Στο 1ο (καθαρά)φιλοσοφικό δοκίμιο, είχα μιλήσει για τα τρία(κατ'εμέ) μέρη της ανθρώπινης οντότητας. Ένα από αυτά, το πιο μυστήριο κι αμφιλεγόμενο, είναι η ψυχή. Σε πολλά δοκίμια επίσης, ειδικά στο 18ο φιλοσοφικό-λογικό, έχω μιλήσει για τους δύο τύπους νοημοσύνης-ευφυΐας, της αντικειμενώδους και της υποκειμενώδους, με την πρώτη να αποτελεί δυνατότητα του μυαλού-εγκεφάλου και τη δεύτερη του πνεύματος γενικότερα. Στο σημερινό μου κείμενο, θα αναφερθώ στη συναισθηματική νοημοσύνη, η οποία θα μπορούσε να οριστεί ως η νοημοσύνη της ψυχής, αφού εμπλέκεται και επηρεάζει τις λειτουργίες της.
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένας όρος λιγότερο γνωστός από την διανοητική. Όμως, εμπλέκεται σε πάρα πολλές διαδικασίες του ανθρώπου. Όλες είναι πολύ σημαντικές-η σημαντικότερη όμως, πιστεύω, είναι ο έλεγχος των συναισθημάτων κι η χαλιναγώγηση των παθών του ανθρώπου(έχει μεγάλη σχέση με την αυτοσυγκράτηση-αυτοέλεγχο-6ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο). Έχω πολλές φορές, με διάφορες αφορμές σε όλα τα κείμενά μου, μιλήσει για το πόσο σημαντικό είναι ο άνθρωπος να μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματα και, κατ'επέκταση, τις πράξεις του. Ξέρω ότι πολλοί το θεωρούν λάθος αυτό και πιστεύουν ότι το να δρουν με το συναίσθημα και να άγονται και φέρονται από διάφορα συναισθήματα-πάθη είναι πολύ λογικό κι ανθρώπινο, καθώς κι ωραίο. Διαφωνώ. Φυσικά και ως άνθρωποι, είναι λογικό να παρεκτρεπόμαστε κάποιες φορές(το είχα πει αυτό άλλωστε στο 4ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο, όταν μιλούσα για το μέτρο). Παρ'όλ'αυτά, στις 9 από τις 10 περιπτώσεις, που το συναίσθημα με τη λογική θα έρχονται σε σύγκρουση, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να μπορούμε να χαλιναγωγήσουμε το πρώτο για να υπερισχύσει η δεύτερη. Όσο πεζό και "μηχανιστικό" κι αν ακούγεται, πρέπει να καταλάβουμε ότι στις περιπτώσεις που ακολουθούμε το συναίσθημα ναι μεν θα νοιώσουμε μια ευχαρίστηση, όσο αυτό κρατήσει, αλλά αφενός αυτό θα παρέλθει αργά ή γρήγορα και αφετέρου οι συνέπειες που πήγαμε ενάντια στο σωστό με βάση τη λογική θα είναι πιθανότατα πιο μεγάλες και με μεγαλύτερη διάρκεια. Για αυτό θεωρώ ότι η σπουδαιότερη δυνατότητα του ανθρώπου με συναισθηματική νοημοσύνη είναι ξεκάθαρα αυτή-να μπορεί να επιβάλλεται στον εαυτό του, κι αυτό όχι ως αυταρχικός δυνάστης(γεμίζοντας απωθημένα) αλλά ως στοργικός και σοφός πατέρας. Τονίζω βέβαια εδώ ότι το να επιβαλλόμαστε στα συναισθήματά μας δεν αφορά μόνο τα θετικά αισθήματα(πχ να συγκρατήσουμε την επιθυμία μας να φάμε ένα παγωτό-ένα θετικό δηλαδή συναίσθημα). Πρέπει να μπορούμε να επιβληθούμε σε όλα τα συναισθήματα αν το κρίνουμε αναγκαίο, ακόμα και στα αρνητικά(πχ το άγχος.). Δυστυχώς στην εποχή μας λίγοι μπορούν να το κάνουν αυτό, κι αυτό αποτυπώνεται και από την πορεία και της χώρας μας, αλλά και της ανθρωπότητας γενικότερα-οι πιο πολλοί όχι μόνο δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους(όσο πρέπει κι όπως πρέπει-ακόμα κι αν γνωρίζουν το πόσο και το πώς), αλλά δεν σκέφτονται καν ότι θα πρέπει να μπουν στη διαδικασία να το προσπαθήσουν.
Μία δεύτερη πολύ σημαντική παράμετρος της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι αυτό που πριν 2400 περίπου χρόνια ο Σωκράτης ονόμαζε "γνώθι σαυτόν" κι εμείς σήμερα το λέμε αυτεπίγνωση. Αφορά φυσικά την ικανότητα του ανθρώπου να καταλάβει και να μάθει πραγματικά τον εαυτό του. Αυτό έχει δύο διαστάσεις. Η πρώτη, είναι η διάσταση της επίγνωσης που αφορά τον χαρακτήρα του. Όλοι οι άνθρωποι, λίγο-πολύ, αισθανόμαστε πολύ καλοί και ανώτεροι από τον μέσο όρο-και γενικά, αλλά και ειδικά σε κάποια πράγματα, τα οποία σημαίνουν πολλά για μας και έχουμε προσπαθήσει πολύ για αυτά. Αυτά τα νοιώθουμε γιατί είναι πολύ σημαντικό για να έχουμε αυτοεκτίμηση και να αγαπάμε τον εαυτό μας, στοιχεία απαραίτητα για να πάμε μπροστά. Φυσικά όμως κι αυτό δεν μπορεί να ισχύει-δεν γίνεται να είναι ΟΛΟΙ ανώτεροι από το μέσο όρο, δεν υφίσταται στην περίπτωση αυτή ο συγκεκριμένος μέσος όρος. Όσο για την ειδικότερη προσέγγιση, πιστεύω πράγματι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάποια ιδιαίτερα ταλέντα(όχι από τη φύση τους, όπως έχω ξαναπεί στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο, αλλά επειδή τα καλλιέργησαν και προσπάθησαν για αυτά), στα οποία είναι όντως ανώτεροι από το μέσο όρο. Οι περισσότεροι όμως, όχι όλοι-δεν είναι κανόνας αυτό. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος να μπορέσει να δει τον εαυτό του όσο πιο αντικειμενικά μπορεί, όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα-να μπορέσει να καταλάβει πού είναι καλός, πού δεν είναι, και πόσο καλός είναι ή δεν είναι-απόλυτα αντικειμενικά δεν θα μπορέσει να τον δει ποτέ, αλλά μπορεί να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό σημείο, ώστε να καταλάβει τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία του και να πράξει ανάλογα. Η δεύτερη διάσταση της επίγνωσης, αφορά την επίγνωση για τα συναισθήματά μας και τον τρόπο σκέψης μας(και τη μνήμη μας σχετικά με αυτά επίσης). Να ξέρουμε τι ακριβώς νοιώθουμε&σκεφτόμαστε, αλλά και γιατί το νοιώθουμε-σκεφτόμαστε αυτό. Είμαι βέβαια σίγουρος τώρα ότι οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, θεωρούν ότι αυτό που είπα είναι κάπως τρελό, αφού υπονοώ ξεκάθαρα ότι δεν έχουν επίγνωση αυτού που θεωρούν πιο δικό τους από κάθετί άλλο, των συναισθημάτων&της σκέψης τους. Από την άλλη όμως, είμαι σίγουρος ότι κι ο πιο αντίθετος με την άποψή μου θα μπορεί σίγουρα να μου αναφέρει κάποιες περιπτώσεις που παραπλανήθηκε και ένοιωθε τελικά κάτι άλλο από αυτό που νόμιζε, ή έκανε κάτι χωρίς να ξέρει ξεκάθαρα το γιατί. Δεν είναι τόσο εύκολο να καταλάβουμε πώς νοιώθουμε-σκεφτόμαστε. Αυτό συμβαίνει γιατί αφενός θέλει προσπάθεια, την οποία δεν κάνουμε αφού θεωρούμε ως αυτονόητο ότι τα γνωρίζουμε αυτόματα αυτά, και αφετέρου γιατί η ψυχή μας έχει αναπτύξει ένα πολύ μεγάλο βαθμό αμυνών, οι οποίες μας προστατεύουν απίστευτα καλά από αλήθειες, που αν συνειδητοποιούσαμε, θα μας προκαλούσαν στρες και στεναχώρια. Για αυτό χρειάζεται πολύ υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη για να έχουμε μια (αρκετά) καλή κι ακριβή άποψη των συναισθημάτων&της σκέψης μας. Μπορεί φυσικά και κάποιοι να μη θέλουν, αφού άλλωστε αυτές οι άμυνες τους προστατεύουν από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως προείπα. Προσωπική μου άποψη είναι ότι η σκληρότερη αλήθεια είναι καλύτερη από το πιο γλυκό ψέμα κι ότι το να βλέπεις κατάματα την αλήθεια σχεδόν πάντα θα σε ωφελήσει, αργά ή γρήγορα-εξαιρούνται οι περιπτώσεις που η αλήθεια είναι άσχημη και δεν μπορείς ΟΝΤΩΣ να κάνεις κάτι για να τη διορθώσεις. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις το καλύτερο είναι να μπορούμε να συνειδητοποιούμε την αλήθεια(αυτό κυρίως σημαίνει να κρίνουμε αντικειμενικά), όχι μόνο όσον αφορά τα συναισθήματά&της σκέψη μας, για το οποίο μίλησα κυρίως τώρα, αλλά και γενικά, προσπερνόντας τις διάφορες άμυνες που διαθέτουμε. Από κει και πέρα βέβαια, είναι εξίσου σημαντική με τη δυνατότητα αντίληψης των εσωτερικών χαρακτηριστικό μας κι η δυνατότητα να διαχειριστούμε αυτή την αντίληψη σωστά. Τόσο η συνειδητοποίηση των αμυνών, όσο κι αυτό το "προσπέρασμά" τους κι η σωστή διαχείριση όσων καταλάβουμε αφορούν λειτουργίες της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η τρίτη συνιστώσα της συναισθηματικής νοημοσύνης έχει μεγάλη σχέση με τη δεύτερη. Για την ακρίβεια, είναι σχεδόν ίδια-με μοναδική (και σημαντική βέβαια) διαφορά ότι όσα είπα παραπάνω ότι πρέπει να γνωρίζουμε για τους εαυτούς μας, αφορούν πλέον τους άλλους. Οπότε, θα μπορούσε να ονομαστεί "ετεροεπίγνωση". Όπως και προηγουμένως, έχει δύο διαστάσεις, με την πρώτη να αφορά την ικανότητά μας να κρίνουμε τους άλλους ως χαρακτήρες. Άτομα που έχουν ανεπτυγμένη αυτή την ικανότητα(τολμώ να συμπεριλάβω και τον εαυτό μου σε αυτούς), μπορούν πολύ γρήγορα και με λίγα στοιχεία να σχηματίσουν μια πολύ σωστή εικόνα για το χαρακτήρα του άλλου που έχουν απέναντί τους. Αυτό βέβαια κρύβει και μία παγίδα, αφού κάποιος που έχει αυτή την ικανότητα, επειδή έχει αυτοπεποίθηση ως προς αυτό, μπορεί να κάνει μεγάλο λάθος με κάποιον στις λίγες περιπτώσεις που θα πέσει έξω, αν δεν του δώσει λίγο ακόμα χρόνο ώστε να τον καταλάβει σωστά. Γενικά όμως είναι μια σπουδαία κι αξιοθαύμαστη ικανότητα, ειδικά αν σκεφτούμε ότι πολλοί άνθρωποι αδυνατούν σε διάστημα πολλών χρόνων να πετύχουν αυτό που αυτά τα άτομα μπορούν σε πολύ μικρά διαστήματα και με μικρά στοιχεία. Φυσικά, έχω επικεντρωθεί, μάλλον λανθασμένα, στο χρόνο, κι όχι στο αποτέλεσμα που είναι το σημαντικότερο. Το σημαντικότερο είναι να μπορείς να κρίνεις(η χρήση του ρήματος κρίνω υποδεικνύει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη σχετίζεται με την διανοητική) τον άλλο σωστά, κι ας σου παίρνει κι αρκετό χρόνο, αρκεί βέβαια να μην είναι πολύς χρόνος, αφού πχ δεν αξίζει να κάνει κανείς παρέα με κάποιον-κακό χαρακτήρα, οπότε θα πρέπει να το καταλάβει γρήγορα, ώστε να ξεκόψει. Η δεύτερη διάσταση, όπως και πριν, αφορά τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης-να μπορούμε να νοιώσουμε πώς νοιώθει/σκέφτεται ο άλλος και να μπούμε στη θέση του, όσο το δυνατόν ακριβέστερα. Είναι αυτό που ονομάζεται ενσυναίσθηση. Είναι ίσως η δυσκολότερη λειτουργία της συναισθηματικής νοημοσύνης. Κι είναι απόλυτα λογικό-πώς είναι δυνατόν, αφού, όπως είπα και παραπάνω, καλά καλά δεν ξέρουμε εμείς οι ίδιοι (απόλυτα)πώς νοιώθουμε/σκεφτόμαστε, να καταλάβουμε για τους άλλους; Πιστεύω ότι δύο τρόποι υπάρχουν. Και οι δύο βέβαια προϋποθέτουν να είσαι αρκετά κοντά στο άλλο άτομο, δεν μπορείς να καταλάβεις με ακρίβεια πώς νοιώθει κάποιος που γνώρισες χθες. Ο ένας είναι η εμπειρία(να έχει γνωρίσει κάποιος πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες και να έχει φτιάξει στο μυαλό του αυτόματα "χάρτες" σε σχέση με το πώς λειτουργεί ο καθένας σε συγκεκριμένες περιστάσεις) κι ο άλλος να διαθέτει κανείς γνώσεις ψυχολογίας, που να αφορούν το πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος ψυχισμός-μίλησα πριν για κάποιες άμυνες που έχουμε όλοι οι άνθρωποι:αν κάποιος τις γνωρίζει, μπορεί να τις εντοπίσει και στους άλλους και να μην παραπλανηθεί από αυτές(όσο αυτό είναι δυνατόν). Θα μπορούσε βέβαια να υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος-να κρίνουμε με βάση τους εαυτούς μας-πώς θα νοιώθαμε/σκεφτόμαστε αν βρισκόμασταν εμείς στη θέση του άλλου ή, ακόμα καλύτερα, πώς νοιώσαμε/σκεφτήκαμε όταν βρεθήκαμε όντως στη θέση του άλλου. Παρ'όλ'αυτά, όπως ίσως αναφέρω και σε ένα από τα μελλοντικά μου κείμενα, δεν έχει μεγάλη επιτυχία αυτή η μέθοδος, αφού όλοι οι άνθρωποι, είμαστε, περισσότερο ή λιγότερο, διαφορετικοί. Εν πάσει περιπτώσει, η ενσυναίσθηση, σε αρκετό βαθμό, είναι μια πολύ δύσκολη προσπάθεια.
Η τέταρτη λειτουργία της συναισθηματικής νοημοσύνης θα μπορούσε να αποδοθεί ως συνάρτηση των δύο προηγούμενων, της αυτεπίγνωσης και της ετεροεπίγνωσης. Έχω πολλές φορές(και στο τελευταίο μου δοκίμιο επίσης) δώσει έμφαση στο γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει μεγάλη σημασία για την ευημερία του το να έχει καλές και σωστές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Η λειτουργία αυτή αφορά αυτό ακριβώς. Το πώς ο άνθρωπος συγχρονίζει και συνδυάζει σωστά τα προσωπικά του χαρακτηριστικά με τα χαρακτηριστικά των άλλων, ώστε να υπάρξει το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα για την ομάδα. Θα μπορούσε αυτό το χαρακτηριστικό να ονομαστεί ομαδική συνείδηση. Ανάλογα με τα άτομα που έχει γύρω του, ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να συμπεριφερθεί διαφορετικά. Για παράδειγμα, αν έχει συνεργάτες πολύ υπερόπτες, θα πρέπει να μην τους ενθαρρύνει/επιβραβεύει και τόσο(μάλλον θα πρέπει να προσπαθεί να τους προσγειώσει)-αντίθετα, αν έχει συνεργάτες με μικρή αυτοεκτίμηση, θα πρέπει να τους ενθαρρύνει/επιβραβεύει πολύ, ώστε να πάρουν τα πάνω τους. Αυτή η εκτίμηση που κάνει το άτομο σε σχέση με το πώς πρέπει να συμπεριφερθεί στους άλλους, ανάλογα με τα ατομικά τους χαρακτηριστικά&συναισθήματα και τους στόχους της ομάδας, και σε συνάρτηση πάντα και με τον χαρακτήρα του ατόμου(ποια στοιχεία του πρέπει να τονίσει και ποια να υποβαθμίσει για την πρόοδο της εκάστοτε ομάδας) αφορά την ομαδική συνείδηση. Νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο το πόσο σπουδαία είναι αυτή για την ομαλή συμβίωση των ανθρώπων και την επίτευξη των κοινών στόχων. Και φυσικά, είναι νομίζω επίσης ξεκάθαρο πόσο μεγάλη σχέση έχει με τη λειτουργία αυτή κάτι για το οποίο έχω μιλήσει πολλές φορές, η ηθική αρετή-συνείδηση, η οποία βασίζεται στην αρχή ότι όλοι είμαστε ίσοι και επομένως δεν παραβιάζουμε τα δικαιώματα των άλλων, όπως δεν θέλουμε να το κάνουν κι αυτοί σε μας.
Μια πέμπτη λειτουργία είναι η ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα σχετίζεται με την προσωπικότητα του ατόμου(άλλο ένα ενδιαφέρον θέμα για μελλοντικό δοκίμιο) κι αφορά φυσικά το πόσο ανθεκτικό είναι συναισθηματικά στις διάφορες κακουχίες. Για παράδειγμα, πόσο καλά μπορεί να δεχτεί ένα άσχημο γεγονός και πόσο εύκολα μπορεί να το ξεπεράσει; Φυσικά αυτή η λειτουργία θα μπορούσε να συμπεριεληφθεί στην πρώτη, αφού αφορά τον έλεγχο κάποιων συναισθημάτων για να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα. Ο λόγος που την αναφέρω ξεχωριστά είναι γιατί πραγματικά πιστεύω ότι δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Αυτό είναι πιο πολύπλοκο, αφού δεν αφορά μόνο τον έλεγχο των συναισθημάτων, που είναι μια λειτουργία που επιτυγχάνεται σε συνειδητό επίπεδο αρκετά, αλλά το πόσο αντέχει ένα άτομο, που είναι κυρίως λειτουργία που επιτελείται σε ασυνείδητο επίπεδο. Όσο καλύτερη συναισθηματική αντοχή έχει κάποιος, τόσο περισσότερο μπορεί να αντέξει σε δύσκολες καταστάσεις και να καταφέρει να ανταπεξέλθει σε αυτές, αντί να λυγίσει και να παραδοθεί.
Η έκτη λειτουργία αφορά τη δυνατότητα χειρισμού των άλλων. Αυτός ο χειρισμός μπορεί να είναι είτε ισχυρός(χειραγώγηση) είτε απλός(επιρροή). Η χειραγώγηση, η οποία σχεδόν πάντα είναι κάτι κακό κι ανήθικο, αφορά την δυνατότητα ενός ατόμου να χειριστεί τους άλλους και να τους βάζει να κάνουν ότι αυτό θέλει, χωρίς όμως να τους αναγκάζει και χωρίς κι αυτοί να το καταλαβαίνουν ότι συμβαίνει αυτό. Είναι σαν, κατά κάποιον τρόπο, να τους "υπνωτίζει" με τη διαφορά όμως ότι αν εξαιρέσουμε το θέμα που αφορά η χειραγώγηση, κατά τ'άλλα οι άνθρωποι που το υφίστανται αυτό έχουν επίγνωση&αίσθηση της πραγματικότητας. Η χειραγώγηση, για να επιτευχθεί, χρειάζεται να έχει πρώτα κατακτηθεί από το άτομο η τρίτη λειτουργία, η ετεροεπίγνωση. Πρώτα πρέπει να καταλάβει εκείνος που χειραγωγεί, όσο καλύτερα γίνεται, τον χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης του ατόμου που θα επιχειρήσει να χειραγωγήσει. Από κει και πέρα, το δεύτερο που χρειάζεται να κάνει είναι να μάθει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να χειριστεί τον συγκεκριμένο χαρακτήρα και να τον βάλει να κάνει αυτό που θέλει(ένας τρόπος βέβαια δεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιείται σε ένα μόνο χαρακτήρα, μπορεί να έχει εφαρμογή και σε περισσότερους, γιατί όχι και σε όλους). Αυτό το δεύτερο γίνεται όπως και το πρώτο, η ετεροεπίγνωση. Είτε με την εμπειρία(έχει καταλάβει, με την πάροδο των χρόνων και έχοντας γνωρίσει πολλούς χαρακτήρες, τι έχει εφαρμογή στον καθένα), είτε με γνώσεις ψυχολογίας(μπορεί έτσι να το μάθει καλύτερα και πιο επιστημονικά). Η λειτουργία αυτή επίσης θα φαίνεται τρελή σε όποιον δεν την έχει σκεφτεί ποτέ. Κι όμως, έχει μεγάλη εφαρμογή, ειδικά από άτομα που θέλουν να κάνουμε κάτι για αυτούς, όπως πολιτικούς(να τους ψηφίσουμε) και διαφημιστές(να αγοράσουμε τα προϊόντα τους). Υπάρχει βέβαια κι η απλή επιρροή. Οι διαφορές της με τη χειραγώγηση είναι δύο. Η πρώτη κι η κυριότερη είναι ότι εδώ ο άλλος έχει επίγνωση της επιρροής μας πάνω του(ενώ στη χειραγώγηση όχι) και η δεύτερη είναι ότι αφορά ένα λιγότερο ισχυρό χειρισμό, όπως προανέφερα. Η επιρροή αφορά το πόσο μπορείς να επηρεάσεις δύο στοιχεία που ανέφερα και παραπάνω, τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης των άλλων. Πχ μπορεί σε κάποιον που συνέβη κάτι κακό, κάποιος άλλος να αφιέρωσε ώρες προσπαθώντας να τον κάνει να νοιώσει καλύτερα, χωρίς αποτέλεσμα, αλλά να τα κατάφερε κάποιος άλλος μέσα σε πέντε λεπτά, λέγοντάς του κάτι ξεχωριστό. Κι αυτή η ικανότητα απαιτεί επίσης εμπειρία ή/και γνώσεις ψυχολογίας.
Έχοντας λοιπόν εκθέσει τις παραμέτρους της συναισθηματικής νοημοσύνης, ίσως να ήταν ένας τυπικός τρόπος να συνεχίσω το να μιλήσω για τη σημασία της ή για το πώς την κατακτάμε. Όμως, πιστεύω αλήθεια ότι το πρώτο είναι αυτονόητο με βάση τα όσα έχω πει ως τώρα κι ότι το δεύτερο το έχω κάνει επίσης σε μεγάλο βαθμό. Οπότε, πριν κλείσω, απλά θα προσπαθήσω αυτό τον μεγάλο βαθμό να τον κάνω (σχεδόν)απόλυτο. Σε σχέση με το πώς κατακτάται η συναισθηματική νοημοσύνη λοιπόν, δεν πρόκειται να πρωτοτυπήσω. Για ακόμα μια φορά θα εκθέσω ως πρώτο και κυριότερο τρόπο κατάκτησης την εξάσκηση και την προσπάθεια. Όσο περισσότερο προσπαθεί κάποιος να κατακτήσει αυτές τις ικανότητες και εξασκείται, τόσο καλύτερος θα γίνεται. Για παράδειγμα, όσο εξασκείται στο να "ψυχολογεί" τους άλλους, τόσο πιο καλός θα γίνεται σε αυτό-μπορώ να το υποστηρίξω αυτό και με βάση την προσωπική μου εμπειρία. Πιστεύω μάλιστα, ότι, από τη στιγμή που αυτές οι λειτουργίες της συναισθηματικής νοημοσύνης συνδέονται, αν εξασκούμαστε σε κάποια, θα αυξάνουμε γενικά την συναισθηματική μας νοημοσύνη και θα βελτιωνόμαστε(σε μικρότερο βαθμό βέβαια)και στις άλλες. Κατά τ'άλλα, μίλησα πριν, αρκετές φορές, για την εμπειρία και τις γνώσεις ψυχολογίας. Αυτοί οι δύο παράγοντες μπορούν να μας δώσουν τα απαραίτητα "εργαλεία" που χρειαζόμαστε για να καταλάβουμε και να χειριστούμε με τον επιθυμητό τρόπο, τόσο τον εαυτό μας, όσο και τους άλλους. Η εμπειρία στον τομέα αυτό κατακτάται με τη συναναστροφή με πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες, ενώ οι ψυχολογικές γνώσεις, όπως και όλες οι επιστημονικές γνώσεις, μπορούν να κατακτηθούν με το διάβασμα των ανάλογων βιβλίων ή με μαθήματα από κάποιον ειδικό. Τέλος, κάτι για το οποίο δεν μίλησα ποτέ σήμερα ξεκάθαρα, αλλά είναι επίσης πολύ σημαντικό, είναι το "να προσπαθήσουμε να δούμε με τα μάτια της ψυχής μας". Ναι, ξέρω ότι αυτό μπορεί να ακούγεται από ασαφές ως και υπερ-ροματικό και γελοίο. Όμως, όσο μένουμε προσηλωμένοι σε αυτές τις πληροφορίες που προσλαμβάνουμε από τις βασικές μας αισθήσεις, τότε ποτέ δεν θα τα καταλάβουμε όλα αυτά. Άλλωστε, η συναισθηματική νοημοσύνη, δεν αφορά το σώμα, στο οποίο ανήκουν αυτές οι αισθήσεις, αλλά την ψυχή, επομένως είναι απλά λογικό να χρειάζεται μια διαφορετική προσέγγιση. Δε χρειάζεται να δούμε, να ακούσουμε, να μυρίσουμε. Χρειάζεται απλά(;) να.....νοιώσουμε. Να ηρεμήσουμε, να "καθαρίσουμε τα μάτια της ψυχής μας", ώστε να βλέπουμε ξεκάθαρα και να νοιώσουμε-αισθανθούμε όλα αυτά για τα οποία μίλησα, τόσο για εμάς, όσο και για τους άλλους.
Φτάνοντας στο τέλος, ελπίζω να κατάφερα να ορίσω επαρκώς μια δύσκολη κι αρκετά ασαφή(όπως κι όλες τις μη ορατές/απτές), εκ πρώτης όψεως, έννοια και να καταδείξω τη σημασία της. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι τόσο σπουδαία και χρήσιμη όσο κι η διανοητική για την πρόοδο και την ευημερία μας. Δυστυχώς όμως οι σημερινοί άνθρωποι δε βρίσκονται σε επιθυμητό επίπεδο σε καμία από τις δύο. Ήρθε η ώρα αυτό να αλλάξει. Ας κάνει ο καθένας μας την αρχή με τον εαυτό του. Ακόμα κι όσοι τις διαθέτουν(γιατί σχεδόν όλοι έτσι θα αισθάνονται μάλλον), έχω να τους υπενθυμίσω πως εχθρός του καλού είναι το καλύτερο.
Homo Cogitans
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένας όρος λιγότερο γνωστός από την διανοητική. Όμως, εμπλέκεται σε πάρα πολλές διαδικασίες του ανθρώπου. Όλες είναι πολύ σημαντικές-η σημαντικότερη όμως, πιστεύω, είναι ο έλεγχος των συναισθημάτων κι η χαλιναγώγηση των παθών του ανθρώπου(έχει μεγάλη σχέση με την αυτοσυγκράτηση-αυτοέλεγχο-6ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο). Έχω πολλές φορές, με διάφορες αφορμές σε όλα τα κείμενά μου, μιλήσει για το πόσο σημαντικό είναι ο άνθρωπος να μπορεί να ελέγχει τα συναισθήματα και, κατ'επέκταση, τις πράξεις του. Ξέρω ότι πολλοί το θεωρούν λάθος αυτό και πιστεύουν ότι το να δρουν με το συναίσθημα και να άγονται και φέρονται από διάφορα συναισθήματα-πάθη είναι πολύ λογικό κι ανθρώπινο, καθώς κι ωραίο. Διαφωνώ. Φυσικά και ως άνθρωποι, είναι λογικό να παρεκτρεπόμαστε κάποιες φορές(το είχα πει αυτό άλλωστε στο 4ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο, όταν μιλούσα για το μέτρο). Παρ'όλ'αυτά, στις 9 από τις 10 περιπτώσεις, που το συναίσθημα με τη λογική θα έρχονται σε σύγκρουση, πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να μπορούμε να χαλιναγωγήσουμε το πρώτο για να υπερισχύσει η δεύτερη. Όσο πεζό και "μηχανιστικό" κι αν ακούγεται, πρέπει να καταλάβουμε ότι στις περιπτώσεις που ακολουθούμε το συναίσθημα ναι μεν θα νοιώσουμε μια ευχαρίστηση, όσο αυτό κρατήσει, αλλά αφενός αυτό θα παρέλθει αργά ή γρήγορα και αφετέρου οι συνέπειες που πήγαμε ενάντια στο σωστό με βάση τη λογική θα είναι πιθανότατα πιο μεγάλες και με μεγαλύτερη διάρκεια. Για αυτό θεωρώ ότι η σπουδαιότερη δυνατότητα του ανθρώπου με συναισθηματική νοημοσύνη είναι ξεκάθαρα αυτή-να μπορεί να επιβάλλεται στον εαυτό του, κι αυτό όχι ως αυταρχικός δυνάστης(γεμίζοντας απωθημένα) αλλά ως στοργικός και σοφός πατέρας. Τονίζω βέβαια εδώ ότι το να επιβαλλόμαστε στα συναισθήματά μας δεν αφορά μόνο τα θετικά αισθήματα(πχ να συγκρατήσουμε την επιθυμία μας να φάμε ένα παγωτό-ένα θετικό δηλαδή συναίσθημα). Πρέπει να μπορούμε να επιβληθούμε σε όλα τα συναισθήματα αν το κρίνουμε αναγκαίο, ακόμα και στα αρνητικά(πχ το άγχος.). Δυστυχώς στην εποχή μας λίγοι μπορούν να το κάνουν αυτό, κι αυτό αποτυπώνεται και από την πορεία και της χώρας μας, αλλά και της ανθρωπότητας γενικότερα-οι πιο πολλοί όχι μόνο δεν μπορούν να ελέγξουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους(όσο πρέπει κι όπως πρέπει-ακόμα κι αν γνωρίζουν το πόσο και το πώς), αλλά δεν σκέφτονται καν ότι θα πρέπει να μπουν στη διαδικασία να το προσπαθήσουν.
Μία δεύτερη πολύ σημαντική παράμετρος της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι αυτό που πριν 2400 περίπου χρόνια ο Σωκράτης ονόμαζε "γνώθι σαυτόν" κι εμείς σήμερα το λέμε αυτεπίγνωση. Αφορά φυσικά την ικανότητα του ανθρώπου να καταλάβει και να μάθει πραγματικά τον εαυτό του. Αυτό έχει δύο διαστάσεις. Η πρώτη, είναι η διάσταση της επίγνωσης που αφορά τον χαρακτήρα του. Όλοι οι άνθρωποι, λίγο-πολύ, αισθανόμαστε πολύ καλοί και ανώτεροι από τον μέσο όρο-και γενικά, αλλά και ειδικά σε κάποια πράγματα, τα οποία σημαίνουν πολλά για μας και έχουμε προσπαθήσει πολύ για αυτά. Αυτά τα νοιώθουμε γιατί είναι πολύ σημαντικό για να έχουμε αυτοεκτίμηση και να αγαπάμε τον εαυτό μας, στοιχεία απαραίτητα για να πάμε μπροστά. Φυσικά όμως κι αυτό δεν μπορεί να ισχύει-δεν γίνεται να είναι ΟΛΟΙ ανώτεροι από το μέσο όρο, δεν υφίσταται στην περίπτωση αυτή ο συγκεκριμένος μέσος όρος. Όσο για την ειδικότερη προσέγγιση, πιστεύω πράγματι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάποια ιδιαίτερα ταλέντα(όχι από τη φύση τους, όπως έχω ξαναπεί στο 5ο ψυχολογικό δοκίμιο, αλλά επειδή τα καλλιέργησαν και προσπάθησαν για αυτά), στα οποία είναι όντως ανώτεροι από το μέσο όρο. Οι περισσότεροι όμως, όχι όλοι-δεν είναι κανόνας αυτό. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος να μπορέσει να δει τον εαυτό του όσο πιο αντικειμενικά μπορεί, όσο πιο κοντά στην πραγματικότητα-να μπορέσει να καταλάβει πού είναι καλός, πού δεν είναι, και πόσο καλός είναι ή δεν είναι-απόλυτα αντικειμενικά δεν θα μπορέσει να τον δει ποτέ, αλλά μπορεί να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό σημείο, ώστε να καταλάβει τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία του και να πράξει ανάλογα. Η δεύτερη διάσταση της επίγνωσης, αφορά την επίγνωση για τα συναισθήματά μας και τον τρόπο σκέψης μας(και τη μνήμη μας σχετικά με αυτά επίσης). Να ξέρουμε τι ακριβώς νοιώθουμε&σκεφτόμαστε, αλλά και γιατί το νοιώθουμε-σκεφτόμαστε αυτό. Είμαι βέβαια σίγουρος τώρα ότι οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, θεωρούν ότι αυτό που είπα είναι κάπως τρελό, αφού υπονοώ ξεκάθαρα ότι δεν έχουν επίγνωση αυτού που θεωρούν πιο δικό τους από κάθετί άλλο, των συναισθημάτων&της σκέψης τους. Από την άλλη όμως, είμαι σίγουρος ότι κι ο πιο αντίθετος με την άποψή μου θα μπορεί σίγουρα να μου αναφέρει κάποιες περιπτώσεις που παραπλανήθηκε και ένοιωθε τελικά κάτι άλλο από αυτό που νόμιζε, ή έκανε κάτι χωρίς να ξέρει ξεκάθαρα το γιατί. Δεν είναι τόσο εύκολο να καταλάβουμε πώς νοιώθουμε-σκεφτόμαστε. Αυτό συμβαίνει γιατί αφενός θέλει προσπάθεια, την οποία δεν κάνουμε αφού θεωρούμε ως αυτονόητο ότι τα γνωρίζουμε αυτόματα αυτά, και αφετέρου γιατί η ψυχή μας έχει αναπτύξει ένα πολύ μεγάλο βαθμό αμυνών, οι οποίες μας προστατεύουν απίστευτα καλά από αλήθειες, που αν συνειδητοποιούσαμε, θα μας προκαλούσαν στρες και στεναχώρια. Για αυτό χρειάζεται πολύ υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη για να έχουμε μια (αρκετά) καλή κι ακριβή άποψη των συναισθημάτων&της σκέψης μας. Μπορεί φυσικά και κάποιοι να μη θέλουν, αφού άλλωστε αυτές οι άμυνες τους προστατεύουν από δυσάρεστα συναισθήματα, όπως προείπα. Προσωπική μου άποψη είναι ότι η σκληρότερη αλήθεια είναι καλύτερη από το πιο γλυκό ψέμα κι ότι το να βλέπεις κατάματα την αλήθεια σχεδόν πάντα θα σε ωφελήσει, αργά ή γρήγορα-εξαιρούνται οι περιπτώσεις που η αλήθεια είναι άσχημη και δεν μπορείς ΟΝΤΩΣ να κάνεις κάτι για να τη διορθώσεις. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις το καλύτερο είναι να μπορούμε να συνειδητοποιούμε την αλήθεια(αυτό κυρίως σημαίνει να κρίνουμε αντικειμενικά), όχι μόνο όσον αφορά τα συναισθήματά&της σκέψη μας, για το οποίο μίλησα κυρίως τώρα, αλλά και γενικά, προσπερνόντας τις διάφορες άμυνες που διαθέτουμε. Από κει και πέρα βέβαια, είναι εξίσου σημαντική με τη δυνατότητα αντίληψης των εσωτερικών χαρακτηριστικό μας κι η δυνατότητα να διαχειριστούμε αυτή την αντίληψη σωστά. Τόσο η συνειδητοποίηση των αμυνών, όσο κι αυτό το "προσπέρασμά" τους κι η σωστή διαχείριση όσων καταλάβουμε αφορούν λειτουργίες της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Η τρίτη συνιστώσα της συναισθηματικής νοημοσύνης έχει μεγάλη σχέση με τη δεύτερη. Για την ακρίβεια, είναι σχεδόν ίδια-με μοναδική (και σημαντική βέβαια) διαφορά ότι όσα είπα παραπάνω ότι πρέπει να γνωρίζουμε για τους εαυτούς μας, αφορούν πλέον τους άλλους. Οπότε, θα μπορούσε να ονομαστεί "ετεροεπίγνωση". Όπως και προηγουμένως, έχει δύο διαστάσεις, με την πρώτη να αφορά την ικανότητά μας να κρίνουμε τους άλλους ως χαρακτήρες. Άτομα που έχουν ανεπτυγμένη αυτή την ικανότητα(τολμώ να συμπεριλάβω και τον εαυτό μου σε αυτούς), μπορούν πολύ γρήγορα και με λίγα στοιχεία να σχηματίσουν μια πολύ σωστή εικόνα για το χαρακτήρα του άλλου που έχουν απέναντί τους. Αυτό βέβαια κρύβει και μία παγίδα, αφού κάποιος που έχει αυτή την ικανότητα, επειδή έχει αυτοπεποίθηση ως προς αυτό, μπορεί να κάνει μεγάλο λάθος με κάποιον στις λίγες περιπτώσεις που θα πέσει έξω, αν δεν του δώσει λίγο ακόμα χρόνο ώστε να τον καταλάβει σωστά. Γενικά όμως είναι μια σπουδαία κι αξιοθαύμαστη ικανότητα, ειδικά αν σκεφτούμε ότι πολλοί άνθρωποι αδυνατούν σε διάστημα πολλών χρόνων να πετύχουν αυτό που αυτά τα άτομα μπορούν σε πολύ μικρά διαστήματα και με μικρά στοιχεία. Φυσικά, έχω επικεντρωθεί, μάλλον λανθασμένα, στο χρόνο, κι όχι στο αποτέλεσμα που είναι το σημαντικότερο. Το σημαντικότερο είναι να μπορείς να κρίνεις(η χρήση του ρήματος κρίνω υποδεικνύει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη σχετίζεται με την διανοητική) τον άλλο σωστά, κι ας σου παίρνει κι αρκετό χρόνο, αρκεί βέβαια να μην είναι πολύς χρόνος, αφού πχ δεν αξίζει να κάνει κανείς παρέα με κάποιον-κακό χαρακτήρα, οπότε θα πρέπει να το καταλάβει γρήγορα, ώστε να ξεκόψει. Η δεύτερη διάσταση, όπως και πριν, αφορά τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης-να μπορούμε να νοιώσουμε πώς νοιώθει/σκέφτεται ο άλλος και να μπούμε στη θέση του, όσο το δυνατόν ακριβέστερα. Είναι αυτό που ονομάζεται ενσυναίσθηση. Είναι ίσως η δυσκολότερη λειτουργία της συναισθηματικής νοημοσύνης. Κι είναι απόλυτα λογικό-πώς είναι δυνατόν, αφού, όπως είπα και παραπάνω, καλά καλά δεν ξέρουμε εμείς οι ίδιοι (απόλυτα)πώς νοιώθουμε/σκεφτόμαστε, να καταλάβουμε για τους άλλους; Πιστεύω ότι δύο τρόποι υπάρχουν. Και οι δύο βέβαια προϋποθέτουν να είσαι αρκετά κοντά στο άλλο άτομο, δεν μπορείς να καταλάβεις με ακρίβεια πώς νοιώθει κάποιος που γνώρισες χθες. Ο ένας είναι η εμπειρία(να έχει γνωρίσει κάποιος πολλούς διαφορετικούς χαρακτήρες και να έχει φτιάξει στο μυαλό του αυτόματα "χάρτες" σε σχέση με το πώς λειτουργεί ο καθένας σε συγκεκριμένες περιστάσεις) κι ο άλλος να διαθέτει κανείς γνώσεις ψυχολογίας, που να αφορούν το πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος ψυχισμός-μίλησα πριν για κάποιες άμυνες που έχουμε όλοι οι άνθρωποι:αν κάποιος τις γνωρίζει, μπορεί να τις εντοπίσει και στους άλλους και να μην παραπλανηθεί από αυτές(όσο αυτό είναι δυνατόν). Θα μπορούσε βέβαια να υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος-να κρίνουμε με βάση τους εαυτούς μας-πώς θα νοιώθαμε/σκεφτόμαστε αν βρισκόμασταν εμείς στη θέση του άλλου ή, ακόμα καλύτερα, πώς νοιώσαμε/σκεφτήκαμε όταν βρεθήκαμε όντως στη θέση του άλλου. Παρ'όλ'αυτά, όπως ίσως αναφέρω και σε ένα από τα μελλοντικά μου κείμενα, δεν έχει μεγάλη επιτυχία αυτή η μέθοδος, αφού όλοι οι άνθρωποι, είμαστε, περισσότερο ή λιγότερο, διαφορετικοί. Εν πάσει περιπτώσει, η ενσυναίσθηση, σε αρκετό βαθμό, είναι μια πολύ δύσκολη προσπάθεια.
Η τέταρτη λειτουργία της συναισθηματικής νοημοσύνης θα μπορούσε να αποδοθεί ως συνάρτηση των δύο προηγούμενων, της αυτεπίγνωσης και της ετεροεπίγνωσης. Έχω πολλές φορές(και στο τελευταίο μου δοκίμιο επίσης) δώσει έμφαση στο γεγονός ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει μεγάλη σημασία για την ευημερία του το να έχει καλές και σωστές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Η λειτουργία αυτή αφορά αυτό ακριβώς. Το πώς ο άνθρωπος συγχρονίζει και συνδυάζει σωστά τα προσωπικά του χαρακτηριστικά με τα χαρακτηριστικά των άλλων, ώστε να υπάρξει το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα για την ομάδα. Θα μπορούσε αυτό το χαρακτηριστικό να ονομαστεί ομαδική συνείδηση. Ανάλογα με τα άτομα που έχει γύρω του, ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να συμπεριφερθεί διαφορετικά. Για παράδειγμα, αν έχει συνεργάτες πολύ υπερόπτες, θα πρέπει να μην τους ενθαρρύνει/επιβραβεύει και τόσο(μάλλον θα πρέπει να προσπαθεί να τους προσγειώσει)-αντίθετα, αν έχει συνεργάτες με μικρή αυτοεκτίμηση, θα πρέπει να τους ενθαρρύνει/επιβραβεύει πολύ, ώστε να πάρουν τα πάνω τους. Αυτή η εκτίμηση που κάνει το άτομο σε σχέση με το πώς πρέπει να συμπεριφερθεί στους άλλους, ανάλογα με τα ατομικά τους χαρακτηριστικά&συναισθήματα και τους στόχους της ομάδας, και σε συνάρτηση πάντα και με τον χαρακτήρα του ατόμου(ποια στοιχεία του πρέπει να τονίσει και ποια να υποβαθμίσει για την πρόοδο της εκάστοτε ομάδας) αφορά την ομαδική συνείδηση. Νομίζω ότι είναι ξεκάθαρο το πόσο σπουδαία είναι αυτή για την ομαλή συμβίωση των ανθρώπων και την επίτευξη των κοινών στόχων. Και φυσικά, είναι νομίζω επίσης ξεκάθαρο πόσο μεγάλη σχέση έχει με τη λειτουργία αυτή κάτι για το οποίο έχω μιλήσει πολλές φορές, η ηθική αρετή-συνείδηση, η οποία βασίζεται στην αρχή ότι όλοι είμαστε ίσοι και επομένως δεν παραβιάζουμε τα δικαιώματα των άλλων, όπως δεν θέλουμε να το κάνουν κι αυτοί σε μας.
Μια πέμπτη λειτουργία είναι η ανθεκτικότητα. Η ανθεκτικότητα σχετίζεται με την προσωπικότητα του ατόμου(άλλο ένα ενδιαφέρον θέμα για μελλοντικό δοκίμιο) κι αφορά φυσικά το πόσο ανθεκτικό είναι συναισθηματικά στις διάφορες κακουχίες. Για παράδειγμα, πόσο καλά μπορεί να δεχτεί ένα άσχημο γεγονός και πόσο εύκολα μπορεί να το ξεπεράσει; Φυσικά αυτή η λειτουργία θα μπορούσε να συμπεριεληφθεί στην πρώτη, αφού αφορά τον έλεγχο κάποιων συναισθημάτων για να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα. Ο λόγος που την αναφέρω ξεχωριστά είναι γιατί πραγματικά πιστεύω ότι δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Αυτό είναι πιο πολύπλοκο, αφού δεν αφορά μόνο τον έλεγχο των συναισθημάτων, που είναι μια λειτουργία που επιτυγχάνεται σε συνειδητό επίπεδο αρκετά, αλλά το πόσο αντέχει ένα άτομο, που είναι κυρίως λειτουργία που επιτελείται σε ασυνείδητο επίπεδο. Όσο καλύτερη συναισθηματική αντοχή έχει κάποιος, τόσο περισσότερο μπορεί να αντέξει σε δύσκολες καταστάσεις και να καταφέρει να ανταπεξέλθει σε αυτές, αντί να λυγίσει και να παραδοθεί.
Η έκτη λειτουργία αφορά τη δυνατότητα χειρισμού των άλλων. Αυτός ο χειρισμός μπορεί να είναι είτε ισχυρός(χειραγώγηση) είτε απλός(επιρροή). Η χειραγώγηση, η οποία σχεδόν πάντα είναι κάτι κακό κι ανήθικο, αφορά την δυνατότητα ενός ατόμου να χειριστεί τους άλλους και να τους βάζει να κάνουν ότι αυτό θέλει, χωρίς όμως να τους αναγκάζει και χωρίς κι αυτοί να το καταλαβαίνουν ότι συμβαίνει αυτό. Είναι σαν, κατά κάποιον τρόπο, να τους "υπνωτίζει" με τη διαφορά όμως ότι αν εξαιρέσουμε το θέμα που αφορά η χειραγώγηση, κατά τ'άλλα οι άνθρωποι που το υφίστανται αυτό έχουν επίγνωση&αίσθηση της πραγματικότητας. Η χειραγώγηση, για να επιτευχθεί, χρειάζεται να έχει πρώτα κατακτηθεί από το άτομο η τρίτη λειτουργία, η ετεροεπίγνωση. Πρώτα πρέπει να καταλάβει εκείνος που χειραγωγεί, όσο καλύτερα γίνεται, τον χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης του ατόμου που θα επιχειρήσει να χειραγωγήσει. Από κει και πέρα, το δεύτερο που χρειάζεται να κάνει είναι να μάθει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να χειριστεί τον συγκεκριμένο χαρακτήρα και να τον βάλει να κάνει αυτό που θέλει(ένας τρόπος βέβαια δεν είναι ανάγκη να χρησιμοποιείται σε ένα μόνο χαρακτήρα, μπορεί να έχει εφαρμογή και σε περισσότερους, γιατί όχι και σε όλους). Αυτό το δεύτερο γίνεται όπως και το πρώτο, η ετεροεπίγνωση. Είτε με την εμπειρία(έχει καταλάβει, με την πάροδο των χρόνων και έχοντας γνωρίσει πολλούς χαρακτήρες, τι έχει εφαρμογή στον καθένα), είτε με γνώσεις ψυχολογίας(μπορεί έτσι να το μάθει καλύτερα και πιο επιστημονικά). Η λειτουργία αυτή επίσης θα φαίνεται τρελή σε όποιον δεν την έχει σκεφτεί ποτέ. Κι όμως, έχει μεγάλη εφαρμογή, ειδικά από άτομα που θέλουν να κάνουμε κάτι για αυτούς, όπως πολιτικούς(να τους ψηφίσουμε) και διαφημιστές(να αγοράσουμε τα προϊόντα τους). Υπάρχει βέβαια κι η απλή επιρροή. Οι διαφορές της με τη χειραγώγηση είναι δύο. Η πρώτη κι η κυριότερη είναι ότι εδώ ο άλλος έχει επίγνωση της επιρροής μας πάνω του(ενώ στη χειραγώγηση όχι) και η δεύτερη είναι ότι αφορά ένα λιγότερο ισχυρό χειρισμό, όπως προανέφερα. Η επιρροή αφορά το πόσο μπορείς να επηρεάσεις δύο στοιχεία που ανέφερα και παραπάνω, τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης των άλλων. Πχ μπορεί σε κάποιον που συνέβη κάτι κακό, κάποιος άλλος να αφιέρωσε ώρες προσπαθώντας να τον κάνει να νοιώσει καλύτερα, χωρίς αποτέλεσμα, αλλά να τα κατάφερε κάποιος άλλος μέσα σε πέντε λεπτά, λέγοντάς του κάτι ξεχωριστό. Κι αυτή η ικανότητα απαιτεί επίσης εμπειρία ή/και γνώσεις ψυχολογίας.
Έχοντας λοιπόν εκθέσει τις παραμέτρους της συναισθηματικής νοημοσύνης, ίσως να ήταν ένας τυπικός τρόπος να συνεχίσω το να μιλήσω για τη σημασία της ή για το πώς την κατακτάμε. Όμως, πιστεύω αλήθεια ότι το πρώτο είναι αυτονόητο με βάση τα όσα έχω πει ως τώρα κι ότι το δεύτερο το έχω κάνει επίσης σε μεγάλο βαθμό. Οπότε, πριν κλείσω, απλά θα προσπαθήσω αυτό τον μεγάλο βαθμό να τον κάνω (σχεδόν)απόλυτο. Σε σχέση με το πώς κατακτάται η συναισθηματική νοημοσύνη λοιπόν, δεν πρόκειται να πρωτοτυπήσω. Για ακόμα μια φορά θα εκθέσω ως πρώτο και κυριότερο τρόπο κατάκτησης την εξάσκηση και την προσπάθεια. Όσο περισσότερο προσπαθεί κάποιος να κατακτήσει αυτές τις ικανότητες και εξασκείται, τόσο καλύτερος θα γίνεται. Για παράδειγμα, όσο εξασκείται στο να "ψυχολογεί" τους άλλους, τόσο πιο καλός θα γίνεται σε αυτό-μπορώ να το υποστηρίξω αυτό και με βάση την προσωπική μου εμπειρία. Πιστεύω μάλιστα, ότι, από τη στιγμή που αυτές οι λειτουργίες της συναισθηματικής νοημοσύνης συνδέονται, αν εξασκούμαστε σε κάποια, θα αυξάνουμε γενικά την συναισθηματική μας νοημοσύνη και θα βελτιωνόμαστε(σε μικρότερο βαθμό βέβαια)και στις άλλες. Κατά τ'άλλα, μίλησα πριν, αρκετές φορές, για την εμπειρία και τις γνώσεις ψυχολογίας. Αυτοί οι δύο παράγοντες μπορούν να μας δώσουν τα απαραίτητα "εργαλεία" που χρειαζόμαστε για να καταλάβουμε και να χειριστούμε με τον επιθυμητό τρόπο, τόσο τον εαυτό μας, όσο και τους άλλους. Η εμπειρία στον τομέα αυτό κατακτάται με τη συναναστροφή με πολλούς και διαφορετικούς χαρακτήρες, ενώ οι ψυχολογικές γνώσεις, όπως και όλες οι επιστημονικές γνώσεις, μπορούν να κατακτηθούν με το διάβασμα των ανάλογων βιβλίων ή με μαθήματα από κάποιον ειδικό. Τέλος, κάτι για το οποίο δεν μίλησα ποτέ σήμερα ξεκάθαρα, αλλά είναι επίσης πολύ σημαντικό, είναι το "να προσπαθήσουμε να δούμε με τα μάτια της ψυχής μας". Ναι, ξέρω ότι αυτό μπορεί να ακούγεται από ασαφές ως και υπερ-ροματικό και γελοίο. Όμως, όσο μένουμε προσηλωμένοι σε αυτές τις πληροφορίες που προσλαμβάνουμε από τις βασικές μας αισθήσεις, τότε ποτέ δεν θα τα καταλάβουμε όλα αυτά. Άλλωστε, η συναισθηματική νοημοσύνη, δεν αφορά το σώμα, στο οποίο ανήκουν αυτές οι αισθήσεις, αλλά την ψυχή, επομένως είναι απλά λογικό να χρειάζεται μια διαφορετική προσέγγιση. Δε χρειάζεται να δούμε, να ακούσουμε, να μυρίσουμε. Χρειάζεται απλά(;) να.....νοιώσουμε. Να ηρεμήσουμε, να "καθαρίσουμε τα μάτια της ψυχής μας", ώστε να βλέπουμε ξεκάθαρα και να νοιώσουμε-αισθανθούμε όλα αυτά για τα οποία μίλησα, τόσο για εμάς, όσο και για τους άλλους.
Φτάνοντας στο τέλος, ελπίζω να κατάφερα να ορίσω επαρκώς μια δύσκολη κι αρκετά ασαφή(όπως κι όλες τις μη ορατές/απτές), εκ πρώτης όψεως, έννοια και να καταδείξω τη σημασία της. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι τόσο σπουδαία και χρήσιμη όσο κι η διανοητική για την πρόοδο και την ευημερία μας. Δυστυχώς όμως οι σημερινοί άνθρωποι δε βρίσκονται σε επιθυμητό επίπεδο σε καμία από τις δύο. Ήρθε η ώρα αυτό να αλλάξει. Ας κάνει ο καθένας μας την αρχή με τον εαυτό του. Ακόμα κι όσοι τις διαθέτουν(γιατί σχεδόν όλοι έτσι θα αισθάνονται μάλλον), έχω να τους υπενθυμίσω πως εχθρός του καλού είναι το καλύτερο.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου