Λίγο πριν ολοκληρώσω το προηγούμενο δοκίμιο(1ο συνδυαστικό), είχα κάνει μια αναφορά στο ότι τα αποτελέσματα κάποιων πράξεων καταδεικνύουν αν αυτές ήταν σωστές ή όχι, αφού, σε γενικές γραμμές, όταν πράττεις σωστά έχεις και το ανάλογο αποτέλεσμα. Είχα αφήσει βέβαια ένα παραθυράκι, αυτό της τύχης, στο οποίο είχα δεσμευτεί να αναφερθώ στη συνέχεια. Σήμερα, λοιπόν, τα θέματα με τα οποία θα ασχοληθώ είναι αυτά τα δύο, η κανονικότητα(=σωστή πράξη οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα κι αντίστροφα) κι η τύχη.
Όσον αφορά το πρώτο, έκανα νομίζω μια επαρκή αναφορά στο προαναφερθέν δοκίμιο. Η αλήθεια είναι ότι, όπως έχω διαπιστώσει, αρκετοί διαφωνούν με αυτό, δίνοντας υπερβολική, κατά τη γνώμη μου, έμφαση στον τυχαίο παράγοντα. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου αυτό δεν ισχύει. Όλοι έχουμε διάφορους στόχους στις ζωές μας και, για κάθε στόχο, υπάρχουν πολλά μονοπάτια που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να τον πετύχουμε. Για παράδειγμα, ένας μαθητής που θέλει να περάσει στο πανεπιστήμιο, μπορεί να διαβάσει ελάχιστα, λίγο, μέτρια, πολύ, πάρα πολύ, να κάνει ιδιαίτερα μαθήματα/να μην κάνει κλπ. Το σύνολο των πράξεων που θα κάνει, για να πετύχει το στόχο του, αποτελεί το δρόμο που ακολούθησε προς αυτόν. Αν λοιπόν ο δρόμος είναι σωστός, θα φτάσει στον προορισμό του, αν όχι, θα φτάσει κάπου αλλού. Όπως ακριβώς συμβαίνει κι όταν θέλουμε να πάμε κάπου στην πραγματικότητα. Για να πάει κάποιος από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη πχ, υπάρχουν πάρα πολλοί δρόμοι. Άλλοι θα τον οδηγήσουν πράγματι στη Θεσσαλονίκη, άλλοι όμως μπορεί να είναι λάθος δρόμοι και να τον οδηγήσουν στην Πάτρα, στα Γιάννενα, στη Βέροια, σε έναν τέλος πάντων λάθος προορισμό.
Ωστόσο, κάτι που έχει επίσης μεγάλη σημασία, και πολλοί το παραβλέπουν, κάτι που τους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κανονικότητα αυτή δεν ισχύει κι είναι κυρίως θέμα τύχης η έκβαση μιας προσπάθειας, είναι ότι μία προσπάθεια έχει συνήθως πολλά επιμέρους μέρη που την απαρτίζουν. Για παράδειγμα, για να επιστρέψω στο παράδειγμα του μαθητή, μπορεί κάποιος να διαβάσει τέλεια και να προσπαθήσει γενικά σωστά μέσα στη χρονιά των εξετάσεων, αλλά να μην έχει βάσεις από προηγούμενα χρόνια. Κι όσο τέλεια κι αν ανταποκρίθηκε την πιο κρίσιμη χρονιά, να μην τα καταφέρει τελικά λόγω των ελλείψεων από το παρελθόν. Είναι λάθος συνεπώς να πει ο συγκεκριμένος ότι προσπάθησε κι ήταν σωστός αλλά δεν τα κατάφερε. Μπορεί στο μεγαλύτερο μέρος να ήταν σωστός, αλλά να τιμωρήθηκε από το ένα μικρό του λάθος. Είναι κάτι που συμβαίνει. Μπορεί να φαίνεται άδικο, αλλά έτσι γίνεται. Για να και πιο κατανοητός, θα χρησιμοποιήσω και σήμερα το παράδειγμα του φαγητού. Μπορεί να είναι τα 9 από τα 10 υλικά σωστά και φρέσκα αλλά να κάνει τη ζημιά σε μια συνταγή το 10ο. Ή μπορεί και να είναι όλα τα υλικά σωστά αλλά να ήταν λάθος η επεξεργασία ή ακόμα και η προπαρασκευή του φαγητού. Σε αυτές τις περιπτώσεις ναι μεν το σύνολο της προσπάθειας είναι σωστό, αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε για τύχη-ατυχία, αφού ήταν ένας πραγματικός παράγοντάς της αυτός που χάλασε την προσπάθειά μας, όχι κάτι που έτυχε απλά να γίνει εκείνη τη στιγμή. Και, επίσης, υπάρχει πάντα η περίπτωση να είναι λάθος ο στόχος, ο "προορισμός στον οποίο θέλουμε να φτάσουμε", το "φαγητό που θέλουμε να μαγειρέψουμε". Και σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να τα καταφέρουμε, και πάλι να μην νοιώθουμε ικανοποιημένοι.
Ωστόσο, κάτι που έχει επίσης μεγάλη σημασία, και πολλοί το παραβλέπουν, κάτι που τους οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κανονικότητα αυτή δεν ισχύει κι είναι κυρίως θέμα τύχης η έκβαση μιας προσπάθειας, είναι ότι μία προσπάθεια έχει συνήθως πολλά επιμέρους μέρη που την απαρτίζουν. Για παράδειγμα, για να επιστρέψω στο παράδειγμα του μαθητή, μπορεί κάποιος να διαβάσει τέλεια και να προσπαθήσει γενικά σωστά μέσα στη χρονιά των εξετάσεων, αλλά να μην έχει βάσεις από προηγούμενα χρόνια. Κι όσο τέλεια κι αν ανταποκρίθηκε την πιο κρίσιμη χρονιά, να μην τα καταφέρει τελικά λόγω των ελλείψεων από το παρελθόν. Είναι λάθος συνεπώς να πει ο συγκεκριμένος ότι προσπάθησε κι ήταν σωστός αλλά δεν τα κατάφερε. Μπορεί στο μεγαλύτερο μέρος να ήταν σωστός, αλλά να τιμωρήθηκε από το ένα μικρό του λάθος. Είναι κάτι που συμβαίνει. Μπορεί να φαίνεται άδικο, αλλά έτσι γίνεται. Για να και πιο κατανοητός, θα χρησιμοποιήσω και σήμερα το παράδειγμα του φαγητού. Μπορεί να είναι τα 9 από τα 10 υλικά σωστά και φρέσκα αλλά να κάνει τη ζημιά σε μια συνταγή το 10ο. Ή μπορεί και να είναι όλα τα υλικά σωστά αλλά να ήταν λάθος η επεξεργασία ή ακόμα και η προπαρασκευή του φαγητού. Σε αυτές τις περιπτώσεις ναι μεν το σύνολο της προσπάθειας είναι σωστό, αλλά δεν μπορούμε να μιλάμε για τύχη-ατυχία, αφού ήταν ένας πραγματικός παράγοντάς της αυτός που χάλασε την προσπάθειά μας, όχι κάτι που έτυχε απλά να γίνει εκείνη τη στιγμή. Και, επίσης, υπάρχει πάντα η περίπτωση να είναι λάθος ο στόχος, ο "προορισμός στον οποίο θέλουμε να φτάσουμε", το "φαγητό που θέλουμε να μαγειρέψουμε". Και σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να τα καταφέρουμε, και πάλι να μην νοιώθουμε ικανοποιημένοι.
Αυτό βέβαια που είχα πει, και στο προηγούμενο δοκίμιο, ήταν ότι, αν πράττεις σωστά, 8-9 στις 10 φορές θα έχεις το επιθυμητό αποτέλεσμα. Όχι 10 στις 10. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό έχει να κάνει με την αγαπημένη δικαιολογία των ανθρώπων στις ατυχίες, τον παράγοντα τύχη. Ως τύχη μπορεί να οριστεί το οτιδήποτε συμβαίνει κι έχει εξωτερικά αίτια, δεν οφείλεται δηλαδή σε μας. Κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν δύο μορφές τύχης. Η μία είναι η τύχη που αποτελεί σύνολο αιτιών που γνωρίζουμε την προέλευσή τους και θα τη χαρακτήριζα "τύχη γνωστού υποκειμένου". Για παράδειγμα, αν κάποιον ένας φίλος του τον προδώσει, είναι κάτι το οποίο δεν εξαρτάται μεν από αυτόν(στο μεγαλύτερο βαθμό έστω, αφού θα μπορούσε να φέρει κι ο ίδιος ευθύνη, έχοντας λάθος κριτήρια επιλογής φίλων ή μη έχοντας φερθεί στο φίλο του σωστά), αλλά μπορεί (συνήθως) να βρει ξεκάθαρα αίτια κι υπέυθυνους για αυτό, το υποκείμενο της πράξης λοιπόν(στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο φίλος) είναι γνωστό. Μία άλλη μορφή της τύχης είναι η "τύχη αγνώστου υποκειμένου". Σε αυτήν την περίπτωση, έχουμε γνώση του γεγονότος, το οποίο προκαλείται και δω από κάτι εξωτερικό από μας, αλλά δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι αυτό το κάτι που το προκαλεί. Ένα παράδειγμα για αυτό είναι να συναντήσουμε κάποιον στο δρόμο, χωρίς να το έχουμε προγραμματίσει. Εδώ βέβαια πρέπει και να ξεκαθαρίσω και κάτι. Σε κάποιες περιπτώσεις, πχ στην περίπτωση μιας ασθένειας χωρίς ξεκάθαρα αίτια, μπορεί να μην έχουμε γνώση της αιτίας-του υπεύθυνου που συμβαίνει κάτι, αλλά αυτό να υπάρχει. Δεν νομίζω πχ ότι μια αρρώστια προκαλείται τυχαία. Αυτή την περίπτωση νομίζω ότι προσεγγίζει κυρίως την πρώτη μορφή τύχης αφού αίτια υπάρχουν, ασχέτως αν εμείς δεν έχουμε επίγνωσή τους.
Η τύχη είναι λοιπόν οτιδήποτε, εξωτερικό σε σχέση με μας, που επηρεάζει κάποια προσπάθειά μας, είτε θετικά, είτε αρνητικά. Θα χρησιμοποιήσω εδώ ένα παράδειγμα, που είχα χρησιμοποιήσει και στο 8ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο. "Για παράδειγμα, αν ένας μαθητής έχει διαβάσει μόνο ένα από τα δέκα κεφάλαια της ύλης για ένα διαγώνισμα, και τελικά εξεταστεί σε αυτό, τότε αδιαμφισβήτητα η τύχη έπαιξε έναν καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της προσπάθειάς του, δεδομένου ότι δεν μπορούσε ο μαθητής να ξέρει σε ποιο κεφάλαιο θα εξεταστεί)". Το ίδιο παράδειγμα μπορεί να εξεταστεί και από την αντίθετη πλευρά, δηλαδή αν κάποιος αποτύχει έχοντας διαβάσει τα εννιά από τα δέκα και πέσει τελικά το ένα που δεν είχε διαβάσει. Όποια από τις δύο όψεις κι αν κοιτάξει κανείς, είναι εμφανές ότι ο τυχαίος παράγοντας είναι κάτι πέρα για πέρα υπαρκτό. Και που, σε συνδυασμό με το είδος, την ποιότητα και το μέγεθος της προσπάθειάς μας οδηγεί στο αποτέλεσμα που έχουμε τελικά. Το γιατί συμβαίνουν, όσα συμβαίνουν τυχαία, κάποια θετικά και κάποια αρνητικά για μας, είναι κάτι που δεν μπορούμε βέβαια να το καταλάβουμε. Ίσως υπάρχει λόγος, ίσως όχι, ίσως ανάλογα με την περίπτωση. Κάτι που όμως είναι πολύ σημαντικό, όπως και να'χει, να κάνουμε, είναι να προβληματιζόμαστε πάνω σε αυτό το "γιατί". Γιατί μπορεί όντως κάποιες φορές να είναι κάτι τελείως τυχαίο, μπορεί όμως και κάποιες άλλες να υπάρχει μια αιτιότητα, έστω και μικρή. Για παράδειγμα, ο μαθητής που πέτυχε, έχοντας διαβάσει λίγο, να τα κατάφερε επειδή διάβασε συνειδητά το πιο σημαντικό μέρος της ύλης(και πάλι βέβαια αυτό δεν αναιρεί ότι ήταν τυχερός, αλλά σε μια τέτοια περίπτωση η επιτυχία του δεν είναι μόνο θέμα τύχης). Ή ο άλλος, να τα διάβασε όλα, εκτός από αυτό. Το να προβληματιζόμαστε πάνω στο γιατί γίνεται ό,τι γίνεται είναι πολύ χρήσιμο, αφού κάποιες φορές, αν διαπιστώσουμε την ύπαρξη μιας, έστω και μικρής, αιτιότητας, μπορούμε να μάθουμε κάτι από αυτό. Αρκεί βέβαια να μην το παρακάνουμε και προσπαθούμε να εξηγήσουμε πράγματα που είναι όντως ανεξήγητα, αφού αυτό μόνο κακό θα μας προκαλέσει, και στην ψυχολογία μας, και θα αλλοιώσει ενδεχομένως τον τρόπο που σκεπτόμαστε(επιδιώκοντας να εξηγήσουμε κάτι ανεξήγητο είναι πιθανό να εφεύρουμε κάποια δικιά μας θεωρία για τα πράγματα, η οποία μπορεί να είναι λανθασμένη και να μας οδηγήσει σε λάθος συμπεράσματα, τόσο στην επίμαχη, όσο και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις).
Ένα μεγάλο ερώτημα που τίθεται, με την παραδοχή για την ύπαρξη του τυχαίου παράγοντα, είναι το τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για αυτό. Και αν, φυσικά, μπορούμε να κάνουμε κάτι, ή αν είμαστε αδύναμοι απέναντί του κι έρμαια στα "χέρια του". Η απάντηση που έχω να δώσω στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι ότι το να ελιχθούμε ανάμεσα στα τυχαία γεγονότα που επηρεάζουν τη ζωή μας είναι τόσο δυνατόν, όσο κι αδύνατον. Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να επηρεάσουμε τον παράγοντα τύχη αυτόν καθεαυτόν, αλλά μπορούμε να κάνουμε πολλά για να μειώσουμε την επίδρασή του. Και το βασικότερο και πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να τον αγνοήσουμε. Πρέπει να πάψουμε να δίνουμε σημασία στο τι μας έρχεται ουρανοκατέβατο και να εστιάσουμε στο τι μπορούμε εμείς να διεκδικήσουμε και να κερδίσουμε. Να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, ό,τι περνάει από το χέρι μας, ώστε εμείς από την πλευρά μας να είμαστε σωστοί και να μη σκεφτόμαστε τι μπορεί να τύχει και τι μπορεί να μας δώσουν οι άλλοι. Αυτή είναι μια στάση απέναντι στα πράγματα, που μόνο θετικά μπορεί να έχει για μας. Από τη μία, έχοντας αυτή τη νοοτροπία, μεγιστοποιούμε την προσπάθεια που καταβάλλουμε(πχ ο μαθητής θα προσπαθήσει να διαβάσει και τα 10 κεφάλαια, όχι τα 5-6 και να ελπίζει να πέσει κάτι από όσα γνωρίζει), πράγμα που αναπόφευκτα μας δίνει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, αλλά, κι από την άλλη, μας βοηθάει να διαχειριστούμε καλύτερα μια πιθανή αποτυχία. Ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι είναι έρμαιο των συνθηκών και δε βρίσκεται στο χέρι του η δυνατότητα να αλλάξει τα πράγματα, είναι πολύ ευκολότερο να απογοητευτεί οικτρά και να τα παρατήσει, σε σχέση με κάποιον που ξέρει ότι μπορεί, καταβάλλοντας μεγαλύτερη προσπάθεια, να κερδίσει αυτό που επιθυμεί. Και, τέλος, ακόμα και στην πολύ άσχημη περίπτωση, που δεν μπορεί να έχει αυτό που θέλει, θα ξέρει ότι έχει κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί και θα είναι εντάξει με τον εαυτό του. Και πρέπει να είναι εντάξει με τον εαυτό του. Γιατί, πολύ απλά, δεν έχει κανένα νόημα να στενοχωριέται, εάν ο ίδιος έχει κάνει ό,τι μπορεί. Μπορεί λοιπόν αυτή η νοοτροπία να λειτουργήσει κι ως άμυνα. Κι ως ένα άτομο που τη χρησιμοποιεί αρκετά, μπορώ και γω να διαβεβαιώσω ότι, αν κάποιος αρκείται στο να κάνει ο ίδιος ό,τι καλύτερο μπορεί, αντιλαμβανόμενος ότι το τι θα κάνουν οι άλλοι ή "το σύμπαν" απλά δεν μπορεί να το καθορίσει, μπορεί να δέχεται με λιγότερο πόνο τις όποιες αποτυχίες-απογοητεύσεις. Νομίζω, άλλωστε, ότι οι άνθρωποι που απογοητεύονται, απογοητεύονται επειδή, είτε νοιώθουν ανήμποροι να καθορίσουν την τύχη τους οι ίδιοι, είτε δεν αρκούνται στο να είναι οι ίδιοι σωστοί, απαιτούν να έχουν κι αποτέλεσμα, κάτι πέρα για πέρα κατανοητό φυσικά, που όμως πολλές δεν εξαρτάται μόνο από αυτούς.
Γενικά νομίζω ότι το θέμα της τύχης είναι ένα ζήτημα που πρέπει επίσης να αντιμετωπίζεται με μέτρο, όπως κι όλα τα άλλα βέβαια. Αυτό όμως, λίγο περισσότερο. Είναι ανόητο να παραβλέπει κάποιος εντελώς τον τυχαίο παράγοντα και θα τον οδηγήσει σε λάθος αντιμετώπιση των πραγμάτων. Από την άλλη όμως, είναι και λάθος να τον υπερθεματίζουμε και να δίνουμε τόσο μεγάλη έμφαση σε αυτόν, σαν να είναι ο σημαντικότερος. Ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η προσπάθεια που καταβάλλουμε εμείς, για κάθε μικρό και μεγάλο στόχο. Το είδος της(τι κάνουμε), η ποιότητά της(πώς το κάνουμε) και το μέγεθός της(πόσο χρόνο κι ενέργεια αφιερώνουμε σε αυτή). Ας εστιάσουμε λοιπόν στο να καταστήσουμε την προσπάθειά μας όσο δυνατόν αρτιότερη. Γιατί μια σωστή προσπάθεια, οδηγεί συνήθως και σε ένα ανάλογο αποτέλεσμα. Ακόμα όμως και να μη γίνει αυτό κάποια φορά λόγω τύχης, ακόμα και να μην ισχύει γενικά, είναι η μόνη άμυνα που έχουμε απέναντι σε κάποιες αναποδιές που έρχονται κάποιες φορές ουρανοκατέβατες. Γιατί, πολύ απλά, κανένα, μα κανένα απολύτως, νόημα δεν έχει να στενοχωριόμαστε και να απογοητευόμαστε για πράγματα που δεν είναι στο χέρι μας να γίνουν/μη γίνουν και να αλλάξουν/μην αλλάξουν. Ας κάνουμε λοιπόν εμείς ό,τι περνάει από το χέρι μας σωστά και το τι θα κάνουν οι άλλοι ή τι θα γίνει τυχαία ας μην μας απασχολεί και τόσο. Ναι, μπορεί να πέσουμε κάποιες φορές στην περίπτωση που εμείς θα τα έχουμε κάνει σωστά και θα μας το χαλάσει ένας εξωγενής παράγοντας, ναι είναι άδικο αυτό, αλλά αυτός είναι ένας βασικός κανόνας του παιχνιδιού που λέγεται ζωή. Όποιος λοιπόν δεν τον δέχεται, απλά ας μην παίξει, όσο σκληρό κι αν ακούγεται. Δεν πρόκειται να αλλάξει.
Homo Cogitans
Ένα μεγάλο ερώτημα που τίθεται, με την παραδοχή για την ύπαρξη του τυχαίου παράγοντα, είναι το τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για αυτό. Και αν, φυσικά, μπορούμε να κάνουμε κάτι, ή αν είμαστε αδύναμοι απέναντί του κι έρμαια στα "χέρια του". Η απάντηση που έχω να δώσω στο συγκεκριμένο ερώτημα είναι ότι το να ελιχθούμε ανάμεσα στα τυχαία γεγονότα που επηρεάζουν τη ζωή μας είναι τόσο δυνατόν, όσο κι αδύνατον. Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να επηρεάσουμε τον παράγοντα τύχη αυτόν καθεαυτόν, αλλά μπορούμε να κάνουμε πολλά για να μειώσουμε την επίδρασή του. Και το βασικότερο και πρώτο που πρέπει να κάνουμε, είναι να τον αγνοήσουμε. Πρέπει να πάψουμε να δίνουμε σημασία στο τι μας έρχεται ουρανοκατέβατο και να εστιάσουμε στο τι μπορούμε εμείς να διεκδικήσουμε και να κερδίσουμε. Να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε, ό,τι περνάει από το χέρι μας, ώστε εμείς από την πλευρά μας να είμαστε σωστοί και να μη σκεφτόμαστε τι μπορεί να τύχει και τι μπορεί να μας δώσουν οι άλλοι. Αυτή είναι μια στάση απέναντι στα πράγματα, που μόνο θετικά μπορεί να έχει για μας. Από τη μία, έχοντας αυτή τη νοοτροπία, μεγιστοποιούμε την προσπάθεια που καταβάλλουμε(πχ ο μαθητής θα προσπαθήσει να διαβάσει και τα 10 κεφάλαια, όχι τα 5-6 και να ελπίζει να πέσει κάτι από όσα γνωρίζει), πράγμα που αναπόφευκτα μας δίνει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας, αλλά, κι από την άλλη, μας βοηθάει να διαχειριστούμε καλύτερα μια πιθανή αποτυχία. Ένας άνθρωπος που πιστεύει ότι είναι έρμαιο των συνθηκών και δε βρίσκεται στο χέρι του η δυνατότητα να αλλάξει τα πράγματα, είναι πολύ ευκολότερο να απογοητευτεί οικτρά και να τα παρατήσει, σε σχέση με κάποιον που ξέρει ότι μπορεί, καταβάλλοντας μεγαλύτερη προσπάθεια, να κερδίσει αυτό που επιθυμεί. Και, τέλος, ακόμα και στην πολύ άσχημη περίπτωση, που δεν μπορεί να έχει αυτό που θέλει, θα ξέρει ότι έχει κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί και θα είναι εντάξει με τον εαυτό του. Και πρέπει να είναι εντάξει με τον εαυτό του. Γιατί, πολύ απλά, δεν έχει κανένα νόημα να στενοχωριέται, εάν ο ίδιος έχει κάνει ό,τι μπορεί. Μπορεί λοιπόν αυτή η νοοτροπία να λειτουργήσει κι ως άμυνα. Κι ως ένα άτομο που τη χρησιμοποιεί αρκετά, μπορώ και γω να διαβεβαιώσω ότι, αν κάποιος αρκείται στο να κάνει ο ίδιος ό,τι καλύτερο μπορεί, αντιλαμβανόμενος ότι το τι θα κάνουν οι άλλοι ή "το σύμπαν" απλά δεν μπορεί να το καθορίσει, μπορεί να δέχεται με λιγότερο πόνο τις όποιες αποτυχίες-απογοητεύσεις. Νομίζω, άλλωστε, ότι οι άνθρωποι που απογοητεύονται, απογοητεύονται επειδή, είτε νοιώθουν ανήμποροι να καθορίσουν την τύχη τους οι ίδιοι, είτε δεν αρκούνται στο να είναι οι ίδιοι σωστοί, απαιτούν να έχουν κι αποτέλεσμα, κάτι πέρα για πέρα κατανοητό φυσικά, που όμως πολλές δεν εξαρτάται μόνο από αυτούς.
Γενικά νομίζω ότι το θέμα της τύχης είναι ένα ζήτημα που πρέπει επίσης να αντιμετωπίζεται με μέτρο, όπως κι όλα τα άλλα βέβαια. Αυτό όμως, λίγο περισσότερο. Είναι ανόητο να παραβλέπει κάποιος εντελώς τον τυχαίο παράγοντα και θα τον οδηγήσει σε λάθος αντιμετώπιση των πραγμάτων. Από την άλλη όμως, είναι και λάθος να τον υπερθεματίζουμε και να δίνουμε τόσο μεγάλη έμφαση σε αυτόν, σαν να είναι ο σημαντικότερος. Ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η προσπάθεια που καταβάλλουμε εμείς, για κάθε μικρό και μεγάλο στόχο. Το είδος της(τι κάνουμε), η ποιότητά της(πώς το κάνουμε) και το μέγεθός της(πόσο χρόνο κι ενέργεια αφιερώνουμε σε αυτή). Ας εστιάσουμε λοιπόν στο να καταστήσουμε την προσπάθειά μας όσο δυνατόν αρτιότερη. Γιατί μια σωστή προσπάθεια, οδηγεί συνήθως και σε ένα ανάλογο αποτέλεσμα. Ακόμα όμως και να μη γίνει αυτό κάποια φορά λόγω τύχης, ακόμα και να μην ισχύει γενικά, είναι η μόνη άμυνα που έχουμε απέναντι σε κάποιες αναποδιές που έρχονται κάποιες φορές ουρανοκατέβατες. Γιατί, πολύ απλά, κανένα, μα κανένα απολύτως, νόημα δεν έχει να στενοχωριόμαστε και να απογοητευόμαστε για πράγματα που δεν είναι στο χέρι μας να γίνουν/μη γίνουν και να αλλάξουν/μην αλλάξουν. Ας κάνουμε λοιπόν εμείς ό,τι περνάει από το χέρι μας σωστά και το τι θα κάνουν οι άλλοι ή τι θα γίνει τυχαία ας μην μας απασχολεί και τόσο. Ναι, μπορεί να πέσουμε κάποιες φορές στην περίπτωση που εμείς θα τα έχουμε κάνει σωστά και θα μας το χαλάσει ένας εξωγενής παράγοντας, ναι είναι άδικο αυτό, αλλά αυτός είναι ένας βασικός κανόνας του παιχνιδιού που λέγεται ζωή. Όποιος λοιπόν δεν τον δέχεται, απλά ας μην παίξει, όσο σκληρό κι αν ακούγεται. Δεν πρόκειται να αλλάξει.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου