωνα με τη δική τους λογική. Για αυτό το λόγο, αν και ήθελα αρκετό καιρό τώρα να γράψω για αυτό το θέμα, ήθελα πρώτα να γράψω το 14ο Ψυχολογικό δοκίμιο. Στο κείμενο αυτό αναφέρω, μεταξύ άλλων, ότι είναι πολύ πιθανό οι άλλοι να έχουν μία διαφορετική κρίση από τη δική μας, είτε επειδή κάνουν λάθος, είτε επειδή πρόκειται για θέμα επί του οποίου υπάρχουν πολλά σωστά, κι αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε μία αποτυχία σε κάποιο στόχο μας που εξαρτάται από αυτούς(στη συγκεκριμένη περίπτωση στο να συμφωνήσουμε με/πείσουμε τους άλλους). Αλλά κι ότι, παρ'όλ'αυτά, αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι αυτό που είναι στο χέρι το δικό μας, να είμαστε σωστοί, να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Και, για να καταλήξω σε ένα πιο ξεκάθαρο και πιο γενικό συμπέρασμα, θα κάνω και μία δεύτερη αναφορά, αυτή τη φορά στο 1ο Συνδυαστικό δοκίμιο, όπου είχα αναφέρει το εξής: "Και τώρα, θέλω να εστιάσω σε κάτι εξαιρετικά σημαντικό, ίσως στο σημαντικότερο πράγμα που θα αναφέρω σήμερα, χωρίς το οποίο τίποτα από τα άλλα δεν θα έχει αξία. Η προσωπική κρίση του κάθε ανθρώπου είναι η πραγματικότητά του κι έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία για εκείνον. Αυτό είναι κάτι, που για κάποιον σχεδόν ανεξήγητο λόγο, οι άνθρωποι αδυνατούν να καταλάβουν. Ο κάθε άνθρωπος ζει σε μία πραγματικότητα δική του, εξαρτώμενη από την αντίληψή του, και ζει σύμφωνα με τα δεδομένα που έχει". Υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία διαφορετικών απόψεων, στα περισσότερα θέματα, και για τον κάθε άνθρωπο η άποψή του είναι κι η αλήθεια του κι ο τρόπος ζωής του. Αν δεν είναι ακόμα εμφανές λοιπόν, ας πω και ξεκάθαρα ότι είναι λάθος και μάταιο να επικοινωνούμε με στόχο να πείσουμε τους άλλους(χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν θα εκφράσουμε τις τυχόν διαφωνίες μας) και να καταλήξουμε σε μία συμφωνία. Όχι πώς αποκλείεται να συμβεί αυτό, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο, δεδομένου ότι ο κάθε άνθρωπος έχει την άποψή του, η οποία έχει αξία για αυτόν, και συνεπώς είναι δύσκολο να του την αλλάξουμε. Και εν πάση περιπτώσει, δεν είναι σίγουρα κάτι που εξαρτάται 100% από μας. Το σημαντικό είναι λοιπόν κι εδώ να κάνουμε το καλύτερο που περνάει από το χέρι μας. Κι αυτό το καλύτερο δεν είναι κάτι άλλο από το να προσπαθούμε, όσο μπορούμε από την πλευρά μας, να επικοινωνούμε τελικά σωστά, ώστε με το τέλος της επικοινωνίας να υπάρχει κάποιο νόημα, ακόμα κι αν δεν είναι αυτό που θέλουμε.

   Ποια είναι λοιπόν αυτή η "σωστή επικοινωνία"; Μα φυσικά, αυτή που δέχεται τον κανόνα της διαφορετικότητας των απόψεων. Πιο συγκεκριμένα, δηλαδή, η σωστή επικοινωνία διαθέτει δύο κυρίως χαρακτηριστικά. Το πρώτο, είναι ο σεβασμός αυτής της διαφορετικότητας. Από τη στιγμή που μπαίνουμε στη διαδικασία να συζητήσουμε με κάποιον, τότε πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο να διαφωνήσουμε, λιγότερο ή περισσότερο. Σε περίπτωση που συμβαίνει κάτι τέτοιο, ακόμα κι αν θεωρούμε ότι οι απόψεις του συνομιλητή μας είναι τελείως ανόητες, ή ότι υφιστάμεθα μία κατάφωρη αδικία από αυτόν, πρέπει να διατηρούμε τον τόνο της φωνής μας σε ένα πολιτισμένο επίπεδο και να αποφεύγουμε τους χαρακτηρισμούς, ακόμα κι αν εκείνος δεν το κάνει. Πιθανότατα θα το εκτιμήσει και, αντιλαμβανόμενος ότι τον σεβόμαστε και δεν προσπαθούμε να τον χειραγωγήσουμε, θα δώσει κι αυτός με τη σειρά του περισσότερη αξία στην επικοινωνία και τη δική μας άποψη. Ακόμα όμως κι αν δεν το κάνει, και πάλι έχουμε ένα κέρδος. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τι θα γίνει αν δεν το τηρήσουμε αυτό. Αν αρχίσουμε να φωνάζουμε και να εκτοξεύουμε χαρακτηρισμούς, ο συνομιλητής μας λογικά θα κάνει το ίδιο και το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να τσακωθούμε, αποτυγχάνοντας τελικά να επικοινωνήσουμε. Το δεύτερο χαρακτηριστικό της σωστής επικοινωνίας είναι η πλήρης έκθεση των εκατέρωθεν επιχειρημάτων. Για να είναι δηλαδή μία επικοινωνία επιτυχημένη, πρέπει η κάθε πλευρά να πει όλα όσα θέλει, επί του θέματος. Αυτό προϋποθέτει βέβαια και κάποιες δεξιότητες, για τις οποίες θα μιλήσω στη συνέχεια. Αφού γίνει αυτό και μόνο, μπορούμε μετά να συνεργαστούμε στο να εξετάσουμε αυτές τις θέσεις από κοινού, να διαπραγματευτούμε πάνω σε αυτές, να τις συνδυάσουμε και να φτάσουμε σε ένα συμπέρασμα, το οποίο βέβαια μπορεί επίσης να είναι διαφορετικό για κάθε πλευρά. Ακόμη κι έτσι όμως, το συμπέρασμα αυτό θα έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να είναι σωστό(κατά την κρίση της κάθε πλευράς), από τη στιγμή που θα έχει προκύψει από όλα τα δεδομένα της κατάστασης. Αν δεν είναι όλα τα δεδομένα γνωστά, τότε είναι πολύ πιθανό το συμπέρασμα που θα βγάλουμε να είναι λάθος. Σε περίπτωση που σε μία επικοινωνία διατηρούνται χαμηλοί τόνοι και είναι "όλα τα χαρτιά πάνω στο τραπέζι", τότε είναι σωστή γιατί μπορούμε να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα, πράγμα που είναι και το σημαντικότερο, ακόμα κι αν αυτά διαφέρουν για κάθε πλευρά.

   Πέρα από αυτά, υπάρχουν και κάποια ακόμη πράγματα που πρέπει να κάνει κάποιος, προκειμένου να επικοινωνεί σωστά και εποικοδομητικά, και τα οποία φυσικά σχετίζονται με τη διασφάλιση των δύο παραπάνω στόχων. Το πρώτο είναι να έχει ξεκαθαρίσει στο δικό του κεφάλι, πρώτα απ' όλα, τι πιστεύει και γιατί. Αν κάποιος δεν το έχει κάνει αυτό πριν μπει σε μία συζήτηση, και ψάχνεται εκείνη τη στιγμή, τότε το πιθανότερο είναι η συζήτηση αυτή να αποδειχθεί ατελέσφορη, αφού θα μπερδέψει τελικά το συνομιλητή του, και ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό. Από κει και πέρα, θα πρέπει ακόμη να κάτσει να σκεφτεί πάνω στο θέμα αυτό, προκειμένου να είναι σε ένα καλό επίπεδο, όταν χρειαστεί να το συζητήσει. Αν τα επιχειρήματά του είναι σαθρά, ή ακόμη και απλοϊκά, τότε δεν θα βοηθήσει τη συζήτηση να εξελιχθεί κι είναι ακόμη πιθανό οι συνομιλητές του να μην τον πάρουν σοβαρά και έτσι είτε να μην μπουν στη διαδικασία να σκεφτούν όσα λέει είτε ακόμη και να τον προσβάλλουν. Τα επόμενα πράγματα που πρέπει να κάνει κάποιος αφορούν αυτά που ανέφερα και πιο πάνω, αυτά που προάγουν την πλήρη έκθεση των εκατέρωθεν επιχειρημάτων. Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που το κάνουν αυτό, και συνεπώς είναι καλό να τα δουλέψουμε, όσο μπορούμε. Το ένα είναι η οργανωμένη σκέψη, ώστε να ξέρεις τι θες να πεις και με ποια σειρά, παρακολουθώντας παράλληλα και το συνομιλητή σου, και το δεύτερο είναι η καλή μνήμη, ώστε να θυμάσαι τι θες να πεις και τι λέει κι ο άλλος. Ειδικά η μνήμη είναι πολύ σημαντική, όταν ο συνομιλητής σου είναι ένα άτομο που δεν έχει το πρώτο χαρακτηριστικό, την οργανωμένη σκέψη, και έτσι θα πετιέται από το ένα θέμα στο άλλο και θα πρέπει εσύ να τον ακολουθήσεις. Επομένως, είναι χρήσιμο να καλλιεργήσει κανείς αυτά τα δύο χαρακτηριστικά(πράγμα που όπως έχω ξαναπεί είναι κυρίως θέμα προσπάθειας) ώστε να είναι σε θέση να κάνει υψηλότερου επιπέδου συζητήσεις. Last but not least(=τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό), είναι να καλλιεργήσει μία ικανότητα που είναι θεωρητικά κυρίως προνόμιο των ψυχολόγων. Η ικανότητα αυτή είναι να βλέπει πίσω από το προφανές. Πολύ συχνά οι άνθρωποι δεν εκφράζουν αυτό ακριβώς που νοιώθουν και σκέφτονται. Είτε επειδή φοβούνται, είτε επειδή θέλουν σκόπιμα να παραπλανήσουν, είτε γιατί ακόμα κι αυτοί οι ίδιοι δεν το έχουν συνειδητοποιήσει. Η ικανότητα αυτή λοιπόν βοηθάει σημαντικά να πάρουμε όλα τα δεδομένα, και τα σωστά δεδομένα, από τον συνομιλητή μας, προκειμένου να μη συζητάμε άδικα πάνω σε πράγματα που τελικά δεν ισχύουν και να φτάσουμε σε ένα σωστότερο και πληρέστερο συμπέρασμα.

   Παράλληλα με όλα αυτά, υπάρχουν και τα πράγματα εκείνα που δεν πρέπει να κάνουμε, ούτως ώστε να επικοινωνούμε σωστά. Το πρώτο είναι αυτό, στο οποίο είχα αναφερθεί και στο παρελθόν, με το 2ο Κοινωνιολογικό δοκίμιο. Δεν πρέπει να νοιαζόμαστε μονάχα να πούμε αυτά που θέλουμε, θέλοντας να πείσουμε τον συνομιλητή μας και χωρίς να ακούμε καν αυτό που μας λέει εκείνος. Είναι ένα πολύ συχνό λάθος που κάνουν οι άνθρωποι στις μέρες μας. Μιλάνε, χωρίς να ακούνε. Αν το κάνεις αυτό όμως, όπως προκύπτει εύκολα, τότε δεν θα λάβεις τα δεδομένα που εκθέτει ο άλλος κι έτσι θα αποτύχεις να κάνεις αυτό που προανέφερα, να διαμορφώσεις πλήρη κρίση και να βγάλεις ασφαλή συμπεράσματα, αντίθετα, μάλλον ο διάλογος θα καταλήξει λογομαχία. Το δεύτερο που δεν πρέπει να κάνουμε το ανέφερα επίσης σε εκείνο το δοκίμιο, μα πάνω απ΄όλα στον πρόλογο, το πρώτο κείμενο που έγραψα σε αυτό το blog. Δεν πρέπει να θεωρούμε την άποψή μας 100% σωστή, σωστή δίχως κανένα περιθώριο λάθους. Αν το κάνουμε αυτό, αφενός στρέφουμε τους συνομιλητές μας εναντίον μας, δίνοντάς τους την (σωστή) εντύπωση ότι μιλάνε σε έναν τοίχο, που ό,τι κι αν του πεις δεν πρόκειται να μετακινηθεί ούτε χιλιοστό, κι αφετέρου περιορίζουμε ξανά την κρίση μας. Μένουμε στο σημείο που είμαστε και δεν εμπλουτίζουμε τις ιδέες μας στο ελάχιστο. Γιατί, όπως λέει και ο Ραλφ Βάλντο Έμερσον, "Κάθε άνθρωπος που συναντάω είναι σε κάτι ανώτερος από μένα. Έτσι μαθαίνω από αυτόν!". Κι ο πιο ανόητος κι ανίδεος άνθρωπος κάτι έχει να μας δώσει, αν τον ακούσουμε προσεκτικά και με ανοιχτό μυαλό.

   Ένα ακόμη σημείο που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, αφορά την επίγνωση και των σεβασμό των ευαίσθητων σημείων για το άτομο με το οποίο συζητάμε. Όλοι μας έχουμε κάποια πράγματα που μας θυμώνουν ή/και μας στενοχωρούν. Αν λοιπόν θίξουμε ένα τέτοιο σημείο του συνομιλητή μας, τότε πιθανότατα θα του δημιουργήσουμε κάποια συναισθηματική φόρτιση, κάτι που αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για τη διενέργεια μίας εποικοδομητικής επικοινωνίας. Γενικά, τα συναισθήματα είναι ένα συστατικό που πρέπει, όσο μπορούμε, να το κρατάμε εκτός των επικοινωνιών μας. Αυτό, για δύο λόγους. Πρώτον, επειδή θολώνει την κρίση μας και εμποδίζει έτσι τον ένα σημαντικό στόχο της επικοινωνίας, την εξαγωγή σωστών(για κάθε πλευρά) συμπερασμάτων. Και, δεύτερον, επειδή είναι κάτι τελείως ατομικό κι υποκειμενικό. Είπα στην αρχή ότι κάθε άποψη είναι υποκειμενική και είναι πιθανό ο ένας να μη δέχεται την άποψη του άλλου. Αλλά ακόμα κι αν τη θεωρεί λάθος, μπορεί να την υποδεχθεί μέσα στο μυαλό του και να την κατανοήσει, σαν ιδέα. Με το συναίσθημα δεν ισχύει το ίδιο. Το συναίσθημα είναι κάτι πολύ πιο ποικιλόμορφο από μία απλή άποψη. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι δύσκολο να νοιώσεις όπως κάποιος αν δεν βρίσκεσαι στη θέση του, μα κυρίως, επειδή ακόμα και τότε, είναι δύσκολο να νοιώσεις το ίδιο. Ο κάθε άνθρωπος αγαπάει, θυμώνει, στενοχωριέται με διαφορετικό τρόπο. Εντάσσοντας λοιπόν το συναίσθημα σε μία επικοινωνία, μεγαλώνεις ακόμα περισσότερο το χάσμα με τους συνομιλητές σου, που θα δυσκολευτούν να σε νοιώσουν, πολύ περισσότερο από ότι θα δυσκολευτούν να σε καταλάβουν. Τέλος, κάτι που δεν πρέπει να κάνουμε, για να διατηρούμε την ποιότητα των επικοινωνιών μας, είναι να μην αλλάζουμε θέμα προτού έχει κλείσει το τρέχον. Άλλοι άνθρωποι το κάνουν λόγω βιασύνης, άλλοι επίτηδες, για να αποφύγουν κάτι που δεν τους συμφέρει. Εφόσον όμως ένα θέμα δεν έχει κλείσει, τότε αυτό που έθεσα πριν ως απαραίτητη προϋπόθεση της σωστής επικοινωνίας, η πλήρης έκθεση των θέσεων δεν θα έχει επιτευχθεί. Είναι λοιπόν εμφανές, νομίζω, για ποιο λόγο δεν πρέπει να γίνεται αυτό.

   Στο 14ο ψυχολογικό δοκίμιο, εκτός από το βασικό θέμα, την "άμυνα της καθαρής συνείδησης", είχα μιλήσει και για κάποιους περιορισμούς στη χρήση της. Οι περιορισμοί αυτοί έχουν εφαρμογή κι εδώ, αφού ό,τι λέω βασίζεται επίσης σε αυτές τις αρχές. Πιο συγκεκριμένα όμως, θα ήθελα να επαναλάβω κάτι. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι κάποια πράγματα δεν εξαρτώνται από εμάς, όπως είναι να πείσουμε τους άλλους και να καταλήξουμε σε κοινά συμπεράσματα. Οπότε, αφού δεν εξαρτώνται από εμάς, δεν έχει νόημα να θέτουμε αυτά ως στόχους μας. Στόχοι μας πρέπει να είναι πράγματα που εξαρτώνται από εμάς. Όσον αφορά λοιπόν την επικοινωνία, ως στόχους σχετικά με αυτή όρισα το να διατηρούνται χαμηλοί τόνοι και να εκφράζονται όλα τα επιχειρήματα κι όλες οι αλήθειες κάθε πλευράς. Εφόσον γίνεται αυτό, τότε πρέπει να πάρουμε όλα τα δεδομένα και να τα επεξεργαστούμε, ώστε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας. Και το να γίνεται η επικοινωνία σωστά(έστω από τη δική μας πλευρά), και το να επεξεργαστούμε σωστά τα δεδομένα, είναι δύο πράγματα πολύ σημαντικά, που είναι στο χέρι μας. Ας είναι λοιπόν οι στόχοι μας αυτοί.

                                                      Homo Cogitans