Με τη σημερινή μου ανάρτηση θα επανέλθω στο πρώτο θέμα που έθιξα, αυτό της παιδείας. Ο λόγος είναι ο εξής: η ηθική αρετή μπορεί να αρκεί για να θέλει να κάνει κάποιος ηθικές πράξεις, αφού, εάν είναι ηθικός, αυτό θα του προκαλεί ευχαρίστηση, η κριτική ικανότητα όμως εξασφαλίζει μονάχα το ότι κάποιος θα μπορεί να κρίνει σωστά αν κάτι είναι ορθό ή όχι και το καλλιτεχνικό αισθητήριο θα του προσφέρει μονάχα τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται και να αξιολογεί σωστά τα έργα τέχνης. Δεν εξασφαλίζει όμως η κριτική ικανότητα ότι κάποιος θα κάνει το σωστό, έστω κι αν ξέρει ποιο είναι, ούτε και το καλλιτεχνικό αισθητήριο ότι κάποιος θα καταπιάνεται με τα ποιοτικά έργα τέχνης. Ο λόγος δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι συνήθως το χειρότερο(από άποψη ηθικής, υγείας κ.τ.λ.) είναι σχεδόν πάντα ευκολότερο. Μένει λοιπόν ακόμα ένα βασικό χαρακτηριστικό, το οποίο είναι το κομμάτι που συμπληρώνει τα υπόλοιπα: η αυτοσυγκράτηση(-χαλιναγώγηση του εαυτού,αυτοέλεγχος κλπ). Βέβαια, πρέπει να τονίσω ότι η αυτοσυγκράτηση είναι στοιχείο του ανθρώπου που διαθέτει παιδεία, αλλά είναι περισσότερο χαρακτηριστικό του μυαλού κι όχι τόσο του πνέυματος(δεν έχει να κάνει και τόσο με την ψυχή, η οποία από μόνη της δε διαθέτει καθόλου αυτοσυγκράτηση-βέβαια σχετίζεται με τη θέληση, η οποία ενισχύει την αυτοσυγκράτηση). Ο λόγος όμως που καταγράφεται ως χαρακτηριστικό παιδείας είναι το γεγονός ότι σχετίζεται με την κριτική ικανότητα κι είναι συμπληρωματικό κομμάτι της, αφού δίχως αυτό κι αυτή, και το καλλιτεχνικό αισθητήριο, εν πολλοίς αδρανοποιούνται.
Η αυτοσυγκράτηση είναι η δύναμη της αντίστασης του ανθρώπου έναντι στην τάση του να κυνηγάει και να πράττει τα πράγματα που είναι πιο εύκολα, που του προσφέρουν πιο άμεσο ή πιο εμφανές κέρδος, το στοιχείο εκείνο που συμπληρώνει πρακτικά την κριτική ικανότητα(και το καλλιτεχνικό αισθητήριο). Δηλαδή η κριτική ικανότητα είναι αυτή που επιτρέπει στον άνθρωπο να καταλαβαίνει(θεωρία) τι είναι σωστό να κάνει, από ηθικής απόψεως ή για την επίτευξη κάποιου στόχου του, κι η αυτοσυγκράτηση είναι αυτή που του δίνει τη δύναμη να κάνει(πράξη) αυτό που του υποδεικνύει η κριτική ικανότητα, όσο δύσκολο και δυσάρεστο κι αν είναι. Η χρησιμότητά της είναι πολύ μεγάλη, ειδικά στις (πάρα πολλές)περιπτώσεις που αυτό που είναι το σωστό είναι επίσης δύσκολο κι ίσως δυσάρεστο για τον άνθρωπο. Η αυτοσυγκράτηση βοηθάει επίσης, αν κι όχι στον ίδιο καθοριστικό βαθμό που βοηθάει τα άλλα δύο, και το άλλο χαρακτηριστικό της παιδείας, την ηθική αρετή. Βέβαια το να είναι ηθικός κάποιος είναι μάλλον αρκετό στις περισσότερες περιπτώσεις για να πράττει αναλόγως, δε συμβαίνει όμως πάντα αυτό. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, όπως όταν απειλείται η επιβίωση κάποιου(αυτή βέβαια είναι η πιο ακραία, υπάρχουν και λιγότερο), είναι εν μέρει λογικό να θελήσει να πράξει ανήθικα με σκοπό να την εξασφαλίσει. Και τότε χρειάζεται πολύ μεγάλη αυτοσυγκράτηση προκειμένου να επιλέξει τη σωτηρία της ψυχής του(δεν το λέω με θρησκευτική έννοια) και, κατά συνέπειαν, του πνεύματός του, κι όχι τη σωτηρία του σώματός του, καθώς επίσης και να τηρήσει τον κανόνα της ισότητας όλων των ανθρώπων, ο οποίος είναι ο μόνος λειτουργικός κανόνας για τις ανθρώπινες σχέσεις και συναλλαγές. Η αυτοσυγκράτηση επομένως αποτελεί, όπως είναι φανερό, βασικό χαρακτηριστικό του πεπαιδευμένου ανθρώπου, δίχως την ύπαρξη της οποίας χάνεται μεγάλο μέρος από τη σπουδαιότητα της κριτικής ικανότητας και του καλλιτεχνικού αισθητηριου και αδρανοποιείται μερικές φορές η ηθική αρετή.
Βέβαια, ο αυτοέλεγχος έχει και μία ακόμα χρησιμότητα. Η χρησιμότητά του αυτή είναι ότι (πρέπει να)εφαρμόζεται και στη διαχείριση των συναισθημάτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ελέγχουν καθόλου τα συναισθήματά τους, αφήνονται σε αυτά και προσπαθούν να τα ζήσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό, ακόμα και τα αρνητικά(καμιά φορά βέβαια και το αντίθετο, δεν ζούμε τα συναισθήματά μας όσο χρειάζεται, αλλά αυτό είναι αρκετά σπανιότερο). Πιστεύουν μάλιστα ότι αυτό το χαρακτηριστικό είναι καλό και φυσιολογικό, ότι δεν πρέπει να βάζουμε κανένα φρένο στα συναισθήματα. Αυτό είναι λάθος. Φυσικά και δεν πρέπει να χεριζόμαστε τα συναισθήματά μας για λόγους δηθενισμού(πχ να αγαπάμε κάποιον επειδή είναι δημοφιλής και πρέπει να τον αγαπάμε κι εμείς, όπως όλοι). Όμως, εξίσου λάθος είναι και το αντίθετο, η υπερβολή, να νοιώθουμε συναισθήματα στο μέγιστο βαθμό(ειδικά τα αρνητικά), να τα αφήνουμε να μας τυφλώνουν και να μας ελέγχουν αυτά, αντί να ελέγχουμε εμείς αυτά. Για να μη μας συμβαίνουν όλα αυτά, χρειαζόμαστε την αυτοσυγκράτηση, η οποία θα μας βοηθήσει να παραμείνουμε στο μέτρο και να μην πέσουμε σε κάποια υπερβολή ή έλλειψη, σε συνδυασμό με όλες τις αρνητικές συνέπειες, που αυτές συνεπάγονται. Υπενθυμίζω βέβαια πως τα συναισθήματά μας πρέπει να τα μεταχειριζόμαστε όχι για λόγους δηθενισμού αλλά για λόγους μέτρου.
Η αυτοσυγκράτηση είναι ένα αγαθό, του οποίου η απόκτηση εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες. Ο πιο σπουδαίος, κατ'εμέ, αφορά το κατά πόσο ο άνθρωπος το καλλιεργεί, κάτι που συμβαίνει και με την κριτική ικανότητα. Δηλαδή ο κάθε άνθρωπος παλεύει καθημερινά με τα πάθη του και, με την προϋπόθεση ότι το επιθυμεί, τα καταφέρνει καλύτερα μέρα με τη μέρα, αφού καταλαβαίνει τόσο την ανάγκη(θεωρία) να τιθασσεύει τα πάθη και τις επιθυμίες του, όσο και τους τρόπους(πράξη) με τους οποίους μπορεί να το πετύχει, ενώ το κυριότερο είναι ότι συνηθίζει σε αυτό(τεράστια η δύναμη της συνήθειας). Για αυτό το λόγο παρατηρούμε τις περισσότερες φορές τους ανθρώπους να καταφέρνουν να αντιστέκονται στα πάθη τους με ολοένα και μεγαλύτερη ευκολία, καθώς μεγαλώνουν. Έτσι ένα παιδί ποτέ δεν μπορεί να αντισταθεί, και για αυτό οι μεγάλοι του το επιβάλλουν, ενώ ένας γέροντας πολύ σπάνια παρασύρεται και γίνεται έρμαιο των παθών του. Ένας δεύτερος, πολύ σημαντικός, παράγοντας σχετίζεται με το πόσο δυνατή προσωπικότητα έχει κάποιος. Αυτό συμβαίνει αφού, όσο πιο δυνατή προσωπικότητα έχει κανείς, τόσο ευκολότερα μπορεί να κάνει πράγματα που είναι δύσκολα ή δεν του αρέσουν, εφόσον ξέρει ότι είναι σωστά, δίχως να λυγίζει από το βάρος(δυσκολία). Από την προσωπικότητα εξαρτάται άμεσα κι η δύναμη της θέλησης. Η προσωπικότητα είναι κάτι που επίσης αποτελεί αποτέλεσμα προσπάθειας, αλλά είναι κυρίως ένα χαρακτηριστικό που βρίσκεται στο χαραχτήρα του ανθρώπου από όταν είναι μικρός(έτσι συνήθως το αν κάποιος έχει δυνατή προσωπικότητα ή όχι φαίνεται από μικρή ηλικία-δεν είναι έμφυτο όμως. Απλώς αναπτύσσεται στα πρώτα στάδια της ζωής του ανθρώπου). Ο τρίτος σημαντικότερος παράγοντας είναι το θάρρος. Κι αν κι αυτό μπορεί φαίνεται παράξενο, θεωρώ ότι έχει πολύ μεγάλη σχέση με την αυτοσυγκράτηση. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως θα εξηγήσω και σε επόμενο ψυχολογικό δοκίμιο, ο λόγος που ένας άνθρωπος δεν κάνει όσα πράγματα δεν κάνει είναι ότι φοβάται ότι θα χάσει κάτι. Την αποδοχή των φίλων του, την ευκαιρία να βγάλει λεφτά, τη ζωή του. Επομένως ένας άνθρωπος που είναι πραγματικά κι ουσιαστικά γενναίος είναι πολύ πιθανότερο να παρακάμψει το φόβο του και να πράξει αυτό που η κρίση του του υποδεικνύει ως σωστό, ακόμα κι αν μπορεί να βγει ζημιωμένος σε κάποιον άλλο τομέα. Βέβαια κι οι τρεις αυτοί παράγοντες σχετίζονται μεταξύ τους κι ο ένας στηρίζει τον άλλο(π.χ. η δυνατή προσωπικότητα δίνει θάρρος και το θάρρος βοηθά τον άνθρωπο να αναπτύξει την αυτοσυγκράτησή του).
Η σημασία της αυτοσυγκράτησης γίνεται ακόμη περισσότερο αντιληπτή σαν αναλογιστεί κανείς τις επιπτώσεις για τον άνθρωπο που δεν τη διαθέτει σε επαρκή βαθμό. Οι επιπτώσεις αυτές βέβαια διαφέρουν ανάλογα με την παραβίαση του μέτρου που θα διαπράξει. Για παράδειγμα, αν δεν μπορεί να αντισταθεί επαρκώς σε ένα ωραίο φαγητό, τότε θα φάει περισσότερο από όσο χρειάζεται με συνέπεια να πονέσει η κοιλιά του ή και να παχύνει, αν αυτό συμβαίνει συχνά. Αν πάλι δεν μπορέσει να αντισταθεί στα πάθη του κι αγοράσει κάτι πολύ ακριβό, δίχως να το χρειάζεται, τότε θα ξοδέψει άσκοπα τα λεφτά του και (πιθανότατα) δεν θα μπορέσει να τα δώσει για να καλύψει (επαρκώς) μια πραγματική του ανάγκη. Ανάλογα λοιπόν με την περίπτωση, διαφέρουν οι συνέπειες της ελλιπούς αυτοσυγκράτησης, οι οποίες όμως είναι πάντα αρνητικές, αφού οδηγούν σε παραβιάσεις του μέτρου(ή και στην υπερβολή, όσον αφορά τις δραστηριότητες που σε οποιονδήποτε βαθμό βλάπτουν τον άνθρωπο κι επομένως είναι προτιμότερη η έλλειψη). Υπάρχει όμως και μία επίπτωση που είναι σταθερή. Αυτή δεν είναι άλλη από την απώλεια της ελευθερίας του ανθρώπου. Αυτό προκαλείται με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι ότι ο άνθρωπος που δε διαθέτει επαρκή αυτοσυγκράτηση αδυνατεί να αξιοποιήσει την κριτική του ικανότητα, οπότε εύκολα κάνει αυτά που θέλουν ή νομίζουν σωστά οι άλλοι, κι όχι ο ίδιος. Ο δεύτερος είναι ότι ο άνθρωπος αυτός γίνεται έρμαιο των παθών του και κυριαρχείται από αυτά, κάτι ακόμη πιο νοσηρό. Εκπίπτει δηλαδή σε μια κατάσταση, η οποία αρμόζει στα ζώα, τα οποία είναι εκείνα που κυριαρχούνται από τις επιθυμίες και τις αισθήσεις τους, δίχως η λογική τους να προβάλλει καμιά αντίσταση, μιας και δεν μπορεί ούτε να διακρίνει τις ενέργεις σε σωστές και λανθασμένες, ούτε όμως και να τα εμποδίσει από το να τις εκτελέσουν, αφού τα ζώα έχουν μηδαμινή αυτοσυγκράτηση. Δηλαδή, με λίγα λόγια, είναι έρμαιο τόσο των άλλων όσο και του ίδιου του εαυτού του.
Ελπίζω να κατάφερα μέσα από τη σημερινή μου ανάρτηση να καταδείξω την ανάγκη να αναπτύξουμε όλοι την αυτοσυγκράτησή μας, το τέταρτο από τα σημαντικότερα πνευματικά αγαθά(μαζί με ηθική αρετή, κριτική ικανότητα και καλλιτεχνικό αισθητήριο είναι τα σημαντικότερα κι από αυτά τα πνευματικά αγαθά κρίνεται κυρίως αν κάποιος διαθέτει ουσιαστική παιδεία ή όχι, αφού αν διαθέτει αυτά μπορεί να έχει ουσιαστική παιδεία ακόμα κι αν διαθέτει κανένα άλλο, ενώ αν τα διαθέτει όλα εκτός ενός εξ'αυτών, δε θεωρώ ότι θα υφίστατο αυτό. Γι'αυτό το αν κάποιος έχει παιδεία έχει να κάνει με το αν έχει αυτά τα τέσσερα. Έτσι κι αλλιώς, δεν θα ήταν δυνατό να αποκτήσει κάποιος παιδεία με την έννοια του συνόλου των πνευματικών αγαθών, αφού αυτά είναι πάρα πολλά για να τα αποκτήσει όλα κάποιος(σε μέγιστο ή σε πολύ μεγάλο βαθμό). Γι'αυτό όταν λέω παιδεία εννοώ συνήθως τα 4 αυτά πνευματικά αγαθά κι όχι όλα). Αυτό που απομένει λοιπόν πλέον, αν ο στόχος αυτός επετεύχθη από την πλευρά μου, είναι να προσπαθήσουμε όλοι να αναπτύξουμε την αυτοσυγκράτησή μας μέχρι να βρεθούμε στο μέτρο, δηλαδή να μπορούμε να απολαμβάνουμε τις χαρές της ζωής, δίχως να ελεγχόμαστε από τα πάθη και τις επιθυμίες μας.
Homo Cogitans
Η αυτοσυγκράτηση είναι η δύναμη της αντίστασης του ανθρώπου έναντι στην τάση του να κυνηγάει και να πράττει τα πράγματα που είναι πιο εύκολα, που του προσφέρουν πιο άμεσο ή πιο εμφανές κέρδος, το στοιχείο εκείνο που συμπληρώνει πρακτικά την κριτική ικανότητα(και το καλλιτεχνικό αισθητήριο). Δηλαδή η κριτική ικανότητα είναι αυτή που επιτρέπει στον άνθρωπο να καταλαβαίνει(θεωρία) τι είναι σωστό να κάνει, από ηθικής απόψεως ή για την επίτευξη κάποιου στόχου του, κι η αυτοσυγκράτηση είναι αυτή που του δίνει τη δύναμη να κάνει(πράξη) αυτό που του υποδεικνύει η κριτική ικανότητα, όσο δύσκολο και δυσάρεστο κι αν είναι. Η χρησιμότητά της είναι πολύ μεγάλη, ειδικά στις (πάρα πολλές)περιπτώσεις που αυτό που είναι το σωστό είναι επίσης δύσκολο κι ίσως δυσάρεστο για τον άνθρωπο. Η αυτοσυγκράτηση βοηθάει επίσης, αν κι όχι στον ίδιο καθοριστικό βαθμό που βοηθάει τα άλλα δύο, και το άλλο χαρακτηριστικό της παιδείας, την ηθική αρετή. Βέβαια το να είναι ηθικός κάποιος είναι μάλλον αρκετό στις περισσότερες περιπτώσεις για να πράττει αναλόγως, δε συμβαίνει όμως πάντα αυτό. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, όπως όταν απειλείται η επιβίωση κάποιου(αυτή βέβαια είναι η πιο ακραία, υπάρχουν και λιγότερο), είναι εν μέρει λογικό να θελήσει να πράξει ανήθικα με σκοπό να την εξασφαλίσει. Και τότε χρειάζεται πολύ μεγάλη αυτοσυγκράτηση προκειμένου να επιλέξει τη σωτηρία της ψυχής του(δεν το λέω με θρησκευτική έννοια) και, κατά συνέπειαν, του πνεύματός του, κι όχι τη σωτηρία του σώματός του, καθώς επίσης και να τηρήσει τον κανόνα της ισότητας όλων των ανθρώπων, ο οποίος είναι ο μόνος λειτουργικός κανόνας για τις ανθρώπινες σχέσεις και συναλλαγές. Η αυτοσυγκράτηση επομένως αποτελεί, όπως είναι φανερό, βασικό χαρακτηριστικό του πεπαιδευμένου ανθρώπου, δίχως την ύπαρξη της οποίας χάνεται μεγάλο μέρος από τη σπουδαιότητα της κριτικής ικανότητας και του καλλιτεχνικού αισθητηριου και αδρανοποιείται μερικές φορές η ηθική αρετή.
Βέβαια, ο αυτοέλεγχος έχει και μία ακόμα χρησιμότητα. Η χρησιμότητά του αυτή είναι ότι (πρέπει να)εφαρμόζεται και στη διαχείριση των συναισθημάτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ελέγχουν καθόλου τα συναισθήματά τους, αφήνονται σε αυτά και προσπαθούν να τα ζήσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό, ακόμα και τα αρνητικά(καμιά φορά βέβαια και το αντίθετο, δεν ζούμε τα συναισθήματά μας όσο χρειάζεται, αλλά αυτό είναι αρκετά σπανιότερο). Πιστεύουν μάλιστα ότι αυτό το χαρακτηριστικό είναι καλό και φυσιολογικό, ότι δεν πρέπει να βάζουμε κανένα φρένο στα συναισθήματα. Αυτό είναι λάθος. Φυσικά και δεν πρέπει να χεριζόμαστε τα συναισθήματά μας για λόγους δηθενισμού(πχ να αγαπάμε κάποιον επειδή είναι δημοφιλής και πρέπει να τον αγαπάμε κι εμείς, όπως όλοι). Όμως, εξίσου λάθος είναι και το αντίθετο, η υπερβολή, να νοιώθουμε συναισθήματα στο μέγιστο βαθμό(ειδικά τα αρνητικά), να τα αφήνουμε να μας τυφλώνουν και να μας ελέγχουν αυτά, αντί να ελέγχουμε εμείς αυτά. Για να μη μας συμβαίνουν όλα αυτά, χρειαζόμαστε την αυτοσυγκράτηση, η οποία θα μας βοηθήσει να παραμείνουμε στο μέτρο και να μην πέσουμε σε κάποια υπερβολή ή έλλειψη, σε συνδυασμό με όλες τις αρνητικές συνέπειες, που αυτές συνεπάγονται. Υπενθυμίζω βέβαια πως τα συναισθήματά μας πρέπει να τα μεταχειριζόμαστε όχι για λόγους δηθενισμού αλλά για λόγους μέτρου.
Η αυτοσυγκράτηση είναι ένα αγαθό, του οποίου η απόκτηση εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες. Ο πιο σπουδαίος, κατ'εμέ, αφορά το κατά πόσο ο άνθρωπος το καλλιεργεί, κάτι που συμβαίνει και με την κριτική ικανότητα. Δηλαδή ο κάθε άνθρωπος παλεύει καθημερινά με τα πάθη του και, με την προϋπόθεση ότι το επιθυμεί, τα καταφέρνει καλύτερα μέρα με τη μέρα, αφού καταλαβαίνει τόσο την ανάγκη(θεωρία) να τιθασσεύει τα πάθη και τις επιθυμίες του, όσο και τους τρόπους(πράξη) με τους οποίους μπορεί να το πετύχει, ενώ το κυριότερο είναι ότι συνηθίζει σε αυτό(τεράστια η δύναμη της συνήθειας). Για αυτό το λόγο παρατηρούμε τις περισσότερες φορές τους ανθρώπους να καταφέρνουν να αντιστέκονται στα πάθη τους με ολοένα και μεγαλύτερη ευκολία, καθώς μεγαλώνουν. Έτσι ένα παιδί ποτέ δεν μπορεί να αντισταθεί, και για αυτό οι μεγάλοι του το επιβάλλουν, ενώ ένας γέροντας πολύ σπάνια παρασύρεται και γίνεται έρμαιο των παθών του. Ένας δεύτερος, πολύ σημαντικός, παράγοντας σχετίζεται με το πόσο δυνατή προσωπικότητα έχει κάποιος. Αυτό συμβαίνει αφού, όσο πιο δυνατή προσωπικότητα έχει κανείς, τόσο ευκολότερα μπορεί να κάνει πράγματα που είναι δύσκολα ή δεν του αρέσουν, εφόσον ξέρει ότι είναι σωστά, δίχως να λυγίζει από το βάρος(δυσκολία). Από την προσωπικότητα εξαρτάται άμεσα κι η δύναμη της θέλησης. Η προσωπικότητα είναι κάτι που επίσης αποτελεί αποτέλεσμα προσπάθειας, αλλά είναι κυρίως ένα χαρακτηριστικό που βρίσκεται στο χαραχτήρα του ανθρώπου από όταν είναι μικρός(έτσι συνήθως το αν κάποιος έχει δυνατή προσωπικότητα ή όχι φαίνεται από μικρή ηλικία-δεν είναι έμφυτο όμως. Απλώς αναπτύσσεται στα πρώτα στάδια της ζωής του ανθρώπου). Ο τρίτος σημαντικότερος παράγοντας είναι το θάρρος. Κι αν κι αυτό μπορεί φαίνεται παράξενο, θεωρώ ότι έχει πολύ μεγάλη σχέση με την αυτοσυγκράτηση. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως θα εξηγήσω και σε επόμενο ψυχολογικό δοκίμιο, ο λόγος που ένας άνθρωπος δεν κάνει όσα πράγματα δεν κάνει είναι ότι φοβάται ότι θα χάσει κάτι. Την αποδοχή των φίλων του, την ευκαιρία να βγάλει λεφτά, τη ζωή του. Επομένως ένας άνθρωπος που είναι πραγματικά κι ουσιαστικά γενναίος είναι πολύ πιθανότερο να παρακάμψει το φόβο του και να πράξει αυτό που η κρίση του του υποδεικνύει ως σωστό, ακόμα κι αν μπορεί να βγει ζημιωμένος σε κάποιον άλλο τομέα. Βέβαια κι οι τρεις αυτοί παράγοντες σχετίζονται μεταξύ τους κι ο ένας στηρίζει τον άλλο(π.χ. η δυνατή προσωπικότητα δίνει θάρρος και το θάρρος βοηθά τον άνθρωπο να αναπτύξει την αυτοσυγκράτησή του).
Η σημασία της αυτοσυγκράτησης γίνεται ακόμη περισσότερο αντιληπτή σαν αναλογιστεί κανείς τις επιπτώσεις για τον άνθρωπο που δεν τη διαθέτει σε επαρκή βαθμό. Οι επιπτώσεις αυτές βέβαια διαφέρουν ανάλογα με την παραβίαση του μέτρου που θα διαπράξει. Για παράδειγμα, αν δεν μπορεί να αντισταθεί επαρκώς σε ένα ωραίο φαγητό, τότε θα φάει περισσότερο από όσο χρειάζεται με συνέπεια να πονέσει η κοιλιά του ή και να παχύνει, αν αυτό συμβαίνει συχνά. Αν πάλι δεν μπορέσει να αντισταθεί στα πάθη του κι αγοράσει κάτι πολύ ακριβό, δίχως να το χρειάζεται, τότε θα ξοδέψει άσκοπα τα λεφτά του και (πιθανότατα) δεν θα μπορέσει να τα δώσει για να καλύψει (επαρκώς) μια πραγματική του ανάγκη. Ανάλογα λοιπόν με την περίπτωση, διαφέρουν οι συνέπειες της ελλιπούς αυτοσυγκράτησης, οι οποίες όμως είναι πάντα αρνητικές, αφού οδηγούν σε παραβιάσεις του μέτρου(ή και στην υπερβολή, όσον αφορά τις δραστηριότητες που σε οποιονδήποτε βαθμό βλάπτουν τον άνθρωπο κι επομένως είναι προτιμότερη η έλλειψη). Υπάρχει όμως και μία επίπτωση που είναι σταθερή. Αυτή δεν είναι άλλη από την απώλεια της ελευθερίας του ανθρώπου. Αυτό προκαλείται με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι ότι ο άνθρωπος που δε διαθέτει επαρκή αυτοσυγκράτηση αδυνατεί να αξιοποιήσει την κριτική του ικανότητα, οπότε εύκολα κάνει αυτά που θέλουν ή νομίζουν σωστά οι άλλοι, κι όχι ο ίδιος. Ο δεύτερος είναι ότι ο άνθρωπος αυτός γίνεται έρμαιο των παθών του και κυριαρχείται από αυτά, κάτι ακόμη πιο νοσηρό. Εκπίπτει δηλαδή σε μια κατάσταση, η οποία αρμόζει στα ζώα, τα οποία είναι εκείνα που κυριαρχούνται από τις επιθυμίες και τις αισθήσεις τους, δίχως η λογική τους να προβάλλει καμιά αντίσταση, μιας και δεν μπορεί ούτε να διακρίνει τις ενέργεις σε σωστές και λανθασμένες, ούτε όμως και να τα εμποδίσει από το να τις εκτελέσουν, αφού τα ζώα έχουν μηδαμινή αυτοσυγκράτηση. Δηλαδή, με λίγα λόγια, είναι έρμαιο τόσο των άλλων όσο και του ίδιου του εαυτού του.
Ελπίζω να κατάφερα μέσα από τη σημερινή μου ανάρτηση να καταδείξω την ανάγκη να αναπτύξουμε όλοι την αυτοσυγκράτησή μας, το τέταρτο από τα σημαντικότερα πνευματικά αγαθά(μαζί με ηθική αρετή, κριτική ικανότητα και καλλιτεχνικό αισθητήριο είναι τα σημαντικότερα κι από αυτά τα πνευματικά αγαθά κρίνεται κυρίως αν κάποιος διαθέτει ουσιαστική παιδεία ή όχι, αφού αν διαθέτει αυτά μπορεί να έχει ουσιαστική παιδεία ακόμα κι αν διαθέτει κανένα άλλο, ενώ αν τα διαθέτει όλα εκτός ενός εξ'αυτών, δε θεωρώ ότι θα υφίστατο αυτό. Γι'αυτό το αν κάποιος έχει παιδεία έχει να κάνει με το αν έχει αυτά τα τέσσερα. Έτσι κι αλλιώς, δεν θα ήταν δυνατό να αποκτήσει κάποιος παιδεία με την έννοια του συνόλου των πνευματικών αγαθών, αφού αυτά είναι πάρα πολλά για να τα αποκτήσει όλα κάποιος(σε μέγιστο ή σε πολύ μεγάλο βαθμό). Γι'αυτό όταν λέω παιδεία εννοώ συνήθως τα 4 αυτά πνευματικά αγαθά κι όχι όλα). Αυτό που απομένει λοιπόν πλέον, αν ο στόχος αυτός επετεύχθη από την πλευρά μου, είναι να προσπαθήσουμε όλοι να αναπτύξουμε την αυτοσυγκράτησή μας μέχρι να βρεθούμε στο μέτρο, δηλαδή να μπορούμε να απολαμβάνουμε τις χαρές της ζωής, δίχως να ελεγχόμαστε από τα πάθη και τις επιθυμίες μας.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου