Το ανθρώπινο γένος ονομάζεται στα λατινικά homo. Έχει διαφοροποιηθεί κι εξελιχθεί πολύ μέσα στα χιλιάδες χρόνια ύπαρξής του:από το είδος homo habilis(ευκίνητος άνθρωπος) έχει φτάσει στο σημερινό homo sapiens sapiens(σοφός σοφός άνθρωπος). (Και) Από αυτές τις ονομασίες είχα εμπνευστεί πριν 3 χρόνια το όνομα του παρόντος blog. Είχα χρησιμοποιήσει ένα δικό μου χαρακτηρισμό, το homo cogitans, που σημαίνει σκεπτόμενος άνθρωπος, αφού για το sapiens δεν είμαι καθόλου σίγουρος, ούτε για μένα, κι (ακόμα περισσότερο) ούτε για τους άλλους. Το σημερινό κείμενο είναι ένα το οποίο ήθελα πολύ να γράψω εδώ και καιρό, γιατί είναι εξαιρετικά ωραίο και σημαντικό, και αφορά έναν άλλο χαρακτηρισμό, ανώτερο και πιο επιθυμητό από το "homo cogitans", αλλά κι από το "homo sapiens sapiens"(που αποτελεί ένα μέρος μόνο από αυτόν), το "homo perfectus". Ή, πιο απλά, τον τέλειο άνθρωπο.
Βέβαια, είναι κι αυτό ένα θέμα για το οποίο πρέπει να γίνουν κάποιες διευκρινίσεις, πριν προχωρήσουμε στο κυρίως θέμα. Έχω αρκετές φορές νομίζω αναφέρει ότι η τελειότητα δεν υπάρχει σε τίποτα ανθρώπινο κι ότι είναι απλά ένα κίνητρο κι όχι ένας επιτεύξιμος στόχος, ενώ και σε κάποια άλλα κείμενα, όπως για παράδειγμα στο 4ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο για το μέτρο, είχα αναφέρει πράγματα του στυλ ότι είναι αποδεκτό κάποιες φορές να ξεφεύγουμε και να κάνουμε λάθη(=παραβιάσεις του μέτρου), αφού αυτό είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης. Με βάση αυτά, θα ήταν εύλογο το ερώτημα πώς τώρα μιλάω για τέλειο άνθρωπο. Την απάντηση θα τη δώσω με βάση κάτι που είχα πει στο 5ο φιλοσοφικό δοκίμιο, που είχε ως θέμα την αλήθεια. Είχα αναφέρει τότε ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, αφού ο άνθρωπος δεν έχει τα μέσα να αποκτήσει 100% πλήρεις κι αληθείς πληροφορίες, για κανένα θέμα, αλλά υπάρχει η σχετική, η οποία προκύπτει από τα μέσα που διαθέτουμε, κι είναι ο επιθυμητός στόχος, καθώς είναι το ανώτερο στάδιο αλήθειας στο οποίο μπορούμε να φτάσουμε. Κάτι παρόμοιο θα πω και σήμερα. Άνθρωπος 100% τέλειος δεν υπάρχει σίγουρα. Κατά τη γνώμη μου όμως, στην ανθρώπινη φύση υπάρχουν 4 βασικά χαρακτηριστικά που τη χαρακτηρίζουν, πιο σημαντικά από τα υπόλοιπα. Αν λοιπόν κάποιος τα έχει αναπτύξει σε έναν επαρκή βαθμό(επαρκής κατά τη γνώμη μου είναι ένας πολύ μεγάλος βαθμός), αφού ούτε κι αυτά δεν μπορεί να τα αναπτύξει πλήρως(να γίνει τέλειος), τότε θα έχει πετύχει τη σχετική τελειότητα. Δεν θα είναι ένα τέλειο ον γενικά, αφού θα έχει ατέλειες, ακόμα και στα ίδια αυτά τα χαρακτηριστικά που θα έχει αναπτύξει σε ένα τόσο μεγάλο βαθμό, αλλά θα είναι ένας τέλειος άνθρωπος, αφού θα έχει φτάσει ένα τεράστιο επίπεδο ποιότητας, σε σχέση πάντα με τις δυνατότητές του ως ον. Γιατί φυσικά οι δυνατότητές μας είναι πολύ μεγάλες, όχι όμως απεριόριστες. Το να γίνουν απεριόριστες(=να φτάνουν ακόμα κι ως την επίτευξη της απόλυτης τελειότητας) είναι κάτι που δεν μπορούμε να το κάνουμε. Μπορούμε όμως σίγουρα να φτάσουμε σε ένα επίπεδο 90%, σε σχέση με τις maximum δυνατότητές μας, κι αυτός είναι κι ο στόχος.
Ελπίζοντας να μην κουράζω με τη μακροσκελή εισαγωγή, θα ήθελα να κάνω ακόμα μία διευκρίνιση. Η διευκρίνιση αυτή απευθύνεται κυρίως στους πιστούς αναγνώστες, οι οποίοι θα έχουν λογικά διαβάσει και το 5ο Κοινωνιολογικό Δοκίμιο, "Οι 5 κάστες του πνεύματος". Σε αυτό το κείμενο είχα επιχειρήσει να χωρίσω τους ανθρώπους σε 5 "κάστες", "ομάδες", ανάλογα με το βαθμό που κατέχουν σε επαρκή βαθμό δύο χαρακτηριστικά: α)καλοσύνη και β)ικανότητα επίτευξης στόχων, παίρνοντας ως κύριο παράγοντα για αυτή την ευφυΐα. Η 5η τη τάξει κάστα δε διαθέτει τίποτα από τα δύο, η 4η διαθέτει μόνο εξυπνάδα, η 3η μόνο καλοσύνη, η 2η και τα 2 και η πρώτη είναι μία φωτισμένη κι εξαιρετικά μικρή κάστα, που διαθέτει και τα 2 σε υπερθετικό βαθμό. Η καλοσύνη κι η εξυπνάδα(-πνευματική επάρκεια) είναι 2 από τα χαρακτηριστικά του μοντέλου μου για τον τέλειο άνθρωπο. Υπάρχει όμως μία διαφορά. Στο προαναφερθέν δοκίμιο εστίαζα κυρίως στη λειτουργικότητα των ανθρώπων μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Εξ'ου κι ο χαρακτηρισμός εκείνου του δοκιμίου ως κοινωνιολογικό. Σήμερα θα μιλήσω για ολόκληρο το πεδίο ανθρώπινης λειτουργικότητας, είτε μιλάμε για προσωπικές υποθέσεις, είτε για διαπροσωπικές ή διομαδικές σχέσεις, είτε για κοινωνικές διεργασίες, εστιάζοντας κυρίως στα 2 πρώτα, μιας και στο 3ο αναφέρθηκα κυρίως στο 5ο κοινωνιολογικό δοκίμιο. Κατά τη γνώμη μου μία κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αρκεί τα μέλη της να διαθέτουν καλοσύνη και πνευματική αρτιότητα. Αλλά για να πετύχει ένας άνθρωπος την πλήρωση-αυτοπραγμάτωση και για να λειτουργούν καλά κι οι μικρότερες ομάδες, όπου υπάρχουν πιο στενές σχέσεις και μικρότεροι πόροι(κάθε είδους), μεταξύ τους, χρειάζονται κι άλλα 2 χαρακτηριστικά. Φυσικά, παρακάτω θα αναφερθώ και στα 4, με σειρά προτεραιότητας-σημαντικότητας, κατά τη γνώμη μου.
Φυσικά η πρώτη σε σειρά σημαντικότητας δεν θα μπορούσε παρά να είναι η καλοσύνη(Good). Δεν θα πω πολλά για αυτήν, αφού νομίζω έχω εξαντλήσει το θέμα μέσα σε αυτά τα 3 χρόνια που γράφω εδώ. Θα πω απλά κάποια βασικά πράγματα, παραπέμποντας όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για την άποψή μου περί καλοσύνης στα 3 πρώτα φιλοσοφικά(λογικά) δοκίμια(στα μέρη που αναφέρομαι στην "ηθική αρετή") και στο 6ο κοινωνιολογικό δοκίμιο, ενώ μία μικρή αναφορά κάνω και στο δοκίμιο για τις κάστες του πνεύματος(2η παράγραφος). Η καλοσύνη(=ηθική αρετή), για μένα, συναποτελείται από δύο κύρια στοιχεία. Το πρώτο είναι αυτό, που ονομάζεται στον κώδικα δεοντολογίας της ιατρικής και της ψυχολογίας, "η αρχή της ωφέλειας ή μη βλάβης". Είναι νομίζω εύκολο να αντιληφθεί κάποιος τι σημαίνει αυτό. Να βοηθάμε-ωφελούμε τους άλλους, αν μπορούμε και όσο μπορούμε, και οπωσδήποτε να μην τους βλάπτουμε, κάτι που είχα ορίσει ως το να μην παραβιάζουμε τα δικαιώματά τους και να μην τους κάνουμε κάτι που δε θα θέλαμε να κάνουν σε εμάς ή στα αγαπημένα μας πρόσωπα. Όσον αφορά το γιατί πρέπει να το κάνουμε αυτό, ενώ πολύ συχνά δεν είναι (εκ πρώτης όψεως έστω) ο πιο επικερδής δρόμος, η απάντηση είναι ότι είναι απαραίτητο για την επιβίωσή μας ως είδος(το αναλύω αρκετά αυτό κυρίως στο 6ο κοινωνιολογικό δοκίμιο και το 14ο φιλοσοφικό-λογικό, αλλά και στο 1ο και στο 3ο φιλοσοφικό-λογικό). Το δεύτερο βασικό στοιχείο είναι αυτό να γίνεται εκουσίως. Φυσικά θα μπορούσαν σε κάποιο μέρος να υπάρχουν πολύ αυστηροί νόμοι και πολύ σχολαστική επίβλεψη από τις αρχές κι έτσι κανείς να μην έβλαπτε κανέναν, επειδή απλά δεν θα μπορούσε. Αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα είναι κι απαραίτητα ηθικοί. Και βέβαια κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το αποτέλεσμα είναι που μετράει. Παρ'όλο που συμφωνώ, σε ένα βαθμό, έχω να αντιπαραθέσω ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε καταπιεσμένους πολίτες, οι οποίοι με την πρώτη ευκαιρία που θα τους δινόταν θα ξεσπούσαν με το χειρότερο τρόπο. Για αυτό χρειάζεται σωστή διαπαιδαγώγηση, όχι μόνο για το τι είναι σωστό, αλλά και για την ανάγκη να γίνεται.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό σε σειρά σημαντικότητας είναι, ξεπερνώντας οριακά το τρίτο, για λόγους που θα αναφέρω αργότερα, η πνευματική επάρκεια(Smart). Η αλήθεια είναι ότι μου πήρε πολύ να ορίσω τι τελικά είναι αυτό, ξεκινώντας στα πρώτα τρία δοκίμια με την κριτική ικανότητα, προσθέτοντας πού και πού και κάποιο νέο κομμάτι. Τελικά τα κατάφερα πριν κάποιους μήνες, με το 21ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιό μου. Σύμφωνα λοιπόν και με αυτό, η πνευματική επάρκεια είναι κι αυτή με τη σειρά της ένα όλον, το οποίο συναποτελείται από 4 επιμέρους ιδιότητες: την υποκειμενώδη ευφυΐα, η οποία αφορά κρίσεις για υποκειμενικά θέματα(~τρόποι κατάκτησής της:18ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο), την αντικειμενώδη ευφυΐα, η οποία αφορά κρίσεις για αντικειμενικά θέματα, την σοφία, που αποτελεί μείγμα γνώσεων κι εμπειριών του ανθρώπου και την ωριμότητα, η οποία αφορά κυρίως το επίπεδο πολυπλοκότητας της σκέψης του ατόμου. Φυσικά είναι όλα πολύ σημαντικά προκειμένου ο άνθρωπος να σκέφτεται σωστά και το σημαντικότερο είναι πιθανότατα το πρώτο, η υποκειμενώδης ευφυΐα. Το πιο πολύτιμο όμως σε αξία είναι το δεύτερο, η αντικειμενώδης ευφυΐα. Ο λόγος είναι ότι όλα τα άλλα, αν αυτή υπάρχει, θα αποκτηθούν λογικά με τον καιρό, σε ένα μεγαλύτερο, ή σε ένα μικρότερο βαθμό. Αν όμως αυτή δεν υπάρχει, όχι μόνο θα είναι πολύ δύσκολο τα άλλα να συντελέσουν στην ανάπτυξή της, αλλά ακόμα και να αποκτηθούν τα ίδια(πχ για να αποκτήσει κάποιος εμπειρία δεν αρκεί να ζει κάποια πράγματα, αλλά και να τα επεξεργάζεται σε έναν ικανό βαθμό, κάτι που χρειάζεται τα άλλα 3 χαρακτηριστικά πνευματικής επάρκειας, ώστε να επιτευχθεί). Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί για να δώσει κανείς βάση και προσπάθεια σε δραστηριότητες που τον βοηθάνε να βελτιωθεί σε αυτά τα χαρακτηριστικά(να καταλάβει συνεπώς τη σημασία τους), αλλά και για να αντιμετωπίσει σωστά ώστε να ωφεληθεί, χρειάζεται η ίδια η αντικειμενώδης ευφυΐα. Η αντικειμενώδης ευφυΐα είναι η πρώτη ύλη, ικανός, αλλά και απαραίτητος παράγοντας για την απόκτηση των άλλων τριών. Και για αυτό είναι κι η πιο πολύτιμη και για αυτό έχω πλέον μάθει να εστιάζω σε αυτή, χωρίς φυσικά να υποτιμώ και να παραβλέπω σε καμία περίπτωση τη σημασία των άλλων τριών.
Ο τρίτος άξονας της ανθρώπινης τελειότητας είναι ο μόνος στον οποίο δεν έχω αναφερθεί ποτέ(ξεκάθαρα, έστω). Και μάλλον θα πρέπει να το κάνω κι αυτό κάποια στιγμή. Πρόκειται για την εσωτερική-ψυχική δύναμη(Strong) του ανθρώπου, ή αλλιώς, με το κατά πόσο διαθέτει αυτό που λέμε προσωπικότητα. Αυτό λογικά είναι κάπως ασαφές. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχική δύναμη ορίζεται με βάση δύο άλλα χαρακτηριστικά. Στο πρώτο εξ'αυτόν έχω αναφερθεί στο 6ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο κι είναι η αυτοσυγκράτηση-ο αυτοέλεγχος. Ο αυτοέλεγχος είναι η δυνατότητα του ατόμου να συγκρατείται απέναντι στους διάφορους πειρασμούς και να ακολουθεί το σωστό δρόμο, το δρόμο του μέτρου, ο οποίος είναι ναι μεν δυσκολότερος, αλλά έχει πολύ περισσότερα ωφέλη(αν και συνήθως πιο μακροπρόθεσμα). Γιατί φυσικά το να έχει κάποιος απλά την κρίση να ξέρει τι είναι σωστό δεν έχει καμία αξία αν δεν το πράττει κιόλας. Το δεύτερο χαρακτηριστικό που συναποτελεί την ψυχική δύναμη είναι η αντοχή. Η αντοχή είναι η δύναμη αντίστασης του ανθρώπου σε κακουχίες, φθορά και αλλαγή. Η αντοχή υφίσταται σε δύο κυρίως πλαίσια. Το ένα είναι το συναισθηματικό πλαίσιο. Η αντοχή στο συναισθηματικό πλαίσιο αφορά τη δύναμη του ανθρώπου να μην λυγίζει στις διάφορες δυσκολίες και να μην καταβάλλεται από κακουχίες και τα αρνητικά συναισθήματα, είτε τα δικά του, είτε των άλλων, τα οποία προκαλούνται από αυτές. Πολύ σημαντικό είναι επίσης να διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο λειτουργικότητας, ακόμα κι υπό κάποια συναισθηματική φόρτιση. Το άλλο είναι το νοητικό πλαίσιο. Η αντοχή στο νοητικό πλαίσιο αφορά την δύναμη του ανθρώπου να υποστηρίξει τη γνώμη του και να μην αλλοτριωθεί μέσα σε ένα περιβάλλον που υποστηρίζει διαφορετικά πράγματα. Φυσικά πρέπει και να ακούμε και τις άλλες γνώμες και να τις επεξεργαζόμαστε όσο πιο ανοικτά κι αντικειμενικά γίνεται. Όμως είναι μεγίστη αρετή να έχουμε τη δύναμη, αν κρίνουμε ότι οι άλλες γνώμες δεν ισχύουν, να μπορούμε να στηρίξουμε τη δική μας και να μην επηρεαστούμε από αυτές. Επίσης αντοχή σε νοητικό πλαίσιο συνιστά κι η δύναμη του ανθρώπου να βιώνει την πραγματικότητα όσο πιο αντικειμενικά μπορεί και να μην αφήνει τις διάφορες ψυχολογικές άμυνές του να επηρεάζουν την αντίληψή του(πολύ δύσκολο). Η αλήθεια είναι ότι η αντοχή στο συναισθηματικό πλαίσιο είναι αυτή που μοιάζει να είναι πιο σπάνια, αλλά προσωπική μου άποψη είναι ότι οι άνθρωποι που στερούνται αντοχής εντός του νοητικού πλαισίου είναι στην πραγματικότητα περισσότεροι. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία της ψυχική αντοχής, αν και, λόγω του πρώιμου σταδίου σκέψης μου ως προς αυτό το θέμα, ίσως στο μέλλον προσθέσω κι άλλα.
Η τέταρτη και τελευταία συνιστώσα είναι μία έννοια φυσικά πολύ διαδεδομένη κι αγαπητή, το ταλέντο(Gifted). Το ταλέντο θεωρείται από τους περισσότερους ανθρώπους ένα θείο δώρο. Ταλέντο ενός ατόμου θα μπορούσαμε με απλά λόγια να χαρακτηρίσουμε έναν τομέα στον οποίο το άτομο έχει μία επίδοση αισθητά ανώτερη από αυτή του μέσου όρου, να είναι δηλαδή ανώτερο από ένα ποσοστό της τάξεως του 75% των ανθρώπων(πάνω-κάτω). Ο τομέας αυτός θα πρέπει να είναι επικερδής, είτε με κέρδος χειροπιαστό, όπως μια χρηματική αμοιβή, είτε με κάτι πιο αφηρημένο, όπως η ευχαρίστηση. Συνήθως οι άνθρωποι έχουν γύρω στα 2-4 ταλέντα. Είναι πολύ σημαντικά για κάθε άτομο αφού αποτελούν τα δυνατά του σημεία, τα σημεία που υπερισχύει από τους άλλους, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για απλές καθημερινές χρήσεις(πχ ταλέντο στο μαγείρεμα), είτε για να εξασφαλίσει το άτομο τα προς το ζην(επάγγελμα). Και παράλληλα αποτελούν προσφορές του ατόμου στις ομάδες, στις οποίες ανήκει(πχ οικογένεια), αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Το ταλέντο βέβαια δεν είναι θείο δώρο, που χαρίζεται στην τύχη ή κληρονομικά(όπως είχα εξηγήσει και στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο). Αφορά ένα τομέα που το άτομο αγαπάει και θεωρεί σημαντικό και συνεπώς έχει προσπαθήσει πολύ να βελτιωθεί σε αυτόν.
Έχοντας αναφερθεί λοιπόν και στους 4 παράγοντες, θεωρώ σημαντικό να εξηγήσω τη σειρά προτεραιότητας, με την οποία τους κατατάσσω. Πιστεύω ότι η καλοσύνη(~ηθική αρετή) είναι το σημαντικότερο από όλα, αφού απουσία της θα σημαίνει ότι το άτομο θα είναι βλαβερό, μία τοξική ύπαρξη, για τους άλλους και την κοινωνία, αλλά και για τον ίδιο τον εαυτό του. Ένα άτομο δίχως καλοσύνη θα πράττει συνήθως το κακό, αφού αυτό κι ευκολότερο είναι και με περισσότερα βραχυπρόθεσμα και συνεπώς πιο εμφανή ωφέλη. Για αυτό και θεωρώ ότι δεν αξίζει να ασχολείται κάποιος με ένα τέτοιο άτομο κι αντίθετα πρέπει να κρατιέται μακριά του. Για να γίνει πιο αντιληπτή η θέση των χαρακτηριστικών αυτών μέσα στο όλον της "τελειότητας", ας την αποδώσουμε με βαθμούς. 3,5/10 βαθμοί για αυτόν που φτάνει το μεγαλύτερο βαθμό καλοσύνης. Έπεται η πνευματική επάρκεια(και κυρίως η αντικειμενώδης ευφυΐα). Κι εκείνη είναι πολύ σημαντική γιατί αφορά τον τρόπο που σκέφτεται κανείς και, κατά τη γνώμη μου και την εμπειρία μου, από τον τρόπο σκέψης του ατόμου προκύπτει συμπεριφορά, συναισθήματα, χαρακτήρας, γενικά τα πάντα. Ένα άτομο δίχως πνευματική επάρκεια θα παρουσιάζει ατέλειες ως προς τον τρόπο που σκέφτεται και συνεπώς θα υποπίπτει σε λάθη, τα οποία ακολουθώνται συνήθως από άσχημες συνέπειες, το μέγεθος των οποίων είναι ανάλογο με το μέγεθος των λαθών. Παρ'όλ'αυτά, αν κι αυτό είναι επίσης αρκετά βλαβερό, για το ίδιο το άτομο και για τους άλλους, δεν είναι τόσο βλαβερό όσο η απουσία καλοσύνης, για αυτό το κατατάσσω δεύτερο σε σημασία. Θα του δώσω όμως κι εκείνου 3,5/10 βαθμούς, για τον λόγο που εξήγησα και παραπάνω μέσα σ'άκρες. Καλοσύνη, ψυχική δύναμη, ταλέντο, είναι χαρακτηριστικά, στα οποία το άτομο μπορεί πάντα να βελτιωθεί, αν το θέλει, κι αν έχει σωστή καθοδήγηση. Η αντικειμενώδης ευφυΐα(η οποία όπως προείπα είναι η πρώτη ύλη και για τα άλλα 3 χαρακτηριστικά της πνευματικής επάρκειας) είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο, αν απουσιάζει, είναι πολύ δύσκολο(αν κι όχι απίθανο) να αποκτηθεί, ειδικά από μία ηλικία και μετά. Για αυτό της δίνω πολύ μεγάλη αξία, την κατατάσσω δεύτερη και της αποδίδω κι αυτής 3,5/10 βαθμούς. Τρίτη είναι η ψυχική δύναμη. Είπα προηγουμένως σε τι μας βοηθάει. Και νομίζω ότι ο καθένας καταλαβαίνει ότι πειρασμοί υπάρχουν παντού(αυτοέλεγχος), δύσκολες καταστάσεις και άσχημα συναισθήματα αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά(αντοχή εντός συναισθηματικού πλαισίου) και οι περισσότεροι άνθρωποι που συναντάμε διαφωνούν μαζί μας σε διάφορα θέματα και το 89% προσπαθεί να μας περάσει την άποψή του(~2ο Κοινωνιολογικό Δοκίμιο), ειδικά αν μιλάμε για ομαδικά πλαίσια(αντοχή εντός νοητικού πλαισίου). Για αυτό και θεωρώ εξαιρετικά σημαντική την ψυχική δύναμη, αφού ένας άνθρωπος που δεν τη διαθέτει θα γίνεται σαν ένας σάκος του μποξ ανάμεσα στις δύσκολες καταστάσεις, τα πάθη του και τις απόψεις των άλλων. Του δίνω 2/10 βαθμούς. Στην τελευταία θέση τοποθετώ το ταλέντο. Δεν παύει βέβαια να είναι κι αυτό ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό για την επίτευξη της τελειότητας, αλλιώς δεν θα το τοποθετούσα καν μαζί με τα άλλα 3. Οι λόγοι που το θεωρώ πιο ασήμαντο από τα άλλα 3 είναι δύο. Ο πρώτος είναι κατά κάποιον τρόπο ο αντίθετος με το λόγο που θεωρώ την αντικειμενώδη ευφυΐα τόσο πολύ σημαντική. Αντικειμενώδη ευφυΐα δεν διαθέτουν όλοι κι όσοι δεν έχουν είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν. Αντίθετα, ταλέντα θεωρώ πως όλοι έχουν. Όλοι είμαστε σε κάποιους τομείς καλύτεροι από μία μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, πραγματικά το πιστεύω αυτό. Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε μία πιθανή άλλη άποψη, ότι κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν κανένα ταλέντο, και πάλι πιστεύω ότι μπορούν να είναι λειτουργικοί, και για τον εαυτό τους, και σε σχέση με τους άλλους, ακόμα κι έτσι. Παρ'όλ'αυτά, δεν αγνοώ το ότι το να μην έχει κάποιος ταλέντα θα είναι πολύ κακό, αφού λογικά θα κάνει μία πολύ πληκτική δουλειά, και δεν θα έχει κάποιες δυνατότητες πάνω στις οποίες μπορεί να πατήσει και να αναδειχτεί, και να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Σε κάποιον που έχει φτάσει έναν επαρκή βαθμό(ανώτερος του 75%) 2(το λιγότερο) ταλέντων, αποδίδω 1/10 βαθμούς. Συνεπώς η τελειότητα στην κλίμακά μου μετριέται με το σύνολο των βαθμών που συγκεντρώνει κάποιος. Πχ αν έχει 2 βαθμούς καλοσύνης, 3 πνευματικής επάρκειας, 1 ψυχικής δύναμης και 1 ταλέντου, κατέχει την τελειότητα(όπως την ορίζω εγώ πάντα) σε ποσοστό 70%. Θα έλεγα πως η μίνιμουμ αρκετή αξία ενός ανθρώπου είναι 80%. Φυσικά όλα αυτά είναι κατά προσέγγιση και δεν είναι δυνατόν να μετρηθούν αντικειμενικά.
Ευελπιστώ ότι όποιος διάβασε όσα έχω πει μέχρι τώρα μπορεί να καταλάβει τις πρακτικές προεκτάσεις που έχουν οι ιδέες μου. Γιατί είναι σημαντικά αυτά τα 4 χαρακτηριστικά και γιατί τα θεωρώ απαραίτητα προκειμένου να φτάσει ένας άνθρωπος στην (ανθρωπίνως προσεγγίσιμη) τελειότητα. Οπότε δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω περαιτέρω για αυτό. Θα ήθελα όμως, πριν κλείσω, να διασαφηνίσω κάποια πράγματα, σε σχέση με το τι σημαίνει να διαθέτει κανείς την τελειότητα, στην οποία αναφέρομαι, και, ακόμα περισσότερο, τι σημαίνει να μην την έχει. Πριν πω οτιδήποτε όμως, θέλω να ξεκαθαρίσω αφενός ότι όλα αυτά που λέω είναι οι δικές μου απόψεις πάνω στο θέμα(αφού αντικειμενική αλήθεια δεν υπάρχει σε αυτά τα θέματα, ούτε καν σε σχετικό βαθμό) και αφετέρου ότι δεν μου αρέσει να βάζω ταμπελίτσες στους ανθρώπους σαν να πρόκειται για προϊόντα σε ένα μαγαζί. Οι άνθρωποι είναι άνθρωποι και έτσι πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε. Απλώς θέλω και να τονίσω ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, οπότε, πέρα από τους βασικούς κανόνες ηθικής(ωφέλεια και μη-βλάβη δηλαδή), δεν πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αφού τα ξεκαθάρισα αυτά, ας συνεχίσω. Ένα πρώτο θέμα είναι το πόσο συχνή είναι τελικά η τελειότητα. Ας πάρουμε ως δείγμα τους Έλληνες, αφού κι εγώ, κι οι περισσότεροι αναγνώστες μου τους ξέρουμε καλά. Ο μέσος Έλληνας θα έλεγα πως έχει: 2 στην καλοσύνη, 2 στην πνευματική επάρκεια, 0,5 στην ψυχική δύναμη και 0,5 στο ταλέντο. Δηλαδή 5/10, 50%, όταν ο ελάχιστος επαρκής βαθμός, ώστε να είναι κάποιος σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο είναι το 80%. Αυτό φυσικά δεν το έκανα για να κατηγορήσω τους συμπατριώτες μου, αλλά για να δείξω ότι η επάρκεια όσον αφορά την κλίμακα τελειότητας(GoodSmartStrongGifted Model) με τα δικά μου δεδομένα δεν είναι καθόλου συχνή και καθόλου εύκολο να επιτευχθεί.
Πάμε λοιπόν και στο τελευταίο θέμα. Πώς αντιμετωπίζουμε την ύπαρξη ή την απουσία ενός βαθμού επαρκούς τελειότητας, και σε εμάς και στους άλλους. Όσον αφορά τους εαυτούς μας, θεωρώ ότι δεν πρέπει να κρίνουμε τους εαυτούς μας, αφού αμφιβάλλω αν υπάρχουν έστω κι ελάχιστοι που μπορούν να το κάνουν με (επαρκώς) αντικειμενικά κριτήρια. Και δεν μπορούμε κι ούτε τους άλλους να ακούσουμε, αφού κι εκείνοι δεν ξέρουμε αν έχουν σωστά κριτήρια κι επαρκή δεδομένα ώστε να μας κρίνουν σωστά. Επομένως, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσπαθούμε διαρκώς να βελτιωνόμαστε όσον αφορά αυτά τα 4. Ίσως λίγο περισσότερο αν κρίνουμε ότι απέχουμε αρκετά, λίγο λιγότερο αν κρίνουμε ότι είμαστε εκεί, και λίγο περισσότερο σε έναν παράγοντα που κρίνουμε ότι υστερούμε περισσότερο από τους άλλους. Αλλά μέχρι εκεί να επηρεάζει η κρίση μας-πολύ μικρές αποκλίσεις, αφού δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι εάν κρίνουμε ορθά. Όσον αφορά όμως τους άλλους, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αν κρίνουμε ότι κατέχουν τουλάχιστον ένα 80% της κλίμακας, το καλύτερο είναι φυσικά να τους κρατήσουμε όσο πιο κοντά μπορούμε, να μάθουμε από αυτούς και να δουλέψουμε μαζί ώστε να βελτιωθούμε κι άλλο. Αν πάλι κάποιος στερείται ενός επαρκούς βαθμού, τότε τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Αν δε διαθέτει καλοσύνη, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε νομίζω είναι να του εξηγήσουμε πού σφάλλει κι αν δείξει διάθεση να βελτιωθεί, να του δώσουμε την ευκαιρία-αν πάλι όχι, να μείνουμε όσο πιο μακριά μπορούμε, όπως προανέφερα. Αν πάλι δε διαθέτει ψυχική δύναμη ή ταλέντο, αλλά κατά τ'άλλα είναι αρκετά καλός, τότε αξίζει την προσοχή μας, αφού αυτά τα χαρακτηριστικά είναι λιγότερο σημαντικά κι επίσης αποκτώνται αν κάποιος το θέλει-αν βέβαια δεν θέλει, τότε αδικεί τον εαυτό του και είναι στη διακριτική ευχέρεια του καθενός να αποφασίσει αν θέλει αυτό το άτομο στη ζωή του. Η πιο δύσκολη περίπτωση είναι όταν απουσιάζει (σε επαρκή βαθμό) η πνευματική επάρκεια και κυρίως η αντικειμενώδης ευφυΐα. Και εστιάζω κυρίως στην αντικειμενώδη ευφυΐα διότι, όπως προείπα, είναι δύσκολο, τόσο να αποκτηθεί από κάποιον ενήλικα(κυρίως) ο οποίος δεν την έχει, όσο και να αναπτυχθούν και τα υπόλοιπα τρία στοιχεία της πνευματικής επάρκειας, απουσία της αντικειμενώδους ευφυΐας. Αντίθετα, αν αυτή υπάρχει, τα άλλα τρία είναι σχετικά εύκολο και πιθανόν να αναπτυχτούν. Οπότε, αν υπάρχει αυτή κι απουσιάζει κάποιο από τα άλλα τρία, ισχύει ότι κι αν απουσιάζει ψυχική δύναμη ή ταλέντο. Αν πάλι απουσιάζει η αντικειμενώδης ευφυΐα, αυτό είναι ένα θέμα. Αν το άτομο κατά τ'άλλα είναι εντάξει, τότε κάποιος θα έχει αρκετά ωφέλη από αυτό, απλώς θα πρέπει να έχει κατά νου ότι θα συναναστρέφεται με κάποιον που θα κάνει αρκετά λάθη που θα στοιχίσουν και σε εκείνον, αλλά και σε αυτό το ίδιο, ενώ μπορεί και να μην καταλαβαίνει(εύκολα) κάποια βασικά πράγματα). Φυσικά ξαναλέω ότι αυτή είναι απλά η προσωπική μου άποψη. Ούτε θεωρώ ότι είναι σίγουρα σωστή, ούτε κι αναγκάζω κανέναν να την ακολουθήσει. Είναι σημαντικό σε κάτι τέτοια θέματα να υπάρχει ευελιξία, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να καταλήξουμε στο δογματισμό και το φασισμό Κι επίσης θέλω να ξεκαθαρίσω ότι όλα αυτά είναι λογικές κρίσεις απέναντι σε άτομα για τα οποία δε νοιώθουμε συναισθήματα. Αν μπει κι ο παράγοντας συναίσθημα στη μέση, τότε μάλλον η εξίσωση αλλάζει. Δε χάνει βέβαια πλήρως την αξία της, αλλά φυσικά και δεν προτείνω σε κανέναν να ξεγράψει πχ τη μητέρα του επειδή πιάνει 50% στην κλίμακα. Και τέλος θέλω να πω ότι εστιάζω εδώ στις προσωπικές σχέσεις, αλλά θεωρώ ότι κάτι παρόμοιο ισχύει και για όλα τα πλαίσια-περιβάλλοντα(πχ εγώ προσωπικά θα προτιμούσα έναν εργαζόμενο που θα τον αξιολογούσα στο 85% από έναν που θα τον αξιολογούσα στο 70%-ίσως βέβαια να αλλάζει το πόσο σημαντικό είναι κάθε χαρακτηριστικό, ανάλογα με το περιβάλλον:πχ για έναν εργαζόμενο ο παράγοντας ταλέντο ίσως είναι σημαντικότερος από τον παράγοντα καλοσύνη).
Κάπου εδώ τελειώνω και με το σημερινό θέμα. Θέλω να πιστεύω ότι το προσέγγισα σωστά κι ότι οι ιδέες μου έγιναν κατανοητές. Ήταν ένα θέμα που ήθελα πολύ να γράψω και το θεωρώ πολύ σημαντικό. Πιστεύω ότι η τελειότητα, την οποία περιγράφω, δομείται πάνω σε σωστούς άξονες και έχει και το ανάλογο πρακτικό αντίκρυσμα. Γιατί θα μπορούσε κανείς να πει ότι τέλειοι είναι οι άνθρωποι που είναι μελαχρινοί με μπλε μάτια, αλλά κανένα από αυτά τα δύο χαρακτηριστικά δεν ωφελεί ουσιαστικά ούτε τους ίδιους, ούτε τους γύρω τους. Θέλω να πιστεύω ότι το δικό μου μοντέλο, το GSSG, είναι ένα σωστό μοντέλο, τουλάχιστον όσον αφορά τη θεωρητική του βάση. Για αυτό και καλώ όλους τους ανθρώπους να το ακολουθήσουν. Όνειρό μου είναι ένας τέλειος κόσμος(ναι εντάξει, το ξέρω ότι δεν γίνεται αλλά κάθε βήμα προς τα εκεί έχει ανυπολόγιστη αξία). Και βάση ενός τέλειου κόσμου δεν μπορούν παρά να είναι (όσο το δυνατόν πιο)τέλειοι άνθρωποι.
Homo Cogitans
Βέβαια, είναι κι αυτό ένα θέμα για το οποίο πρέπει να γίνουν κάποιες διευκρινίσεις, πριν προχωρήσουμε στο κυρίως θέμα. Έχω αρκετές φορές νομίζω αναφέρει ότι η τελειότητα δεν υπάρχει σε τίποτα ανθρώπινο κι ότι είναι απλά ένα κίνητρο κι όχι ένας επιτεύξιμος στόχος, ενώ και σε κάποια άλλα κείμενα, όπως για παράδειγμα στο 4ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο για το μέτρο, είχα αναφέρει πράγματα του στυλ ότι είναι αποδεκτό κάποιες φορές να ξεφεύγουμε και να κάνουμε λάθη(=παραβιάσεις του μέτρου), αφού αυτό είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης. Με βάση αυτά, θα ήταν εύλογο το ερώτημα πώς τώρα μιλάω για τέλειο άνθρωπο. Την απάντηση θα τη δώσω με βάση κάτι που είχα πει στο 5ο φιλοσοφικό δοκίμιο, που είχε ως θέμα την αλήθεια. Είχα αναφέρει τότε ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια, αφού ο άνθρωπος δεν έχει τα μέσα να αποκτήσει 100% πλήρεις κι αληθείς πληροφορίες, για κανένα θέμα, αλλά υπάρχει η σχετική, η οποία προκύπτει από τα μέσα που διαθέτουμε, κι είναι ο επιθυμητός στόχος, καθώς είναι το ανώτερο στάδιο αλήθειας στο οποίο μπορούμε να φτάσουμε. Κάτι παρόμοιο θα πω και σήμερα. Άνθρωπος 100% τέλειος δεν υπάρχει σίγουρα. Κατά τη γνώμη μου όμως, στην ανθρώπινη φύση υπάρχουν 4 βασικά χαρακτηριστικά που τη χαρακτηρίζουν, πιο σημαντικά από τα υπόλοιπα. Αν λοιπόν κάποιος τα έχει αναπτύξει σε έναν επαρκή βαθμό(επαρκής κατά τη γνώμη μου είναι ένας πολύ μεγάλος βαθμός), αφού ούτε κι αυτά δεν μπορεί να τα αναπτύξει πλήρως(να γίνει τέλειος), τότε θα έχει πετύχει τη σχετική τελειότητα. Δεν θα είναι ένα τέλειο ον γενικά, αφού θα έχει ατέλειες, ακόμα και στα ίδια αυτά τα χαρακτηριστικά που θα έχει αναπτύξει σε ένα τόσο μεγάλο βαθμό, αλλά θα είναι ένας τέλειος άνθρωπος, αφού θα έχει φτάσει ένα τεράστιο επίπεδο ποιότητας, σε σχέση πάντα με τις δυνατότητές του ως ον. Γιατί φυσικά οι δυνατότητές μας είναι πολύ μεγάλες, όχι όμως απεριόριστες. Το να γίνουν απεριόριστες(=να φτάνουν ακόμα κι ως την επίτευξη της απόλυτης τελειότητας) είναι κάτι που δεν μπορούμε να το κάνουμε. Μπορούμε όμως σίγουρα να φτάσουμε σε ένα επίπεδο 90%, σε σχέση με τις maximum δυνατότητές μας, κι αυτός είναι κι ο στόχος.
Ελπίζοντας να μην κουράζω με τη μακροσκελή εισαγωγή, θα ήθελα να κάνω ακόμα μία διευκρίνιση. Η διευκρίνιση αυτή απευθύνεται κυρίως στους πιστούς αναγνώστες, οι οποίοι θα έχουν λογικά διαβάσει και το 5ο Κοινωνιολογικό Δοκίμιο, "Οι 5 κάστες του πνεύματος". Σε αυτό το κείμενο είχα επιχειρήσει να χωρίσω τους ανθρώπους σε 5 "κάστες", "ομάδες", ανάλογα με το βαθμό που κατέχουν σε επαρκή βαθμό δύο χαρακτηριστικά: α)καλοσύνη και β)ικανότητα επίτευξης στόχων, παίρνοντας ως κύριο παράγοντα για αυτή την ευφυΐα. Η 5η τη τάξει κάστα δε διαθέτει τίποτα από τα δύο, η 4η διαθέτει μόνο εξυπνάδα, η 3η μόνο καλοσύνη, η 2η και τα 2 και η πρώτη είναι μία φωτισμένη κι εξαιρετικά μικρή κάστα, που διαθέτει και τα 2 σε υπερθετικό βαθμό. Η καλοσύνη κι η εξυπνάδα(-πνευματική επάρκεια) είναι 2 από τα χαρακτηριστικά του μοντέλου μου για τον τέλειο άνθρωπο. Υπάρχει όμως μία διαφορά. Στο προαναφερθέν δοκίμιο εστίαζα κυρίως στη λειτουργικότητα των ανθρώπων μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Εξ'ου κι ο χαρακτηρισμός εκείνου του δοκιμίου ως κοινωνιολογικό. Σήμερα θα μιλήσω για ολόκληρο το πεδίο ανθρώπινης λειτουργικότητας, είτε μιλάμε για προσωπικές υποθέσεις, είτε για διαπροσωπικές ή διομαδικές σχέσεις, είτε για κοινωνικές διεργασίες, εστιάζοντας κυρίως στα 2 πρώτα, μιας και στο 3ο αναφέρθηκα κυρίως στο 5ο κοινωνιολογικό δοκίμιο. Κατά τη γνώμη μου μία κοινωνία μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά, αρκεί τα μέλη της να διαθέτουν καλοσύνη και πνευματική αρτιότητα. Αλλά για να πετύχει ένας άνθρωπος την πλήρωση-αυτοπραγμάτωση και για να λειτουργούν καλά κι οι μικρότερες ομάδες, όπου υπάρχουν πιο στενές σχέσεις και μικρότεροι πόροι(κάθε είδους), μεταξύ τους, χρειάζονται κι άλλα 2 χαρακτηριστικά. Φυσικά, παρακάτω θα αναφερθώ και στα 4, με σειρά προτεραιότητας-σημαντικότητας, κατά τη γνώμη μου.
Φυσικά η πρώτη σε σειρά σημαντικότητας δεν θα μπορούσε παρά να είναι η καλοσύνη(Good). Δεν θα πω πολλά για αυτήν, αφού νομίζω έχω εξαντλήσει το θέμα μέσα σε αυτά τα 3 χρόνια που γράφω εδώ. Θα πω απλά κάποια βασικά πράγματα, παραπέμποντας όποιον θέλει να μάθει περισσότερα για την άποψή μου περί καλοσύνης στα 3 πρώτα φιλοσοφικά(λογικά) δοκίμια(στα μέρη που αναφέρομαι στην "ηθική αρετή") και στο 6ο κοινωνιολογικό δοκίμιο, ενώ μία μικρή αναφορά κάνω και στο δοκίμιο για τις κάστες του πνεύματος(2η παράγραφος). Η καλοσύνη(=ηθική αρετή), για μένα, συναποτελείται από δύο κύρια στοιχεία. Το πρώτο είναι αυτό, που ονομάζεται στον κώδικα δεοντολογίας της ιατρικής και της ψυχολογίας, "η αρχή της ωφέλειας ή μη βλάβης". Είναι νομίζω εύκολο να αντιληφθεί κάποιος τι σημαίνει αυτό. Να βοηθάμε-ωφελούμε τους άλλους, αν μπορούμε και όσο μπορούμε, και οπωσδήποτε να μην τους βλάπτουμε, κάτι που είχα ορίσει ως το να μην παραβιάζουμε τα δικαιώματά τους και να μην τους κάνουμε κάτι που δε θα θέλαμε να κάνουν σε εμάς ή στα αγαπημένα μας πρόσωπα. Όσον αφορά το γιατί πρέπει να το κάνουμε αυτό, ενώ πολύ συχνά δεν είναι (εκ πρώτης όψεως έστω) ο πιο επικερδής δρόμος, η απάντηση είναι ότι είναι απαραίτητο για την επιβίωσή μας ως είδος(το αναλύω αρκετά αυτό κυρίως στο 6ο κοινωνιολογικό δοκίμιο και το 14ο φιλοσοφικό-λογικό, αλλά και στο 1ο και στο 3ο φιλοσοφικό-λογικό). Το δεύτερο βασικό στοιχείο είναι αυτό να γίνεται εκουσίως. Φυσικά θα μπορούσαν σε κάποιο μέρος να υπάρχουν πολύ αυστηροί νόμοι και πολύ σχολαστική επίβλεψη από τις αρχές κι έτσι κανείς να μην έβλαπτε κανέναν, επειδή απλά δεν θα μπορούσε. Αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα είναι κι απαραίτητα ηθικοί. Και βέβαια κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το αποτέλεσμα είναι που μετράει. Παρ'όλο που συμφωνώ, σε ένα βαθμό, έχω να αντιπαραθέσω ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε καταπιεσμένους πολίτες, οι οποίοι με την πρώτη ευκαιρία που θα τους δινόταν θα ξεσπούσαν με το χειρότερο τρόπο. Για αυτό χρειάζεται σωστή διαπαιδαγώγηση, όχι μόνο για το τι είναι σωστό, αλλά και για την ανάγκη να γίνεται.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό σε σειρά σημαντικότητας είναι, ξεπερνώντας οριακά το τρίτο, για λόγους που θα αναφέρω αργότερα, η πνευματική επάρκεια(Smart). Η αλήθεια είναι ότι μου πήρε πολύ να ορίσω τι τελικά είναι αυτό, ξεκινώντας στα πρώτα τρία δοκίμια με την κριτική ικανότητα, προσθέτοντας πού και πού και κάποιο νέο κομμάτι. Τελικά τα κατάφερα πριν κάποιους μήνες, με το 21ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιό μου. Σύμφωνα λοιπόν και με αυτό, η πνευματική επάρκεια είναι κι αυτή με τη σειρά της ένα όλον, το οποίο συναποτελείται από 4 επιμέρους ιδιότητες: την υποκειμενώδη ευφυΐα, η οποία αφορά κρίσεις για υποκειμενικά θέματα(~τρόποι κατάκτησής της:18ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο), την αντικειμενώδη ευφυΐα, η οποία αφορά κρίσεις για αντικειμενικά θέματα, την σοφία, που αποτελεί μείγμα γνώσεων κι εμπειριών του ανθρώπου και την ωριμότητα, η οποία αφορά κυρίως το επίπεδο πολυπλοκότητας της σκέψης του ατόμου. Φυσικά είναι όλα πολύ σημαντικά προκειμένου ο άνθρωπος να σκέφτεται σωστά και το σημαντικότερο είναι πιθανότατα το πρώτο, η υποκειμενώδης ευφυΐα. Το πιο πολύτιμο όμως σε αξία είναι το δεύτερο, η αντικειμενώδης ευφυΐα. Ο λόγος είναι ότι όλα τα άλλα, αν αυτή υπάρχει, θα αποκτηθούν λογικά με τον καιρό, σε ένα μεγαλύτερο, ή σε ένα μικρότερο βαθμό. Αν όμως αυτή δεν υπάρχει, όχι μόνο θα είναι πολύ δύσκολο τα άλλα να συντελέσουν στην ανάπτυξή της, αλλά ακόμα και να αποκτηθούν τα ίδια(πχ για να αποκτήσει κάποιος εμπειρία δεν αρκεί να ζει κάποια πράγματα, αλλά και να τα επεξεργάζεται σε έναν ικανό βαθμό, κάτι που χρειάζεται τα άλλα 3 χαρακτηριστικά πνευματικής επάρκειας, ώστε να επιτευχθεί). Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί για να δώσει κανείς βάση και προσπάθεια σε δραστηριότητες που τον βοηθάνε να βελτιωθεί σε αυτά τα χαρακτηριστικά(να καταλάβει συνεπώς τη σημασία τους), αλλά και για να αντιμετωπίσει σωστά ώστε να ωφεληθεί, χρειάζεται η ίδια η αντικειμενώδης ευφυΐα. Η αντικειμενώδης ευφυΐα είναι η πρώτη ύλη, ικανός, αλλά και απαραίτητος παράγοντας για την απόκτηση των άλλων τριών. Και για αυτό είναι κι η πιο πολύτιμη και για αυτό έχω πλέον μάθει να εστιάζω σε αυτή, χωρίς φυσικά να υποτιμώ και να παραβλέπω σε καμία περίπτωση τη σημασία των άλλων τριών.
Ο τρίτος άξονας της ανθρώπινης τελειότητας είναι ο μόνος στον οποίο δεν έχω αναφερθεί ποτέ(ξεκάθαρα, έστω). Και μάλλον θα πρέπει να το κάνω κι αυτό κάποια στιγμή. Πρόκειται για την εσωτερική-ψυχική δύναμη(Strong) του ανθρώπου, ή αλλιώς, με το κατά πόσο διαθέτει αυτό που λέμε προσωπικότητα. Αυτό λογικά είναι κάπως ασαφές. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχική δύναμη ορίζεται με βάση δύο άλλα χαρακτηριστικά. Στο πρώτο εξ'αυτόν έχω αναφερθεί στο 6ο φιλοσοφικό(λογικό) δοκίμιο κι είναι η αυτοσυγκράτηση-ο αυτοέλεγχος. Ο αυτοέλεγχος είναι η δυνατότητα του ατόμου να συγκρατείται απέναντι στους διάφορους πειρασμούς και να ακολουθεί το σωστό δρόμο, το δρόμο του μέτρου, ο οποίος είναι ναι μεν δυσκολότερος, αλλά έχει πολύ περισσότερα ωφέλη(αν και συνήθως πιο μακροπρόθεσμα). Γιατί φυσικά το να έχει κάποιος απλά την κρίση να ξέρει τι είναι σωστό δεν έχει καμία αξία αν δεν το πράττει κιόλας. Το δεύτερο χαρακτηριστικό που συναποτελεί την ψυχική δύναμη είναι η αντοχή. Η αντοχή είναι η δύναμη αντίστασης του ανθρώπου σε κακουχίες, φθορά και αλλαγή. Η αντοχή υφίσταται σε δύο κυρίως πλαίσια. Το ένα είναι το συναισθηματικό πλαίσιο. Η αντοχή στο συναισθηματικό πλαίσιο αφορά τη δύναμη του ανθρώπου να μην λυγίζει στις διάφορες δυσκολίες και να μην καταβάλλεται από κακουχίες και τα αρνητικά συναισθήματα, είτε τα δικά του, είτε των άλλων, τα οποία προκαλούνται από αυτές. Πολύ σημαντικό είναι επίσης να διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο λειτουργικότητας, ακόμα κι υπό κάποια συναισθηματική φόρτιση. Το άλλο είναι το νοητικό πλαίσιο. Η αντοχή στο νοητικό πλαίσιο αφορά την δύναμη του ανθρώπου να υποστηρίξει τη γνώμη του και να μην αλλοτριωθεί μέσα σε ένα περιβάλλον που υποστηρίζει διαφορετικά πράγματα. Φυσικά πρέπει και να ακούμε και τις άλλες γνώμες και να τις επεξεργαζόμαστε όσο πιο ανοικτά κι αντικειμενικά γίνεται. Όμως είναι μεγίστη αρετή να έχουμε τη δύναμη, αν κρίνουμε ότι οι άλλες γνώμες δεν ισχύουν, να μπορούμε να στηρίξουμε τη δική μας και να μην επηρεαστούμε από αυτές. Επίσης αντοχή σε νοητικό πλαίσιο συνιστά κι η δύναμη του ανθρώπου να βιώνει την πραγματικότητα όσο πιο αντικειμενικά μπορεί και να μην αφήνει τις διάφορες ψυχολογικές άμυνές του να επηρεάζουν την αντίληψή του(πολύ δύσκολο). Η αλήθεια είναι ότι η αντοχή στο συναισθηματικό πλαίσιο είναι αυτή που μοιάζει να είναι πιο σπάνια, αλλά προσωπική μου άποψη είναι ότι οι άνθρωποι που στερούνται αντοχής εντός του νοητικού πλαισίου είναι στην πραγματικότητα περισσότεροι. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία της ψυχική αντοχής, αν και, λόγω του πρώιμου σταδίου σκέψης μου ως προς αυτό το θέμα, ίσως στο μέλλον προσθέσω κι άλλα.
Η τέταρτη και τελευταία συνιστώσα είναι μία έννοια φυσικά πολύ διαδεδομένη κι αγαπητή, το ταλέντο(Gifted). Το ταλέντο θεωρείται από τους περισσότερους ανθρώπους ένα θείο δώρο. Ταλέντο ενός ατόμου θα μπορούσαμε με απλά λόγια να χαρακτηρίσουμε έναν τομέα στον οποίο το άτομο έχει μία επίδοση αισθητά ανώτερη από αυτή του μέσου όρου, να είναι δηλαδή ανώτερο από ένα ποσοστό της τάξεως του 75% των ανθρώπων(πάνω-κάτω). Ο τομέας αυτός θα πρέπει να είναι επικερδής, είτε με κέρδος χειροπιαστό, όπως μια χρηματική αμοιβή, είτε με κάτι πιο αφηρημένο, όπως η ευχαρίστηση. Συνήθως οι άνθρωποι έχουν γύρω στα 2-4 ταλέντα. Είναι πολύ σημαντικά για κάθε άτομο αφού αποτελούν τα δυνατά του σημεία, τα σημεία που υπερισχύει από τους άλλους, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για απλές καθημερινές χρήσεις(πχ ταλέντο στο μαγείρεμα), είτε για να εξασφαλίσει το άτομο τα προς το ζην(επάγγελμα). Και παράλληλα αποτελούν προσφορές του ατόμου στις ομάδες, στις οποίες ανήκει(πχ οικογένεια), αλλά και στην κοινωνία γενικότερα. Το ταλέντο βέβαια δεν είναι θείο δώρο, που χαρίζεται στην τύχη ή κληρονομικά(όπως είχα εξηγήσει και στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο). Αφορά ένα τομέα που το άτομο αγαπάει και θεωρεί σημαντικό και συνεπώς έχει προσπαθήσει πολύ να βελτιωθεί σε αυτόν.
Έχοντας αναφερθεί λοιπόν και στους 4 παράγοντες, θεωρώ σημαντικό να εξηγήσω τη σειρά προτεραιότητας, με την οποία τους κατατάσσω. Πιστεύω ότι η καλοσύνη(~ηθική αρετή) είναι το σημαντικότερο από όλα, αφού απουσία της θα σημαίνει ότι το άτομο θα είναι βλαβερό, μία τοξική ύπαρξη, για τους άλλους και την κοινωνία, αλλά και για τον ίδιο τον εαυτό του. Ένα άτομο δίχως καλοσύνη θα πράττει συνήθως το κακό, αφού αυτό κι ευκολότερο είναι και με περισσότερα βραχυπρόθεσμα και συνεπώς πιο εμφανή ωφέλη. Για αυτό και θεωρώ ότι δεν αξίζει να ασχολείται κάποιος με ένα τέτοιο άτομο κι αντίθετα πρέπει να κρατιέται μακριά του. Για να γίνει πιο αντιληπτή η θέση των χαρακτηριστικών αυτών μέσα στο όλον της "τελειότητας", ας την αποδώσουμε με βαθμούς. 3,5/10 βαθμοί για αυτόν που φτάνει το μεγαλύτερο βαθμό καλοσύνης. Έπεται η πνευματική επάρκεια(και κυρίως η αντικειμενώδης ευφυΐα). Κι εκείνη είναι πολύ σημαντική γιατί αφορά τον τρόπο που σκέφτεται κανείς και, κατά τη γνώμη μου και την εμπειρία μου, από τον τρόπο σκέψης του ατόμου προκύπτει συμπεριφορά, συναισθήματα, χαρακτήρας, γενικά τα πάντα. Ένα άτομο δίχως πνευματική επάρκεια θα παρουσιάζει ατέλειες ως προς τον τρόπο που σκέφτεται και συνεπώς θα υποπίπτει σε λάθη, τα οποία ακολουθώνται συνήθως από άσχημες συνέπειες, το μέγεθος των οποίων είναι ανάλογο με το μέγεθος των λαθών. Παρ'όλ'αυτά, αν κι αυτό είναι επίσης αρκετά βλαβερό, για το ίδιο το άτομο και για τους άλλους, δεν είναι τόσο βλαβερό όσο η απουσία καλοσύνης, για αυτό το κατατάσσω δεύτερο σε σημασία. Θα του δώσω όμως κι εκείνου 3,5/10 βαθμούς, για τον λόγο που εξήγησα και παραπάνω μέσα σ'άκρες. Καλοσύνη, ψυχική δύναμη, ταλέντο, είναι χαρακτηριστικά, στα οποία το άτομο μπορεί πάντα να βελτιωθεί, αν το θέλει, κι αν έχει σωστή καθοδήγηση. Η αντικειμενώδης ευφυΐα(η οποία όπως προείπα είναι η πρώτη ύλη και για τα άλλα 3 χαρακτηριστικά της πνευματικής επάρκειας) είναι ένα χαρακτηριστικό το οποίο, αν απουσιάζει, είναι πολύ δύσκολο(αν κι όχι απίθανο) να αποκτηθεί, ειδικά από μία ηλικία και μετά. Για αυτό της δίνω πολύ μεγάλη αξία, την κατατάσσω δεύτερη και της αποδίδω κι αυτής 3,5/10 βαθμούς. Τρίτη είναι η ψυχική δύναμη. Είπα προηγουμένως σε τι μας βοηθάει. Και νομίζω ότι ο καθένας καταλαβαίνει ότι πειρασμοί υπάρχουν παντού(αυτοέλεγχος), δύσκολες καταστάσεις και άσχημα συναισθήματα αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά(αντοχή εντός συναισθηματικού πλαισίου) και οι περισσότεροι άνθρωποι που συναντάμε διαφωνούν μαζί μας σε διάφορα θέματα και το 89% προσπαθεί να μας περάσει την άποψή του(~2ο Κοινωνιολογικό Δοκίμιο), ειδικά αν μιλάμε για ομαδικά πλαίσια(αντοχή εντός νοητικού πλαισίου). Για αυτό και θεωρώ εξαιρετικά σημαντική την ψυχική δύναμη, αφού ένας άνθρωπος που δεν τη διαθέτει θα γίνεται σαν ένας σάκος του μποξ ανάμεσα στις δύσκολες καταστάσεις, τα πάθη του και τις απόψεις των άλλων. Του δίνω 2/10 βαθμούς. Στην τελευταία θέση τοποθετώ το ταλέντο. Δεν παύει βέβαια να είναι κι αυτό ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό για την επίτευξη της τελειότητας, αλλιώς δεν θα το τοποθετούσα καν μαζί με τα άλλα 3. Οι λόγοι που το θεωρώ πιο ασήμαντο από τα άλλα 3 είναι δύο. Ο πρώτος είναι κατά κάποιον τρόπο ο αντίθετος με το λόγο που θεωρώ την αντικειμενώδη ευφυΐα τόσο πολύ σημαντική. Αντικειμενώδη ευφυΐα δεν διαθέτουν όλοι κι όσοι δεν έχουν είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσουν. Αντίθετα, ταλέντα θεωρώ πως όλοι έχουν. Όλοι είμαστε σε κάποιους τομείς καλύτεροι από μία μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων, πραγματικά το πιστεύω αυτό. Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε μία πιθανή άλλη άποψη, ότι κάποιοι άνθρωποι δεν έχουν κανένα ταλέντο, και πάλι πιστεύω ότι μπορούν να είναι λειτουργικοί, και για τον εαυτό τους, και σε σχέση με τους άλλους, ακόμα κι έτσι. Παρ'όλ'αυτά, δεν αγνοώ το ότι το να μην έχει κάποιος ταλέντα θα είναι πολύ κακό, αφού λογικά θα κάνει μία πολύ πληκτική δουλειά, και δεν θα έχει κάποιες δυνατότητες πάνω στις οποίες μπορεί να πατήσει και να αναδειχτεί, και να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Σε κάποιον που έχει φτάσει έναν επαρκή βαθμό(ανώτερος του 75%) 2(το λιγότερο) ταλέντων, αποδίδω 1/10 βαθμούς. Συνεπώς η τελειότητα στην κλίμακά μου μετριέται με το σύνολο των βαθμών που συγκεντρώνει κάποιος. Πχ αν έχει 2 βαθμούς καλοσύνης, 3 πνευματικής επάρκειας, 1 ψυχικής δύναμης και 1 ταλέντου, κατέχει την τελειότητα(όπως την ορίζω εγώ πάντα) σε ποσοστό 70%. Θα έλεγα πως η μίνιμουμ αρκετή αξία ενός ανθρώπου είναι 80%. Φυσικά όλα αυτά είναι κατά προσέγγιση και δεν είναι δυνατόν να μετρηθούν αντικειμενικά.
Ευελπιστώ ότι όποιος διάβασε όσα έχω πει μέχρι τώρα μπορεί να καταλάβει τις πρακτικές προεκτάσεις που έχουν οι ιδέες μου. Γιατί είναι σημαντικά αυτά τα 4 χαρακτηριστικά και γιατί τα θεωρώ απαραίτητα προκειμένου να φτάσει ένας άνθρωπος στην (ανθρωπίνως προσεγγίσιμη) τελειότητα. Οπότε δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω περαιτέρω για αυτό. Θα ήθελα όμως, πριν κλείσω, να διασαφηνίσω κάποια πράγματα, σε σχέση με το τι σημαίνει να διαθέτει κανείς την τελειότητα, στην οποία αναφέρομαι, και, ακόμα περισσότερο, τι σημαίνει να μην την έχει. Πριν πω οτιδήποτε όμως, θέλω να ξεκαθαρίσω αφενός ότι όλα αυτά που λέω είναι οι δικές μου απόψεις πάνω στο θέμα(αφού αντικειμενική αλήθεια δεν υπάρχει σε αυτά τα θέματα, ούτε καν σε σχετικό βαθμό) και αφετέρου ότι δεν μου αρέσει να βάζω ταμπελίτσες στους ανθρώπους σαν να πρόκειται για προϊόντα σε ένα μαγαζί. Οι άνθρωποι είναι άνθρωποι και έτσι πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε. Απλώς θέλω και να τονίσω ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, οπότε, πέρα από τους βασικούς κανόνες ηθικής(ωφέλεια και μη-βλάβη δηλαδή), δεν πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αφού τα ξεκαθάρισα αυτά, ας συνεχίσω. Ένα πρώτο θέμα είναι το πόσο συχνή είναι τελικά η τελειότητα. Ας πάρουμε ως δείγμα τους Έλληνες, αφού κι εγώ, κι οι περισσότεροι αναγνώστες μου τους ξέρουμε καλά. Ο μέσος Έλληνας θα έλεγα πως έχει: 2 στην καλοσύνη, 2 στην πνευματική επάρκεια, 0,5 στην ψυχική δύναμη και 0,5 στο ταλέντο. Δηλαδή 5/10, 50%, όταν ο ελάχιστος επαρκής βαθμός, ώστε να είναι κάποιος σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο είναι το 80%. Αυτό φυσικά δεν το έκανα για να κατηγορήσω τους συμπατριώτες μου, αλλά για να δείξω ότι η επάρκεια όσον αφορά την κλίμακα τελειότητας(GoodSmartStrongGifted Model) με τα δικά μου δεδομένα δεν είναι καθόλου συχνή και καθόλου εύκολο να επιτευχθεί.
Πάμε λοιπόν και στο τελευταίο θέμα. Πώς αντιμετωπίζουμε την ύπαρξη ή την απουσία ενός βαθμού επαρκούς τελειότητας, και σε εμάς και στους άλλους. Όσον αφορά τους εαυτούς μας, θεωρώ ότι δεν πρέπει να κρίνουμε τους εαυτούς μας, αφού αμφιβάλλω αν υπάρχουν έστω κι ελάχιστοι που μπορούν να το κάνουν με (επαρκώς) αντικειμενικά κριτήρια. Και δεν μπορούμε κι ούτε τους άλλους να ακούσουμε, αφού κι εκείνοι δεν ξέρουμε αν έχουν σωστά κριτήρια κι επαρκή δεδομένα ώστε να μας κρίνουν σωστά. Επομένως, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσπαθούμε διαρκώς να βελτιωνόμαστε όσον αφορά αυτά τα 4. Ίσως λίγο περισσότερο αν κρίνουμε ότι απέχουμε αρκετά, λίγο λιγότερο αν κρίνουμε ότι είμαστε εκεί, και λίγο περισσότερο σε έναν παράγοντα που κρίνουμε ότι υστερούμε περισσότερο από τους άλλους. Αλλά μέχρι εκεί να επηρεάζει η κρίση μας-πολύ μικρές αποκλίσεις, αφού δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι εάν κρίνουμε ορθά. Όσον αφορά όμως τους άλλους, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αν κρίνουμε ότι κατέχουν τουλάχιστον ένα 80% της κλίμακας, το καλύτερο είναι φυσικά να τους κρατήσουμε όσο πιο κοντά μπορούμε, να μάθουμε από αυτούς και να δουλέψουμε μαζί ώστε να βελτιωθούμε κι άλλο. Αν πάλι κάποιος στερείται ενός επαρκούς βαθμού, τότε τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Αν δε διαθέτει καλοσύνη, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε νομίζω είναι να του εξηγήσουμε πού σφάλλει κι αν δείξει διάθεση να βελτιωθεί, να του δώσουμε την ευκαιρία-αν πάλι όχι, να μείνουμε όσο πιο μακριά μπορούμε, όπως προανέφερα. Αν πάλι δε διαθέτει ψυχική δύναμη ή ταλέντο, αλλά κατά τ'άλλα είναι αρκετά καλός, τότε αξίζει την προσοχή μας, αφού αυτά τα χαρακτηριστικά είναι λιγότερο σημαντικά κι επίσης αποκτώνται αν κάποιος το θέλει-αν βέβαια δεν θέλει, τότε αδικεί τον εαυτό του και είναι στη διακριτική ευχέρεια του καθενός να αποφασίσει αν θέλει αυτό το άτομο στη ζωή του. Η πιο δύσκολη περίπτωση είναι όταν απουσιάζει (σε επαρκή βαθμό) η πνευματική επάρκεια και κυρίως η αντικειμενώδης ευφυΐα. Και εστιάζω κυρίως στην αντικειμενώδη ευφυΐα διότι, όπως προείπα, είναι δύσκολο, τόσο να αποκτηθεί από κάποιον ενήλικα(κυρίως) ο οποίος δεν την έχει, όσο και να αναπτυχθούν και τα υπόλοιπα τρία στοιχεία της πνευματικής επάρκειας, απουσία της αντικειμενώδους ευφυΐας. Αντίθετα, αν αυτή υπάρχει, τα άλλα τρία είναι σχετικά εύκολο και πιθανόν να αναπτυχτούν. Οπότε, αν υπάρχει αυτή κι απουσιάζει κάποιο από τα άλλα τρία, ισχύει ότι κι αν απουσιάζει ψυχική δύναμη ή ταλέντο. Αν πάλι απουσιάζει η αντικειμενώδης ευφυΐα, αυτό είναι ένα θέμα. Αν το άτομο κατά τ'άλλα είναι εντάξει, τότε κάποιος θα έχει αρκετά ωφέλη από αυτό, απλώς θα πρέπει να έχει κατά νου ότι θα συναναστρέφεται με κάποιον που θα κάνει αρκετά λάθη που θα στοιχίσουν και σε εκείνον, αλλά και σε αυτό το ίδιο, ενώ μπορεί και να μην καταλαβαίνει(εύκολα) κάποια βασικά πράγματα). Φυσικά ξαναλέω ότι αυτή είναι απλά η προσωπική μου άποψη. Ούτε θεωρώ ότι είναι σίγουρα σωστή, ούτε κι αναγκάζω κανέναν να την ακολουθήσει. Είναι σημαντικό σε κάτι τέτοια θέματα να υπάρχει ευελιξία, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος να καταλήξουμε στο δογματισμό και το φασισμό Κι επίσης θέλω να ξεκαθαρίσω ότι όλα αυτά είναι λογικές κρίσεις απέναντι σε άτομα για τα οποία δε νοιώθουμε συναισθήματα. Αν μπει κι ο παράγοντας συναίσθημα στη μέση, τότε μάλλον η εξίσωση αλλάζει. Δε χάνει βέβαια πλήρως την αξία της, αλλά φυσικά και δεν προτείνω σε κανέναν να ξεγράψει πχ τη μητέρα του επειδή πιάνει 50% στην κλίμακα. Και τέλος θέλω να πω ότι εστιάζω εδώ στις προσωπικές σχέσεις, αλλά θεωρώ ότι κάτι παρόμοιο ισχύει και για όλα τα πλαίσια-περιβάλλοντα(πχ εγώ προσωπικά θα προτιμούσα έναν εργαζόμενο που θα τον αξιολογούσα στο 85% από έναν που θα τον αξιολογούσα στο 70%-ίσως βέβαια να αλλάζει το πόσο σημαντικό είναι κάθε χαρακτηριστικό, ανάλογα με το περιβάλλον:πχ για έναν εργαζόμενο ο παράγοντας ταλέντο ίσως είναι σημαντικότερος από τον παράγοντα καλοσύνη).
Κάπου εδώ τελειώνω και με το σημερινό θέμα. Θέλω να πιστεύω ότι το προσέγγισα σωστά κι ότι οι ιδέες μου έγιναν κατανοητές. Ήταν ένα θέμα που ήθελα πολύ να γράψω και το θεωρώ πολύ σημαντικό. Πιστεύω ότι η τελειότητα, την οποία περιγράφω, δομείται πάνω σε σωστούς άξονες και έχει και το ανάλογο πρακτικό αντίκρυσμα. Γιατί θα μπορούσε κανείς να πει ότι τέλειοι είναι οι άνθρωποι που είναι μελαχρινοί με μπλε μάτια, αλλά κανένα από αυτά τα δύο χαρακτηριστικά δεν ωφελεί ουσιαστικά ούτε τους ίδιους, ούτε τους γύρω τους. Θέλω να πιστεύω ότι το δικό μου μοντέλο, το GSSG, είναι ένα σωστό μοντέλο, τουλάχιστον όσον αφορά τη θεωρητική του βάση. Για αυτό και καλώ όλους τους ανθρώπους να το ακολουθήσουν. Όνειρό μου είναι ένας τέλειος κόσμος(ναι εντάξει, το ξέρω ότι δεν γίνεται αλλά κάθε βήμα προς τα εκεί έχει ανυπολόγιστη αξία). Και βάση ενός τέλειου κόσμου δεν μπορούν παρά να είναι (όσο το δυνατόν πιο)τέλειοι άνθρωποι.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου