Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου, είχα γράψει το 9ο ψυχολογικό δοκίμιο με τίτλο "Σκοποί κι Αυτοσκοποί". Στο συγκεκριμένο κείμενο είχα κάνει ένα διαχωρισμό. Είχα αναφέρει πώς κάποιοι δευτερεύοντες στόχοι, αρκετά διαφορετικοί κάποιες φορές με τους πρωτεύοντες, μπορούν να αναχθούν τελικά οι ίδιοι σε πρωτεύοντες, μέσω μιας λάθος ερμηνείας των χαρακτηριστικών τους από το άτομο. Πώς μπορούν οι άνθρωποι να εστιάσουν στα κάποια κοινά στοιχεία πρωτεύοντα και δευτερεύοντα στόχου, ώστε να θεωρήσουν ότι ο δευτερεύοντας είναι το ίδιο, αρκετά συχνά ακόμα κι ανώτερος ποιοτικά από τον πρωτεύοντα. Το σημερινό μου κείμενο θα βασίζεται σε μία παρόμοια αρχή. Θα επιχειρήσω να πραγματευτώ το πώς μπορεί γενικά κάτι, που απλά έχει μερικά από τα χαρακτηριστικά της τελειότητας, να γίνει τελικά αυτό με το οποίο το άτομο είτε απλά θα συμβιβαστεί, είτε κι αυτό που τελικά θα επιζητά.
Ένας Αρχαίος Ρωμαίος κωμοδιογράφος, ο Πλαύτος, είχε πει το εξής: "Δυοίν κακοίν προκειμένοιν, το μη χείρον βέλτιστον". Αυτό θα πει ότι, ανάμεσα σε δύο κακό, το μη χειρότερο είναι το καλύτερο. Πολύ απλά, ότι αν είμαστε ανάμεσα σε 2 πιθανά κακά, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε έστω τις απώλειες, επιλέγοντας-προσπαθώντας για το μικρότερο κακό εκ των 2. Αυτό νομίζω όλοι το καταλαβαίνουν κι όλοι θα συμφωνούσαν με αυτό. Ως εδώ όλα καλά λοιπόν. Το θέμα είναι ότι το πώς θα φερθείς σε μία κατάσταση(εν προκειμένω όταν βρίσκεσαι μεταξύ δύο κακών), αφορά στο επίπεδο πράξης-συμπεριφοράς. Σε αυτό το επίπεδο, συμφωνώ φυσικά ότι η σωστή αντιμετώπιση είναι η παραπάνω. Πέρα από αυτό το επίπεδο όμως, υπάρχουν και δύο ακόμα. Υπάρχει το επίπεδο του συναισθήματος(:θυμικό=πώς νοιώθεις για κάτι) και το επίπεδο της λογικής-σκέψης(:λογικό-πώς σκέπτεσαι για κάτι). Κι αυτά τα 2 επίπεδα, ειδικά το λογικό, είναι επίπεδα πολύ πιο ευρεία από το πρώτο, κατά τη γνώμη μου. Αυτό συμβαίνει γιατί η συμπεριφορά μπορεί να αλλάζει από περίπτωση σε περίπτωση. Είναι εστιασμένη στις ανάλογες περιστάσεις και συνήθως κρίνεται από αυτές-μπορεί σε μία περίπτωση να επιλέξει κάποιος μία συμπεριφορά και σε μία άλλη μία διαφορετική. Μπορεί δηλαδή πχ μία μέρα που έχει λεφτά να είναι σπάταλος στις αγορές του, ενώ τη μέρα που δεν θα έχει, να είναι συγκρατημένος. Με το λογικό επίπεδο όμως δεν συμβαίνει αυτό. Αν υπάρχουν 5 επίπεδα εξυπνάδας, πχ καθόλου έξυπνος, λίγο έξυπνος, μέτρια έξυπνος, πολύ έξυπνος, και εξαιρετικά έξυπνος, εκτιμώ(για λόγους που δεν είναι της παρούσης) ότι μόνο οι άνθρωποι στο 4ο(πολύ έξυπνος) θα αλλάζουν συχνά γνώμη για το πώς βλέπουν κάποια πράγματα. Οι υπόλοιποι πολύ δύσκολα θα αλλάζουν τον τρόπο σκέψης τους. Και κάτι παρόμοιο, σε λίγο μικρότερο όμως βαθμό(πιστεύω), συμβαίνει και με το θυμικό επίπεδο, δύσκολα θα αλλάζει ο τρόπος που αισθάνεται κάποιος για κάτι. Επομένως μιλάμε για 2 πολύ πιο ευρεία επίπεδα, τα οποία όχι μόνο δεν επηρεάζονται και τόσο από τις περιστάσεις, αλλά τείνουν να επηρεάζουν τα ίδια και τις περιστάσεις, και τη γενική στάση των ατόμων.
Το θέμα βέβαια είναι τώρα το γιατί σε ένα κείμενο με θέμα τα ημίμετρα κάνω ανάλυση των επιπέδων των στάσεων. Επανέρχομαι στο ρητό του Πλαύτου, το οποίο θα αναλύσω με βάση αυτά τα 3 επίπεδα. Όσον αφορά το επίπεδο της συμπεριφοράς-πράξης, συμφωνώ απόλυτα και με αυτό, αλλά και με τους ανθρώπους που, από την εμπειρία κι αντίληψή μου, νομίζω ότι το τηρούν. Το πρόβλημά μου όμως αφορά στα άλλα 2 επίπεδα. Στο θυμικό και το λογικό, που όπως προείπα, είναι πολύ πιο ευρεία και γενικευμένα και ακολουθούν μία πορεία συγκεντρωτική, από το γενικό στο ειδικό. Σε αυτά τα 2 επίπεδα πιθανώς το ρητό αυτό πάσχει. Και λέω πιθανώς, γιατί δεν μπορώ βέβαια να ξέρω ακριβώς με ποια έννοια το είπε ο Πλαύτος. Μπορώ όμως να ξέρω το πώς το τηρεί η πλειονότητα των σημερινών συνανθρώπων μου. Οι οποίοι, δυστυχώς, δεν το τηρούν απλά σε επίπεδο συμπεριφοράς, όπως θα ήταν το σωστό. Έχουν μάθει να το τηρούν και σε επίπεδο συναισθήματος, και σε επίπεδο σκέψης. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι έχουν μάθει να είναι ικανοποιημένοι και να συμβιβάζονται με το "μη χείρον"(θυμικό επίπεδο). Σημαίνει ότι έχουν μάθει να το θεωρούν αρκετό κι οποιαδήποτε προσπάθεια διεκδίκησης για κάτι περισσότερο ως μία περιττή πολυτέλεια(λογικό επίπεδο). Και δυστυχώς, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Όχι μόνο στην περίπτωση που έχουν να διαλέξουν μεταξύ δύο δεινών. Αυτό θα ήταν σε ένα μεγάλο βαθμό λογικό κι αποδεκτό. Έχουν μάθει πλέον να ρυθμίζουν όλη τους τη ζωή(η ρύθμιση αυτή απορρέει από λογική&συναίσθημα) με βάση απλά το δεύτερο σκέλος του ρητού. Για την ακρίβεια, κι εγώ ο ίδιος, που θέλω να φτάσω σε ένα ανώτερο επίπεδο μόρφωσης&παιδείας, πρώτη φορά τώρα, γράφοντας αυτό το κείμενο, έμαθα ότι, πριν το μονάχα πλέον γνωστό "το μη χείρον βέλτιστον", υπάρχει κι ένα άλλο σκέλος(δυοίν κακοίν προκειμένοιν), που το καθορίζει, το προσδιορίζει και του δίνει την πραγματική του αξία.
Κάπως έτσι λοιπόν, προέκυψαν και τα ημίμετρα. Αυτά τα "μαγικά" 40%, 50%, 60% του γνήσιου πράγματος. Αυτές οι απομιμήσεις, που σιχαίνομαι με όλη μου την ψυχή. Για παράδειγμα, μία δουλειά που προσφέρει καλά λεφτά και οι ώρες εργασίας είναι οι σωστές, αλλά οι συνθήκες κι οι συνεργάτες είναι άθλιοι(αυτό είναι ένα 50% μιας δουλειάς). Οι άνθρωποι πλέον έχουν μάθει να συμβιβάζονται με αυτά. Έχουν μάθει να κοιτάνε προς τα κάτω μόνο. Μόνο στα επίπεδα κάτω από αυτό που βρίσκονται οι ίδιοι και να ΤΡΕΜΟΥΝ ακόμα και στην ιδέα ότι ίσως κατρακυλήσουν εκεί κάτω. Δεν έχουν μάθει ποτέ να κοιτάνε προς τα πάνω. Στα ανώτερα επίπεδα. Προς το τι καλύτερο θα μπορούσαν να έχουν, προς το τι καλύτερο θα μπορούσε να τους συμβαίνει. Έτσι ώστε και να το χρησιμοποιήσουν ως πυξίδα για την προσπάθειά τους και να αποτελεί για αυτούς κίνητρο ανέλιξης. Και φυσικά δεν το μαθαίνουν μόνοι τους αυτό. Τους μαθαίνει το "σύστημα". Ζουν πλέον τηρώντας το "μη χείρον βέλτιστον". Αφού δεν τους συμβαίνει το χειρότερο, είναι ικανοποιημένοι με αυτό που έχουν(θυμικό επίπεδο) και μαθαίνουν προοδευτικά να το θεωρούν αρκετό(λογικό επίπεδο). Δεν αναλογίζονται ότι αυτό που έχουν μπορεί ναι μεν να μην είναι το χειρότερο αλλά στην πραγματικότητα μπορεί πολλές φορές να βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο χειρότερο, παρά στο καλύτερο. Δεν προτίθενται να κάνουν καμία θυσία για κάτι καλύτερο από αυτό που έχουν, γιατί έχουν μάθει αφενός να είναι ικανοποιημένοι με αυτό κι αφετέρου τρέμουν μήπως το χάσουν. Και δρουν έτσι σχεδόν σε κάθε έκφανση της ζωής τους. Από τα πιο μικρά πράγματα(πχ το πού θα πάνε διακοπές), ως και τα πιο μεγάλα. Ως και το ίδιο το νόημα της ζωής τους. Δεν αντιλαμβάνονται αυτό που έχω πει στο παρελθόν. Ότι η ζωή είναι ένα πολύτιμο δώρο, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ποιότητα για να συμβαίνει αυτό. Ζωή χωρίς ποιότητα μπορεί να είναι από απλά χαμένη, ως και βασανιστική. Δεν το καταλαβαίνουν και τους νοιάζει απλά να ζήσουν, ψάχνοντας να γαντζωθούν από όπου βρουν. Φυσικά υπάρχει το ένστικτο της επιβίωσης που τους το υπαγορεύει αυτό, αλλά μόνο με τα ένστικτα δρουν τα ζώα, υποτίθεται, όχι οι άνθρωποι. Και τελειώνοντας εδώ σε σχέση με αυτό, γιατί κινδυνεύω να βγω εκτός θέματος, θα πω το πιο γνωστό σύνθημα της επανάστασης του '21. "Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή". Όλα ή τίποτα.
Υποθέτω ότι, αν η εκτίμησή μου για την πιστή αφοσίωση της πλειονότητας στο "το μη χείρον βέλτιστον" είναι σωστή, σε πολλούς θα φανεί αρκετά τραβηγμένο, ως και τρελό αυτό το "όλα ή τίποτα". Ας το αφήσουμε λοιπόν, προς το παρόν, στην άκρη, κι ας αναλογιστούμε κάτι άλλο. Οι άνθρωποι είναι όντα με ανάγκες, διαφόρων τύπων. Για να τις καλύψουν λοιπόν αυτές τις ανάγκες και, κατά συνέπεια, να επιβιώσουν, χρειάζονται τα αντίστοιχα αγαθά. Στη σημερινή εποχή, στις χώρες του "πρώτου" και του "δεύτερου" κόσμου, υπάρχουν πολλά αγαθά για να διαλέξει κανείς, μια μεγάλη ποικιλία. Τι λοιπόν πρέπει να διαλέξουμε; Πώς θα πρέπει να επιλέξουμε κάποια έναντι άλλων; Νομίζω ότι οι περισσότεροι δεν θα δυσκολεύονταν να απαντήσουν, στη θεωρία έστω, ότι πρέπει να διαλέξουμε αυτά που θα είναι καλύτερα, έναντι των άλλων. Και εδώ ακριβώς, προκύπτει ακριβώς και το ερώτημα, στο οποίο θα ήθελα να καταλήξω. Τι είναι καλύτερο; Και βασικά, τι είναι και καλό; Ποιο αγαθό μπορείς να πεις ότι είναι "καλό"; Πώς καθορίζεται η ποιότητα κάποιου αγαθού; Είναι ένα ενδιαφέρον θέμα για σκέψη. Μετά από δική μου σκέψη, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι καθορίζεται από 2 παράγοντες. Αφενός, από το κατά πόσο, το πόσο καλά, μπορεί να καλύψει και να ικανοποιήσει την ανάγκη για την οποία προορίζεται(πχ κατά πόσο ένα φαγητό προσφέρει ενέργεια και θρεπτικά συστατικά και παράλληλα δεν προσφέρει κι ανθυγιεινές ουσίες). Κι αφετέρου, από το πόσο εύκολο είναι να το αποκτήσει κανείς. Ένα αγαθό που χρειάζεται πολλή προσπάθεια και πολλές θυσίες για να αποκτηθεί, είναι μάλλον ανώτερο σε αξία(τουλάχιστον στο συγκεκριμένο πολιτισμικο-κοινωνικό πλαίσιο, από ένα άλλο), που μπορεί να αποκτηθεί εύκολα.
Η ποιότητα κι η αξία των αγαθών, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι καθορίζεται από αυτούς τους 2 παράγοντες. Και το επόμενο ερώτημα τώρα είναι το πώς καθορίζεται το ποια αγαθά θα έχει τελικά κάποιος. Θεωρητικά, εκείνοι που καταβάλλουν την περισσότερη και ποιοτικότερη προσπάθεια, και κατά την επιλογή και κατά τη διεκδίκηση των αγαθών, θα έπρεπε να έχουν τα ανώτερα και πιο κατάλληλα να καλύψουν τις ανάγκες που εξυπηρετούν, έναντι των άλλων ανθρώπων. Αυτό θα ήταν το σωστό. Αυτό όμως δε συμβαίνει, δυστυχώς. Πολύ συχνά άτομα, που δεν έχουν προσπαθήσει όσο κι όπως πρέπει, αποκτούν αγαθά μεγάλης ποιότητας, τα οποία μπορεί να μη καλύπτουν σε υπερθετικό βαθμό τις ανάγκες, και το ακόμα χειρότερο είναι, ότι άτομα που προσπαθούν όσο κι όπως πρέπει, αποκτούν αγαθά μικρής ποιότητας, που μπορεί και πολύ συχνά να μη φτάνουν για να καλύψουν (σε επαρκή βαθμό) τις ανάγκες. Αυτό συνιστά μία αδικία, που υφίστανται οι δεύτεροι, έναντι των πρώτων. Δεν είναι όμως ανάγκη να συμβαίνει αυτό, ώστε να υπάρχει πρόβλημα. Μία άλλη έκφανση του προβλήματος είναι ότι πολλοί άνθρωποι, είτε επειδή φοβούνται/βαριούνται να προσπαθήσουν περισσότερο, είτε επειδή έχουν ανάγει τους σκοπούς τους σε αυτοσκοπούς (9ο ψυχολογικό δοκίμιο), δεν μπαίνουν στον κόπο να πάρουν τα αγαθά που χρειάζονται ή/και αξίζουν. Μένουν στα ημίμετρα, συμβιβάζονται και δεν σκέφτονται καν ότι μπορούν να έχουν και αξίζουν κάτι παραπάνω. Αυτό συνιστά μία αδικία που υφίστανται τα άτομα, από τους ίδιους τους εαυτούς τους.
Και τώρα θα επιστρέψω στο όλα ή τίποτα. Μένει να το εξηγήσω και να θέσω περιορισμούς σε αυτό. Θέλω να πιστεύω ότι όλοι κατάλαβαν τη σημασία του να κυνηγάνε και να αποκτούν αυτά που αξίζουν. Να μη συμβιβάζονται και να προσπαθούν για το καλύτερο. Και πάλι όμως, δεν είμαι σίγουρος ότι έχουν καταλάβει ούτε το γιατί αυτή η στάση είναι ανώτερη της στάσης των ημιμέτρων, ούτε και το ποιο είναι το μέτρο αυτού του κανόνα. Επανέρχομαι σε κάτι που ανέφερα πριν. Όλα στη ζωή εξυπηρετούν κάποιο σκοπό και κρίνονται κυρίως από το πόσο καλά τον εξυπηρετούν. Και η ίδια η ζωή μας, το ότι ζούμε, πρέπει να εξυπηρετεί κάποιο σκοπό. Κατά την προσωπική μου άποψη, ο σκοπός αυτός είναι να ζήσουμε με ποιότητα, να μπορέσουμε να αναπτυχθούμε ως άτομα και να αφήσουμε κάτι σημαντικό πίσω μας. Δεν είναι απλά το να ζήσουμε. Το να ζήσουμε όμως έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό, για το 99% των ανθρώπων. Η ζωή από μόνη της δεν έχει αξία. Οι άνθρωποι δεν το ξέρουν αυτό και για αυτόν ακριβώς το λόγο εστιάζουν στην ποσότητα κι όχι στην ποιότητα της ζωής τους-για αυτό κι η ποσότητα της ζωής τείνει να αυξάνεται διαρκώς κι η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ποιότητα να πέφτει. Οι άνθρωποι, κατά κανόνα, ενδιαφέρονται απλά για την εξασφάλιση της επιβίωσης, των ίδιων και των οικείων τους. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο ημίμετρο που υπάρχει. Συμβιβάζονται με το 40% της ποιότητας του αγαθού της ζωής. Κι επειδή αυτό είναι το ανώτερο όλων, κι εμπερικλείει κι όλα τα άλλα, αυτή η στάση καθορίζει κι όλες τις επιμέρους εκφάνσεις της ζωής τους. Οι άνθρωποι ζουν πολύ, αλλά δεν αποκτούν όσα χρειάζονται. Ξέρω σίγουρα ότι σε πολλούς θα φαίνονται τρελά όσα λέω. Αλλά, πραγματικά, αξίζει όντως να επενδύει κανείς τόσο στην ποσότητα της ζωής; Σίγουρα, για να έρθουν όλα τα άλλα που διακηρύσσω σημαντικά, το πρώτο που θα πρέπει να υπάρχει είναι η επιβίωση του ατόμου. Αλλά ας σκεφτούμε και λίγο διαφορετικά. Αν η επιβίωση ήταν μία επένδυση, θα είχε ναι μεν το ώφελος ότι θα μπορούσε να αποφέρει πολλά κέρδη, αλλά θα ήταν κι εξαιρετικά επισφαλής. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο καλά κι αν ζει κάποιος, όσο κι αν προσέχει, είναι πολύ πιθανό να πεθάνει-δεν υπάρχει κανένας τρόπος να διασφαλίσεις το ότι θα ζήσεις πχ 80 χρόνια. Επίσης, ακόμα και να υπήρχε κάποιος τέτοιος τρόπος, και πάλι η ζωή θα ήταν μία επένδυση με ημερομηνία λήξης. Ακόμα και στις πιο τέλειες συνθήκες να μπορούσαμε να ζήσουμε, να πηγαίναμε 140, 150, 160 χρόνια, και πάλι κάποτε θα πεθαίναμε. Αυτό θα ήταν αναπόφευκτο. Είναι μέρος της φύσης μας. Επομένως, υπάρχουν αυτά τα 2 δεδομένα, όσο κι αν ακόμα κι η σκέψη μπορεί να αρρωσταίνει κάποιους. Α)Πάντα υπάρχει η πιθανότητα να πεθάνουμε πρόωρα και Β)Πάντα θα πεθάνουμε, ακόμα και πολύ πολύ αργά. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε είναι να ζήσουμε με ποιότητα, όσο ζούμε, να γίνουμε όσο το δυνατόν ανώτερα όντα και να αφήσουμε πίσω μας ένα σημαντικό έργο-οι περισσότεροι περνάνε από αυτόν τον πλανήτη και δεν "ακουμπάνε". Για να τα πετύχουμε λοιπόν αυτά, εκτός από το να επιβιώσουμε, χρειάζεται και να το επιδιώκουμε, χρειάζεται και να προσπαθήσουμε. Χρειάζεται να αποτάξουμε τα ημίμετρα και να κυνηγήσουμε την απόλυτη ποιότητα της ζωής, σε κάθε επιμέρους τομέα, σε κάθε επιμέρους έκφανσή της. Γιατί η ποιότητα κι η αξία της ζωής από μόνη της είναι μικρή-τα αγαθά όμως και κάποιες αξίες την κάνουν τεράστια. Απουσία αυτών, είναι μία επένδυση που η αξία της είναι μικρότερη από την προσπάθεια που απαιτεί. Περισσότερες λεπτομέρειες για αυτή την, παράλογη για τους περισσότερους μάλλον, θέση, στο απώτερο μέλλον.
Προτού συνεχίσω βέβαια, θα ήθελα να τονίσω και πάλι ότι αναφέρομαι στη ζωή γενικά γιατί είναι το ανώτερο αγαθό κι εμπερικλείει όλα τα άλλα-η εργασία μας, ο προορισμός των διακοπών μας, το φαγητό που θα φάμε, είναι επιμέρους μέρη αυτού του αγαθού. Από κει και πέρα, θέλω να πιστεύω ότι, αν όχι έπεισα, τουλάχιστον απέδειξα τη σημασία να πετάξουμε τα ημίμετρα και να κυνηγάμε την απόλυτη ποιότητα της ζωής. Θέλω να πιστεύω ότι όλοι είναι σε θέση, έστω και με λίγο "σπρώξιμο", να αντιληφθούν ότι "ένα φαΐ δεν αρκεί να τρώγεται, πρέπει να προσφέρει κι ενέργεια και θρεπτικά συστατικά". Και πάλι όμως, δεν έχω ολοκληρώσει το έργο μου, αφού αν πάρουμε τη στάση "διεκδίκηση" ως μία ευθεία, αριθμημένη από το 0 ως το 10, με το 0 να είναι η απόλυτη απουσία διεκδίκησης, το 5 ο συμβιβασμός με τα ημίμετρα και το 10 η απόλυτη διεκδίκηση, εγώ μέχρι τώρα έχω απορρίψει τα σημεία 0 ως 5-6. Έχω τονίσει την πλευρά της διεκδίκησης, αλλά δεν έχω αναφερθεί μέχρι πού πρέπει να φθάνει. Τουλάχιστον όχι σήμερα, γιατί στο παρελθόν το έχω κάνει. Αφενός στο 10 φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο είχα τονίσει ότι, όταν έχουμε ένα στόχο, πρέπει να θέτουμε ως δευτερεύοντα στόχο το απώτερο σημείο του στόχου αυτού-πχ αν κάποιος θέλει να γίνει γιατρός, να θέλει να γίνει ο καλύτερος γιατρός όλων. Έτσι ώστε αυτό να τον κινητοποιεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Είχα πει όμως κι ότι θα πρέπει να έχει πάντα υπόψιν ότι μπορεί να μην καταφέρει να πετύχει το δευτερεύοντα στόχο, ο οποίος υπάρχει κυρίως ώστε να κινητοποιεί το άτομο. Έτσι κι εδώ λοιπόν, θα πω το ίδιο-ο άνθρωπος πρέπει να θέλει και να διεκδικεί ό,τι καλύτερο υπάρχει, αλλά να είναι προετοιμασμένος ψυχολογικά και για την αποτυχία, ώστε να μην απογοητευτεί. Γιατί είναι πολύ πιθανό να μην αποκτήσει το καλύτερο, αλλά όσο ψηλότερα στοχεύει, τόσα περισσότερα θα κατακτήσει. Κι αφετέρου, αρκετές φορές έχω αναφέρει και την ανάγκη να προσαρμόζουμε τις στάσεις μας στις καταστάσεις. Και προσοχή εδώ-δεν εννοώ συμβιβασμό. Εννοώ όμως ότι κάποιες φορές θα είναι όντως ανέφικτο να έχουμε κάτι που θέλουμε. Οπότε το μόνο που θα μπορούμε να κάνουμε είναι υπομονή και προσπάθεια. Δεν θα συμβούλευα δηλαδή μία οικογένεια με μικρό εισόδημα, που δεν μπορεί πχ να πληρώνει για τις σπουδές των παιδιών της, να πάει να παίξει στο τζόγο τα λίγα λεφτά της, με τη λογική "ή θα γίνουμε πλούσιοι και θα έχουμε ό,τι θέλουμε, ή ας τα χάσουμε όλα". Δεν θα τη συμβούλευα όμως ούτε και να συμβιβαστεί για πάντα στην τωρινή της κατάσταση, να είναι πάντα ικανοποιημένοι απλά επειδή βρίσκονται εν ζωή, να μην θέλουν(το αν μπορούν είναι άλλο θέμα) κάτι καλύτερο και να μην το διεκδικήσουν, είτε σε βάθος χρόνου, είτε κι όταν τους παρουσιαστεί κάποια ευκαιρία και να μην κάνουν θυσίες(που συχνά είναι επίπονες) για να έχει η ζωή τους, κάποια στιγμή, την απαιτούμενη ποιότητα.
Η αλήθεια είναι ότι εν τέλει το κείμενο αυτό εξελίχθηκε αρκετά μεγαλύτερο από ότι περίμενα. Θέλω όμως να πω και κάτι τελευταίο, πριν κλείσω. Όποιος παρακολουθεί το μπλογκ μου, θα θυμάται υποθέτω το προηγούμενο καλοκαίρι, με την έντονη πολιτική δραστηριότητα, με το δημοψήφισμα και τα λοιπά γεγονότα, είχα γράψει αρκετά άρθρα για όλα αυτά. Μια γενική άποψη που προέκυπτε από αυτά τα άρθρα ήταν η εξής:"Να μείνουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά σε μία ένωση όπως θα έπρεπε να είναι-με σεβασμό, με αξίες, με αλληλεγγύη κι αλληλοστήριξη μεταξύ των μελών. Αυτά προς το παρόν δεν υπάρχουν, τουλάχιστον απέναντι στην Ελλάδα. Πρέπει να τα διεκδικήσουμε. Κι αν δεν αλλάξει η παρούσα κατάσταση, να φύγουμε, με ότι αυτό συνεπάγεται. Μία διαλυμένη κατάσταση είναι καλύτερη από μία, επ'άπειρον, βαλτωμένη κατάσταση. Καλύτερα ένα άθλιο τέλος, παρά μία αθλιότητα χωρίς τέλος(ήταν κι ο τίτλος ενός από τα άρθρα)". Με αφορμή λοιπόν αυτά, θα ήθελα να κάνω και μία πολιτική αναφορά. Δεν το συνηθίζω, σε δοκίμια, αλλά αυτή τη φορά είναι σημαντικό και θα προσπαθήσω να της δώσω και ένα πιο διαχρονικό νόημα, όπως προσήκει σε ένα δοκίμιο. Όσο περισσότερο περνάνε τα χρόνια, τόσο λιγότεροι άνθρωποι έχουν την εξουσία του πλανήτη, δρώντας με άξονα το δικό τους ώφελος. Πατάνε τους πολλούς "αδύναμους"(απίστευτα οξύμωρος ο συνδυασμός "πολλοί&αδύναμοι), ώστε να έχουν κέρδος οι ίδιοι. Ένα από τα βασικά θύματα αυτής της κατάστασης είναι πλέον κι η Ελλάδα. Μετά από 7-8 χρόνια "συνεργασίας" με τους "αγαπητούς" μας "εταίρους", θα έπρεπε να είναι εμφανέστατο σε όλους ότι οι "άνθρωποι" αυτοί δεν θέλουν να μας βοηθήσουν. Οικονομικές διάνοιες, δεν μπορώ να δεχτώ ότι κάνουν τόσα λανθασμένα πράγματα στη συγκεκριμένη περίπτωση(αναλυτικά στο 8ο άρθρο), κατα λάθος. Δεν το δέχομαι ούτε ως ελάχιστη πιθανότητα. Είναι ξεκάθαρη η σκοπιμότητα στις ενέργειες τους. Θέλουν να καταστρέψουν και να υποδουλώσουν τη Ελλάδα(και για λόγους κέρδους, και για λόγους γοήτρου-δεν είναι λίγο να κάνουν κάτι που δεν έχει καταφέρει κανείς σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας), όχι να τη γιατρέψουν. Γιατί είναι διαφορετικό να δίνεις ένα φάρμακο σε ένα ασθενή από το να του κάνεις ευθανασία. Αυτή τη στιγμή, το 70% του φαρμάκου έχει μπει. Είναι λοιπόν στο χέρι του ασθενούς να φύγει, προτού ολοκληρωθεί η διαδικασία. Αλλιώς, θα έχει καταφέρει κάτι πολύ κωμικοτραγικό. Να τον έχει σκοτώσει ακριβώς ο φόβος του για το θάνατο, ο φόβος του να χάσει τα λίγα ψίχουλα που τα πετάνε, διεκδικώντας κάτι καλύτερο.
Και τώρα, ήρθε η ώρα να ολοκληρώσω. Με αφορμή την προηγούμενη παράγραφο, σχετικά με την Ελλάδα και την κατάσταση γύρω από αυτήν, θα ήθελα να πω και κάτι που διάβασα, ως επίλογο. Δυστυχώς δεν το θυμάμαι ακριβώς, κι ούτε και ποιος το είπε(αν ξέρει κάποιος, ας μου πει). Θυμάμαι όμως σίγουρα το νόημα. Ήταν κάπως ως εξής:"Τρελοί οι Αρχαίοι Έλληνες που αντιστάθηκαν στους Πέρσες. Τρελοί Οι 300 των Θερμοπυλών. Τρελοί οι αγωνιστές του '21, που αντιμετώπισαν ένα έθνος πολλαπλάσιο από αυτούς. Τρελοί εκείνοι που με γυμνά χέρια πολέμησαν τη μεγαλύτερη πολεμική Εποχή, τη Γερμανία, το '40. Τρελοί και εκείνοι που στάθηκαν μπροστά στα τανκς στο Πολυτεχνείο. Η ιστορία της Ελλάδας, για την οποία καυχιέσαι, ελληνάκο(χωρίς καν να τη γνωρίζεις ακριβώς), έχει φτιαχτεί από τρελούς." Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, πετάξτε τα ημίμετρα με τα οποία έχετε βολευτεί και ρυθμίσει τη ζωή σας και διεκδικήστε και την ποιότητα, εκτός την ποσότητα των ζωών σας. Μπορεί να απαιτεί θυσίες, μπορεί κάποιες φορές να πρέπει να μπει σε ρίσκο κι η ίδια η ποσότητα της ζωής, αλλά η ποιότητα είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ χαρακτηριστικό της ζωής, ίσως ανώτερο κι από την ποσότητα(κατά τη γνώμη μου ναι, αλλά δεν θα επιμείνω ως προς το συγκεκριμένο). Stand up and fight. You won't fight for nothing, you will fight for what YOU and YOUR PEOPLE DESERVE. Stand up already.
Homo Cogitans
Ένας Αρχαίος Ρωμαίος κωμοδιογράφος, ο Πλαύτος, είχε πει το εξής: "Δυοίν κακοίν προκειμένοιν, το μη χείρον βέλτιστον". Αυτό θα πει ότι, ανάμεσα σε δύο κακό, το μη χειρότερο είναι το καλύτερο. Πολύ απλά, ότι αν είμαστε ανάμεσα σε 2 πιθανά κακά, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να ελαχιστοποιήσουμε έστω τις απώλειες, επιλέγοντας-προσπαθώντας για το μικρότερο κακό εκ των 2. Αυτό νομίζω όλοι το καταλαβαίνουν κι όλοι θα συμφωνούσαν με αυτό. Ως εδώ όλα καλά λοιπόν. Το θέμα είναι ότι το πώς θα φερθείς σε μία κατάσταση(εν προκειμένω όταν βρίσκεσαι μεταξύ δύο κακών), αφορά στο επίπεδο πράξης-συμπεριφοράς. Σε αυτό το επίπεδο, συμφωνώ φυσικά ότι η σωστή αντιμετώπιση είναι η παραπάνω. Πέρα από αυτό το επίπεδο όμως, υπάρχουν και δύο ακόμα. Υπάρχει το επίπεδο του συναισθήματος(:θυμικό=πώς νοιώθεις για κάτι) και το επίπεδο της λογικής-σκέψης(:λογικό-πώς σκέπτεσαι για κάτι). Κι αυτά τα 2 επίπεδα, ειδικά το λογικό, είναι επίπεδα πολύ πιο ευρεία από το πρώτο, κατά τη γνώμη μου. Αυτό συμβαίνει γιατί η συμπεριφορά μπορεί να αλλάζει από περίπτωση σε περίπτωση. Είναι εστιασμένη στις ανάλογες περιστάσεις και συνήθως κρίνεται από αυτές-μπορεί σε μία περίπτωση να επιλέξει κάποιος μία συμπεριφορά και σε μία άλλη μία διαφορετική. Μπορεί δηλαδή πχ μία μέρα που έχει λεφτά να είναι σπάταλος στις αγορές του, ενώ τη μέρα που δεν θα έχει, να είναι συγκρατημένος. Με το λογικό επίπεδο όμως δεν συμβαίνει αυτό. Αν υπάρχουν 5 επίπεδα εξυπνάδας, πχ καθόλου έξυπνος, λίγο έξυπνος, μέτρια έξυπνος, πολύ έξυπνος, και εξαιρετικά έξυπνος, εκτιμώ(για λόγους που δεν είναι της παρούσης) ότι μόνο οι άνθρωποι στο 4ο(πολύ έξυπνος) θα αλλάζουν συχνά γνώμη για το πώς βλέπουν κάποια πράγματα. Οι υπόλοιποι πολύ δύσκολα θα αλλάζουν τον τρόπο σκέψης τους. Και κάτι παρόμοιο, σε λίγο μικρότερο όμως βαθμό(πιστεύω), συμβαίνει και με το θυμικό επίπεδο, δύσκολα θα αλλάζει ο τρόπος που αισθάνεται κάποιος για κάτι. Επομένως μιλάμε για 2 πολύ πιο ευρεία επίπεδα, τα οποία όχι μόνο δεν επηρεάζονται και τόσο από τις περιστάσεις, αλλά τείνουν να επηρεάζουν τα ίδια και τις περιστάσεις, και τη γενική στάση των ατόμων.
Το θέμα βέβαια είναι τώρα το γιατί σε ένα κείμενο με θέμα τα ημίμετρα κάνω ανάλυση των επιπέδων των στάσεων. Επανέρχομαι στο ρητό του Πλαύτου, το οποίο θα αναλύσω με βάση αυτά τα 3 επίπεδα. Όσον αφορά το επίπεδο της συμπεριφοράς-πράξης, συμφωνώ απόλυτα και με αυτό, αλλά και με τους ανθρώπους που, από την εμπειρία κι αντίληψή μου, νομίζω ότι το τηρούν. Το πρόβλημά μου όμως αφορά στα άλλα 2 επίπεδα. Στο θυμικό και το λογικό, που όπως προείπα, είναι πολύ πιο ευρεία και γενικευμένα και ακολουθούν μία πορεία συγκεντρωτική, από το γενικό στο ειδικό. Σε αυτά τα 2 επίπεδα πιθανώς το ρητό αυτό πάσχει. Και λέω πιθανώς, γιατί δεν μπορώ βέβαια να ξέρω ακριβώς με ποια έννοια το είπε ο Πλαύτος. Μπορώ όμως να ξέρω το πώς το τηρεί η πλειονότητα των σημερινών συνανθρώπων μου. Οι οποίοι, δυστυχώς, δεν το τηρούν απλά σε επίπεδο συμπεριφοράς, όπως θα ήταν το σωστό. Έχουν μάθει να το τηρούν και σε επίπεδο συναισθήματος, και σε επίπεδο σκέψης. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι έχουν μάθει να είναι ικανοποιημένοι και να συμβιβάζονται με το "μη χείρον"(θυμικό επίπεδο). Σημαίνει ότι έχουν μάθει να το θεωρούν αρκετό κι οποιαδήποτε προσπάθεια διεκδίκησης για κάτι περισσότερο ως μία περιττή πολυτέλεια(λογικό επίπεδο). Και δυστυχώς, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Όχι μόνο στην περίπτωση που έχουν να διαλέξουν μεταξύ δύο δεινών. Αυτό θα ήταν σε ένα μεγάλο βαθμό λογικό κι αποδεκτό. Έχουν μάθει πλέον να ρυθμίζουν όλη τους τη ζωή(η ρύθμιση αυτή απορρέει από λογική&συναίσθημα) με βάση απλά το δεύτερο σκέλος του ρητού. Για την ακρίβεια, κι εγώ ο ίδιος, που θέλω να φτάσω σε ένα ανώτερο επίπεδο μόρφωσης&παιδείας, πρώτη φορά τώρα, γράφοντας αυτό το κείμενο, έμαθα ότι, πριν το μονάχα πλέον γνωστό "το μη χείρον βέλτιστον", υπάρχει κι ένα άλλο σκέλος(δυοίν κακοίν προκειμένοιν), που το καθορίζει, το προσδιορίζει και του δίνει την πραγματική του αξία.
Κάπως έτσι λοιπόν, προέκυψαν και τα ημίμετρα. Αυτά τα "μαγικά" 40%, 50%, 60% του γνήσιου πράγματος. Αυτές οι απομιμήσεις, που σιχαίνομαι με όλη μου την ψυχή. Για παράδειγμα, μία δουλειά που προσφέρει καλά λεφτά και οι ώρες εργασίας είναι οι σωστές, αλλά οι συνθήκες κι οι συνεργάτες είναι άθλιοι(αυτό είναι ένα 50% μιας δουλειάς). Οι άνθρωποι πλέον έχουν μάθει να συμβιβάζονται με αυτά. Έχουν μάθει να κοιτάνε προς τα κάτω μόνο. Μόνο στα επίπεδα κάτω από αυτό που βρίσκονται οι ίδιοι και να ΤΡΕΜΟΥΝ ακόμα και στην ιδέα ότι ίσως κατρακυλήσουν εκεί κάτω. Δεν έχουν μάθει ποτέ να κοιτάνε προς τα πάνω. Στα ανώτερα επίπεδα. Προς το τι καλύτερο θα μπορούσαν να έχουν, προς το τι καλύτερο θα μπορούσε να τους συμβαίνει. Έτσι ώστε και να το χρησιμοποιήσουν ως πυξίδα για την προσπάθειά τους και να αποτελεί για αυτούς κίνητρο ανέλιξης. Και φυσικά δεν το μαθαίνουν μόνοι τους αυτό. Τους μαθαίνει το "σύστημα". Ζουν πλέον τηρώντας το "μη χείρον βέλτιστον". Αφού δεν τους συμβαίνει το χειρότερο, είναι ικανοποιημένοι με αυτό που έχουν(θυμικό επίπεδο) και μαθαίνουν προοδευτικά να το θεωρούν αρκετό(λογικό επίπεδο). Δεν αναλογίζονται ότι αυτό που έχουν μπορεί ναι μεν να μην είναι το χειρότερο αλλά στην πραγματικότητα μπορεί πολλές φορές να βρίσκεται πολύ πιο κοντά στο χειρότερο, παρά στο καλύτερο. Δεν προτίθενται να κάνουν καμία θυσία για κάτι καλύτερο από αυτό που έχουν, γιατί έχουν μάθει αφενός να είναι ικανοποιημένοι με αυτό κι αφετέρου τρέμουν μήπως το χάσουν. Και δρουν έτσι σχεδόν σε κάθε έκφανση της ζωής τους. Από τα πιο μικρά πράγματα(πχ το πού θα πάνε διακοπές), ως και τα πιο μεγάλα. Ως και το ίδιο το νόημα της ζωής τους. Δεν αντιλαμβάνονται αυτό που έχω πει στο παρελθόν. Ότι η ζωή είναι ένα πολύτιμο δώρο, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από κάποια ποιότητα για να συμβαίνει αυτό. Ζωή χωρίς ποιότητα μπορεί να είναι από απλά χαμένη, ως και βασανιστική. Δεν το καταλαβαίνουν και τους νοιάζει απλά να ζήσουν, ψάχνοντας να γαντζωθούν από όπου βρουν. Φυσικά υπάρχει το ένστικτο της επιβίωσης που τους το υπαγορεύει αυτό, αλλά μόνο με τα ένστικτα δρουν τα ζώα, υποτίθεται, όχι οι άνθρωποι. Και τελειώνοντας εδώ σε σχέση με αυτό, γιατί κινδυνεύω να βγω εκτός θέματος, θα πω το πιο γνωστό σύνθημα της επανάστασης του '21. "Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή". Όλα ή τίποτα.
Υποθέτω ότι, αν η εκτίμησή μου για την πιστή αφοσίωση της πλειονότητας στο "το μη χείρον βέλτιστον" είναι σωστή, σε πολλούς θα φανεί αρκετά τραβηγμένο, ως και τρελό αυτό το "όλα ή τίποτα". Ας το αφήσουμε λοιπόν, προς το παρόν, στην άκρη, κι ας αναλογιστούμε κάτι άλλο. Οι άνθρωποι είναι όντα με ανάγκες, διαφόρων τύπων. Για να τις καλύψουν λοιπόν αυτές τις ανάγκες και, κατά συνέπεια, να επιβιώσουν, χρειάζονται τα αντίστοιχα αγαθά. Στη σημερινή εποχή, στις χώρες του "πρώτου" και του "δεύτερου" κόσμου, υπάρχουν πολλά αγαθά για να διαλέξει κανείς, μια μεγάλη ποικιλία. Τι λοιπόν πρέπει να διαλέξουμε; Πώς θα πρέπει να επιλέξουμε κάποια έναντι άλλων; Νομίζω ότι οι περισσότεροι δεν θα δυσκολεύονταν να απαντήσουν, στη θεωρία έστω, ότι πρέπει να διαλέξουμε αυτά που θα είναι καλύτερα, έναντι των άλλων. Και εδώ ακριβώς, προκύπτει ακριβώς και το ερώτημα, στο οποίο θα ήθελα να καταλήξω. Τι είναι καλύτερο; Και βασικά, τι είναι και καλό; Ποιο αγαθό μπορείς να πεις ότι είναι "καλό"; Πώς καθορίζεται η ποιότητα κάποιου αγαθού; Είναι ένα ενδιαφέρον θέμα για σκέψη. Μετά από δική μου σκέψη, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι καθορίζεται από 2 παράγοντες. Αφενός, από το κατά πόσο, το πόσο καλά, μπορεί να καλύψει και να ικανοποιήσει την ανάγκη για την οποία προορίζεται(πχ κατά πόσο ένα φαγητό προσφέρει ενέργεια και θρεπτικά συστατικά και παράλληλα δεν προσφέρει κι ανθυγιεινές ουσίες). Κι αφετέρου, από το πόσο εύκολο είναι να το αποκτήσει κανείς. Ένα αγαθό που χρειάζεται πολλή προσπάθεια και πολλές θυσίες για να αποκτηθεί, είναι μάλλον ανώτερο σε αξία(τουλάχιστον στο συγκεκριμένο πολιτισμικο-κοινωνικό πλαίσιο, από ένα άλλο), που μπορεί να αποκτηθεί εύκολα.
Η ποιότητα κι η αξία των αγαθών, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι καθορίζεται από αυτούς τους 2 παράγοντες. Και το επόμενο ερώτημα τώρα είναι το πώς καθορίζεται το ποια αγαθά θα έχει τελικά κάποιος. Θεωρητικά, εκείνοι που καταβάλλουν την περισσότερη και ποιοτικότερη προσπάθεια, και κατά την επιλογή και κατά τη διεκδίκηση των αγαθών, θα έπρεπε να έχουν τα ανώτερα και πιο κατάλληλα να καλύψουν τις ανάγκες που εξυπηρετούν, έναντι των άλλων ανθρώπων. Αυτό θα ήταν το σωστό. Αυτό όμως δε συμβαίνει, δυστυχώς. Πολύ συχνά άτομα, που δεν έχουν προσπαθήσει όσο κι όπως πρέπει, αποκτούν αγαθά μεγάλης ποιότητας, τα οποία μπορεί να μη καλύπτουν σε υπερθετικό βαθμό τις ανάγκες, και το ακόμα χειρότερο είναι, ότι άτομα που προσπαθούν όσο κι όπως πρέπει, αποκτούν αγαθά μικρής ποιότητας, που μπορεί και πολύ συχνά να μη φτάνουν για να καλύψουν (σε επαρκή βαθμό) τις ανάγκες. Αυτό συνιστά μία αδικία, που υφίστανται οι δεύτεροι, έναντι των πρώτων. Δεν είναι όμως ανάγκη να συμβαίνει αυτό, ώστε να υπάρχει πρόβλημα. Μία άλλη έκφανση του προβλήματος είναι ότι πολλοί άνθρωποι, είτε επειδή φοβούνται/βαριούνται να προσπαθήσουν περισσότερο, είτε επειδή έχουν ανάγει τους σκοπούς τους σε αυτοσκοπούς (9ο ψυχολογικό δοκίμιο), δεν μπαίνουν στον κόπο να πάρουν τα αγαθά που χρειάζονται ή/και αξίζουν. Μένουν στα ημίμετρα, συμβιβάζονται και δεν σκέφτονται καν ότι μπορούν να έχουν και αξίζουν κάτι παραπάνω. Αυτό συνιστά μία αδικία που υφίστανται τα άτομα, από τους ίδιους τους εαυτούς τους.
Και τώρα θα επιστρέψω στο όλα ή τίποτα. Μένει να το εξηγήσω και να θέσω περιορισμούς σε αυτό. Θέλω να πιστεύω ότι όλοι κατάλαβαν τη σημασία του να κυνηγάνε και να αποκτούν αυτά που αξίζουν. Να μη συμβιβάζονται και να προσπαθούν για το καλύτερο. Και πάλι όμως, δεν είμαι σίγουρος ότι έχουν καταλάβει ούτε το γιατί αυτή η στάση είναι ανώτερη της στάσης των ημιμέτρων, ούτε και το ποιο είναι το μέτρο αυτού του κανόνα. Επανέρχομαι σε κάτι που ανέφερα πριν. Όλα στη ζωή εξυπηρετούν κάποιο σκοπό και κρίνονται κυρίως από το πόσο καλά τον εξυπηρετούν. Και η ίδια η ζωή μας, το ότι ζούμε, πρέπει να εξυπηρετεί κάποιο σκοπό. Κατά την προσωπική μου άποψη, ο σκοπός αυτός είναι να ζήσουμε με ποιότητα, να μπορέσουμε να αναπτυχθούμε ως άτομα και να αφήσουμε κάτι σημαντικό πίσω μας. Δεν είναι απλά το να ζήσουμε. Το να ζήσουμε όμως έχει αναχθεί σε αυτοσκοπό, για το 99% των ανθρώπων. Η ζωή από μόνη της δεν έχει αξία. Οι άνθρωποι δεν το ξέρουν αυτό και για αυτόν ακριβώς το λόγο εστιάζουν στην ποσότητα κι όχι στην ποιότητα της ζωής τους-για αυτό κι η ποσότητα της ζωής τείνει να αυξάνεται διαρκώς κι η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ποιότητα να πέφτει. Οι άνθρωποι, κατά κανόνα, ενδιαφέρονται απλά για την εξασφάλιση της επιβίωσης, των ίδιων και των οικείων τους. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο ημίμετρο που υπάρχει. Συμβιβάζονται με το 40% της ποιότητας του αγαθού της ζωής. Κι επειδή αυτό είναι το ανώτερο όλων, κι εμπερικλείει κι όλα τα άλλα, αυτή η στάση καθορίζει κι όλες τις επιμέρους εκφάνσεις της ζωής τους. Οι άνθρωποι ζουν πολύ, αλλά δεν αποκτούν όσα χρειάζονται. Ξέρω σίγουρα ότι σε πολλούς θα φαίνονται τρελά όσα λέω. Αλλά, πραγματικά, αξίζει όντως να επενδύει κανείς τόσο στην ποσότητα της ζωής; Σίγουρα, για να έρθουν όλα τα άλλα που διακηρύσσω σημαντικά, το πρώτο που θα πρέπει να υπάρχει είναι η επιβίωση του ατόμου. Αλλά ας σκεφτούμε και λίγο διαφορετικά. Αν η επιβίωση ήταν μία επένδυση, θα είχε ναι μεν το ώφελος ότι θα μπορούσε να αποφέρει πολλά κέρδη, αλλά θα ήταν κι εξαιρετικά επισφαλής. Αυτό συμβαίνει γιατί όσο καλά κι αν ζει κάποιος, όσο κι αν προσέχει, είναι πολύ πιθανό να πεθάνει-δεν υπάρχει κανένας τρόπος να διασφαλίσεις το ότι θα ζήσεις πχ 80 χρόνια. Επίσης, ακόμα και να υπήρχε κάποιος τέτοιος τρόπος, και πάλι η ζωή θα ήταν μία επένδυση με ημερομηνία λήξης. Ακόμα και στις πιο τέλειες συνθήκες να μπορούσαμε να ζήσουμε, να πηγαίναμε 140, 150, 160 χρόνια, και πάλι κάποτε θα πεθαίναμε. Αυτό θα ήταν αναπόφευκτο. Είναι μέρος της φύσης μας. Επομένως, υπάρχουν αυτά τα 2 δεδομένα, όσο κι αν ακόμα κι η σκέψη μπορεί να αρρωσταίνει κάποιους. Α)Πάντα υπάρχει η πιθανότητα να πεθάνουμε πρόωρα και Β)Πάντα θα πεθάνουμε, ακόμα και πολύ πολύ αργά. Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για αυτό. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε είναι να ζήσουμε με ποιότητα, όσο ζούμε, να γίνουμε όσο το δυνατόν ανώτερα όντα και να αφήσουμε πίσω μας ένα σημαντικό έργο-οι περισσότεροι περνάνε από αυτόν τον πλανήτη και δεν "ακουμπάνε". Για να τα πετύχουμε λοιπόν αυτά, εκτός από το να επιβιώσουμε, χρειάζεται και να το επιδιώκουμε, χρειάζεται και να προσπαθήσουμε. Χρειάζεται να αποτάξουμε τα ημίμετρα και να κυνηγήσουμε την απόλυτη ποιότητα της ζωής, σε κάθε επιμέρους τομέα, σε κάθε επιμέρους έκφανσή της. Γιατί η ποιότητα κι η αξία της ζωής από μόνη της είναι μικρή-τα αγαθά όμως και κάποιες αξίες την κάνουν τεράστια. Απουσία αυτών, είναι μία επένδυση που η αξία της είναι μικρότερη από την προσπάθεια που απαιτεί. Περισσότερες λεπτομέρειες για αυτή την, παράλογη για τους περισσότερους μάλλον, θέση, στο απώτερο μέλλον.
Προτού συνεχίσω βέβαια, θα ήθελα να τονίσω και πάλι ότι αναφέρομαι στη ζωή γενικά γιατί είναι το ανώτερο αγαθό κι εμπερικλείει όλα τα άλλα-η εργασία μας, ο προορισμός των διακοπών μας, το φαγητό που θα φάμε, είναι επιμέρους μέρη αυτού του αγαθού. Από κει και πέρα, θέλω να πιστεύω ότι, αν όχι έπεισα, τουλάχιστον απέδειξα τη σημασία να πετάξουμε τα ημίμετρα και να κυνηγάμε την απόλυτη ποιότητα της ζωής. Θέλω να πιστεύω ότι όλοι είναι σε θέση, έστω και με λίγο "σπρώξιμο", να αντιληφθούν ότι "ένα φαΐ δεν αρκεί να τρώγεται, πρέπει να προσφέρει κι ενέργεια και θρεπτικά συστατικά". Και πάλι όμως, δεν έχω ολοκληρώσει το έργο μου, αφού αν πάρουμε τη στάση "διεκδίκηση" ως μία ευθεία, αριθμημένη από το 0 ως το 10, με το 0 να είναι η απόλυτη απουσία διεκδίκησης, το 5 ο συμβιβασμός με τα ημίμετρα και το 10 η απόλυτη διεκδίκηση, εγώ μέχρι τώρα έχω απορρίψει τα σημεία 0 ως 5-6. Έχω τονίσει την πλευρά της διεκδίκησης, αλλά δεν έχω αναφερθεί μέχρι πού πρέπει να φθάνει. Τουλάχιστον όχι σήμερα, γιατί στο παρελθόν το έχω κάνει. Αφενός στο 10 φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο είχα τονίσει ότι, όταν έχουμε ένα στόχο, πρέπει να θέτουμε ως δευτερεύοντα στόχο το απώτερο σημείο του στόχου αυτού-πχ αν κάποιος θέλει να γίνει γιατρός, να θέλει να γίνει ο καλύτερος γιατρός όλων. Έτσι ώστε αυτό να τον κινητοποιεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Είχα πει όμως κι ότι θα πρέπει να έχει πάντα υπόψιν ότι μπορεί να μην καταφέρει να πετύχει το δευτερεύοντα στόχο, ο οποίος υπάρχει κυρίως ώστε να κινητοποιεί το άτομο. Έτσι κι εδώ λοιπόν, θα πω το ίδιο-ο άνθρωπος πρέπει να θέλει και να διεκδικεί ό,τι καλύτερο υπάρχει, αλλά να είναι προετοιμασμένος ψυχολογικά και για την αποτυχία, ώστε να μην απογοητευτεί. Γιατί είναι πολύ πιθανό να μην αποκτήσει το καλύτερο, αλλά όσο ψηλότερα στοχεύει, τόσα περισσότερα θα κατακτήσει. Κι αφετέρου, αρκετές φορές έχω αναφέρει και την ανάγκη να προσαρμόζουμε τις στάσεις μας στις καταστάσεις. Και προσοχή εδώ-δεν εννοώ συμβιβασμό. Εννοώ όμως ότι κάποιες φορές θα είναι όντως ανέφικτο να έχουμε κάτι που θέλουμε. Οπότε το μόνο που θα μπορούμε να κάνουμε είναι υπομονή και προσπάθεια. Δεν θα συμβούλευα δηλαδή μία οικογένεια με μικρό εισόδημα, που δεν μπορεί πχ να πληρώνει για τις σπουδές των παιδιών της, να πάει να παίξει στο τζόγο τα λίγα λεφτά της, με τη λογική "ή θα γίνουμε πλούσιοι και θα έχουμε ό,τι θέλουμε, ή ας τα χάσουμε όλα". Δεν θα τη συμβούλευα όμως ούτε και να συμβιβαστεί για πάντα στην τωρινή της κατάσταση, να είναι πάντα ικανοποιημένοι απλά επειδή βρίσκονται εν ζωή, να μην θέλουν(το αν μπορούν είναι άλλο θέμα) κάτι καλύτερο και να μην το διεκδικήσουν, είτε σε βάθος χρόνου, είτε κι όταν τους παρουσιαστεί κάποια ευκαιρία και να μην κάνουν θυσίες(που συχνά είναι επίπονες) για να έχει η ζωή τους, κάποια στιγμή, την απαιτούμενη ποιότητα.
Η αλήθεια είναι ότι εν τέλει το κείμενο αυτό εξελίχθηκε αρκετά μεγαλύτερο από ότι περίμενα. Θέλω όμως να πω και κάτι τελευταίο, πριν κλείσω. Όποιος παρακολουθεί το μπλογκ μου, θα θυμάται υποθέτω το προηγούμενο καλοκαίρι, με την έντονη πολιτική δραστηριότητα, με το δημοψήφισμα και τα λοιπά γεγονότα, είχα γράψει αρκετά άρθρα για όλα αυτά. Μια γενική άποψη που προέκυπτε από αυτά τα άρθρα ήταν η εξής:"Να μείνουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά σε μία ένωση όπως θα έπρεπε να είναι-με σεβασμό, με αξίες, με αλληλεγγύη κι αλληλοστήριξη μεταξύ των μελών. Αυτά προς το παρόν δεν υπάρχουν, τουλάχιστον απέναντι στην Ελλάδα. Πρέπει να τα διεκδικήσουμε. Κι αν δεν αλλάξει η παρούσα κατάσταση, να φύγουμε, με ότι αυτό συνεπάγεται. Μία διαλυμένη κατάσταση είναι καλύτερη από μία, επ'άπειρον, βαλτωμένη κατάσταση. Καλύτερα ένα άθλιο τέλος, παρά μία αθλιότητα χωρίς τέλος(ήταν κι ο τίτλος ενός από τα άρθρα)". Με αφορμή λοιπόν αυτά, θα ήθελα να κάνω και μία πολιτική αναφορά. Δεν το συνηθίζω, σε δοκίμια, αλλά αυτή τη φορά είναι σημαντικό και θα προσπαθήσω να της δώσω και ένα πιο διαχρονικό νόημα, όπως προσήκει σε ένα δοκίμιο. Όσο περισσότερο περνάνε τα χρόνια, τόσο λιγότεροι άνθρωποι έχουν την εξουσία του πλανήτη, δρώντας με άξονα το δικό τους ώφελος. Πατάνε τους πολλούς "αδύναμους"(απίστευτα οξύμωρος ο συνδυασμός "πολλοί&αδύναμοι), ώστε να έχουν κέρδος οι ίδιοι. Ένα από τα βασικά θύματα αυτής της κατάστασης είναι πλέον κι η Ελλάδα. Μετά από 7-8 χρόνια "συνεργασίας" με τους "αγαπητούς" μας "εταίρους", θα έπρεπε να είναι εμφανέστατο σε όλους ότι οι "άνθρωποι" αυτοί δεν θέλουν να μας βοηθήσουν. Οικονομικές διάνοιες, δεν μπορώ να δεχτώ ότι κάνουν τόσα λανθασμένα πράγματα στη συγκεκριμένη περίπτωση(αναλυτικά στο 8ο άρθρο), κατα λάθος. Δεν το δέχομαι ούτε ως ελάχιστη πιθανότητα. Είναι ξεκάθαρη η σκοπιμότητα στις ενέργειες τους. Θέλουν να καταστρέψουν και να υποδουλώσουν τη Ελλάδα(και για λόγους κέρδους, και για λόγους γοήτρου-δεν είναι λίγο να κάνουν κάτι που δεν έχει καταφέρει κανείς σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας), όχι να τη γιατρέψουν. Γιατί είναι διαφορετικό να δίνεις ένα φάρμακο σε ένα ασθενή από το να του κάνεις ευθανασία. Αυτή τη στιγμή, το 70% του φαρμάκου έχει μπει. Είναι λοιπόν στο χέρι του ασθενούς να φύγει, προτού ολοκληρωθεί η διαδικασία. Αλλιώς, θα έχει καταφέρει κάτι πολύ κωμικοτραγικό. Να τον έχει σκοτώσει ακριβώς ο φόβος του για το θάνατο, ο φόβος του να χάσει τα λίγα ψίχουλα που τα πετάνε, διεκδικώντας κάτι καλύτερο.
Και τώρα, ήρθε η ώρα να ολοκληρώσω. Με αφορμή την προηγούμενη παράγραφο, σχετικά με την Ελλάδα και την κατάσταση γύρω από αυτήν, θα ήθελα να πω και κάτι που διάβασα, ως επίλογο. Δυστυχώς δεν το θυμάμαι ακριβώς, κι ούτε και ποιος το είπε(αν ξέρει κάποιος, ας μου πει). Θυμάμαι όμως σίγουρα το νόημα. Ήταν κάπως ως εξής:"Τρελοί οι Αρχαίοι Έλληνες που αντιστάθηκαν στους Πέρσες. Τρελοί Οι 300 των Θερμοπυλών. Τρελοί οι αγωνιστές του '21, που αντιμετώπισαν ένα έθνος πολλαπλάσιο από αυτούς. Τρελοί εκείνοι που με γυμνά χέρια πολέμησαν τη μεγαλύτερη πολεμική Εποχή, τη Γερμανία, το '40. Τρελοί και εκείνοι που στάθηκαν μπροστά στα τανκς στο Πολυτεχνείο. Η ιστορία της Ελλάδας, για την οποία καυχιέσαι, ελληνάκο(χωρίς καν να τη γνωρίζεις ακριβώς), έχει φτιαχτεί από τρελούς." Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, πετάξτε τα ημίμετρα με τα οποία έχετε βολευτεί και ρυθμίσει τη ζωή σας και διεκδικήστε και την ποιότητα, εκτός την ποσότητα των ζωών σας. Μπορεί να απαιτεί θυσίες, μπορεί κάποιες φορές να πρέπει να μπει σε ρίσκο κι η ίδια η ποσότητα της ζωής, αλλά η ποιότητα είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ χαρακτηριστικό της ζωής, ίσως ανώτερο κι από την ποσότητα(κατά τη γνώμη μου ναι, αλλά δεν θα επιμείνω ως προς το συγκεκριμένο). Stand up and fight. You won't fight for nothing, you will fight for what YOU and YOUR PEOPLE DESERVE. Stand up already.
Homo Cogitans
kai ola ayta pou grafeis kai prospateis na peiseis tous "adynamoys"to kaneis me to tragoydi ths eurovision??alhtheia twra??
ΑπάντησηΔιαγραφήΆμα δεν σου αρέσουν μην τα διαβάζεις φίλε. Μάθε να γράφεις ελληνικά εσύ και άσε τη μουσική που ακούω εγώ. Άντε μπράβο για κάνε μας τη χάρη
Διαγραφή