Στο προηγούμενο ψυχολογικό
δοκίμιο έγινε λόγος για την αγάπη, το, ίσως, δυνατότερο και
σημαντικότερο συναίσθημα. Όπως εύκολα λοιπόν μπορεί να καταλάβει κανείς,
η αγάπη μπορεί να προσφέρει πολλά στον άνθρωπο. Είναι όμως δύσκολο να
αγαπήσει κάποιος με γνήσιο τρόπο, λόγω των χαρακτηριστικών της γνήσιας
αγάπης, που είναι πολλά και <<απαιτητικά>>, κι ακόμα
δυσκολότερο να αγαπηθεί, εξαιτίας του γεγονότος ότι για να γίνει αυτό
πρέπει να προσφέρει, κάτι που λίγοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν, της
καχυποψίας που υπάρχει στις ανθρώπινες σχέσεις σήμερα, της τάσης των
ανθρώπων να αγαπούν τα άψυχα αντικείμενα περισσότερο από τα έμψυχα όντα.
Το βασικό βέβαια είναι και στις δύο περιπτώσεις, όσο παράξενο κι αν
φαίνεται, ότι οι άνθρωποι σήμερα δεν ξέρουν, στην πλειονότητά τους, να
αγαπούν(γνήσια), αφού δεν το καλλιεργούν. Κι έτσι δημιουργήθηκαν μερικές
φθηνές απομιμήσεις της αγάπης. Με αυτές συμβαίνει ότι και με τα ψεύτικα
κοσμήματα. Είναι πολύ πιο φθηνά(=εύκολο) να τα αποκτήσεις, όμως λάμπουν
λιγότερο και σπάνε ευκολότερα από τα γνήσια. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και
με τις απομιμήσεις τις αγάπης, που υπακούουν σε έναν από τους βασικούς
κανόνες της αγοράς: (9,9 στις 10 φορές) ό,τι πληρώσεις, παίρνεις.
Βέβαια, οφείλω να διευκρινίσω ότι όταν μιλάω για απομιμήσεις της αγάπης
εννοώ περιπτώσεις ελλιπούς αγάπης(που στερείται κάποιο/κάποια από τα
χαρακτηριστικά της γνήσιας) κι όχι για περιπτώσεις υποκρισίας. Είναι
δηλαδή άλλα συναισθήματα, τα οποία συγχέονται με τη γνήσια αγάπη, επειδή
έχουν κάποια ίδια χαρακτηριστικά. Περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιος
υποκρίνεται αγάπη δε συνιστούν ούτε γνήσια αγάπη, ούτε απομίμησή της,
οπότε δεν θα αναφερθώ παρακάτω σε τέτοιες.
Οι βασικότερες <<φθηνές απομιμήσεις>> της αγάπης είναι τέσσερις. Όλες είναι κακές και βλαβερές, αλλά η σειρά με την οποία θα εξεταστούν έχει να κάνει με τα κίνητρα που τις προκαλούν. Θα αρχίσω λοιπόν με την απομίμηση με το αγαθότερο κίνητρο από τις τέσσερις: η αγάπη από υποχρέωση(=ευγνωμοσύνη). Το κίνητρο αυτής της απομίμησης είναι συνήθως η ανταπόδοση. Δηλαδή κάποιος αγαπάει έναν άλλο(ή κάτι, αν πρόκειται για άψυχο πράγμα) επειδή ο δεύτερος(το δεύτερο) του έχει προσφέρει σε κάποιον αρκετά μεγάλο βαθμό και το θεωρεί υποχρέωσή του να τον(το) αγαπά. Βέβαια, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αγάπη γεννιέται μέσα από την προσφορά. Παρ'όλ'αυτά, το να σου προσφέρει κάποιος δεν είναι μάλλον από μόνο του αρκετό για να τον αγαπάς, αν τον αντιπαθείς σαν χαρακτήρα. Και παρόλο που αυτή η στάση φανερώνει έναν άνθρωπο δίκαιο και ευγνώμονα, ο οποίος σέβεται τον ευεργέτη του και δεν επιβεβαιώνει τη γνωστή ρήση <<ουδείς ασφαλέστερος εχθρός απ' τον ευεργετηθέντα αχάριστο>>, αυτή η μορφή αγάπης περισσότερο κακό προκαλεί παρά καλό, και στα δύο εμπλεκόμενα πρόσωπα αφού αυτός που αγαπάει ταλαιπωρείται και φθείρεται κι αυτός που αγαπιέται αγνοεί την πραγματικότητα και δεν απολαμβάνει τα δώρα που προσφέρει αυτός που αγαπάει με γνήσιο τρόπο. Αυτό συμβαίνει καθώς από αυτή την μορφή αγάπης απουσιάζουν τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας.
Κατ'αρχήν ο άνθρωπος που <<αγαπάει>> με αυτόν τον τρόπο δε νοιώθει ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κοντά στο αντικείμενο της αγάπης του, αφού, ακόμα και αν πιστεύει ότι το αγαπά, στην πραγματικότητα νοιώθει υποχρεωμένος να το κάνει. Κι όσο κι αν το μυαλό μπερδεύει μερικές φορές τα συναισθήματα, δε συμβαίνει το ίδιο και με την καρδιά(ψυχή), η οποία σχεδόν πάντα ξέρει τι νοιώθει. Κι αφού αυτή ξέρει ότι δεν αγαπάει πραγματικά το άτομο(ή το πράγμα) αυτό, αλλά ότι είναι υποχρεωμένη να το κάνει, λογικά δε νοιώθει ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κοντά του. Ούτε ανιδιοτελής προσφορά υπάρχει, αφού, ο άνθρωπος που <<αγαπάει>> έτσι, ναι μεν προσφέρει σε αυτόν ή αυτό που αγαπάει χωρίς να έχει στο νου του την ανταπόδοση, αλλά, στην πραγματικότητα, το κάνει για να ξεπληρώσει το δικό του χρέος προς αυτόν. Επιπλέον δεν υπάρχει και ισότιμη μεταχείριση, γιατί όποιος αγαπάει από υποχρέωση βάζει συχνά την ευτυχία και τις επιθυμίες αυτού που αγαπάει πάνω από τη δική του ευχαρίστηση. Κι όσο αλτρουιστικό κι αν φαίνεται αυτό, κάθε άλλο παρά σωστό είναι(αφού το να αγαπάς κάποιον περισσότερο από τον εαυτό σου είναι υπερβολή κι άδικο απέναντι στον ίδιο σου τον εαυτό) και καλά αποτελέσματα έχει για αυτόν που το κάνει.
Οι πιθανότητες να υπάρχουν τα άλλα τρία χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης είναι λίγες.Το αν θα υπάρχει ειλικρίνεια(αν πρόκειται για <<αγάπη>> προς κάποιο άτομο) έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες και κυρίως το χαρακτήρα του ατόμου που (νομίζει ότι) αισθάνεται αγάπη. Συνήθως βέβαια δεν υπάρχει, αφού κάποιος που δεν αγαπάει γνήσια κάποιον(έστω κι αν έτσι νομίζει) είναι δύσκολο να είναι σε (σχεδόν)όλα ειλικρινής απέναντί του(ειδικά αν νοιώθει υποχρεωμένος απέναντί του δύσκολα θα έλεγε κάτι που θα τον στεναχωρούσε), αν και δεν αποκλείεται. Δύσκολα υπάρχουν επίσης και τα δύο εναπομείναντα χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης: η μονιμότητα και η αποδοχή με συνεχή παράλληλη προσπάθεια για βελτίωση. Η μεν μονιμότητα απουσιάζει γιατί δύσκολα θα αντέξει κάποιος να αγαπάει επ'άπειρον κάποιον(ή κάτι) από υποχρέωση και περισσότερο από τον ίδιο τον εαυτό του. Κάποια στιγμή θα το καταλάβει και το μυαλό, πέρα από την καρδιά, ότι δεν τον(το) αγαπάει γνήσια και τότε θα είναι πολύ δύσκολο να συνεχίσει να είναι κοντά του. Για να το κάνει κάποιος αυτό χρειάζεται τεράστια εσωτερική δύναμη. Κάποιος όμως που είναι τόσο δυνατός εσωτερικά δύσκολα θα αφήσει τον εαυτό για πάντα παγιδευμένο σε μια τέτοια κατάσταση. Η δε αποδοχή με συνεχή παράλληλη προσπάθεια για βελτίωση υπάρχει στην περίπτωση αυτή μόνο ως προς το πρώτο σκέλος. Ο άνθρωπος που αγαπάει κάποιον από υποχρέωση, συνήθως τον αποδέχεται όπως είναι και δεν κάνει καμιά προσπάθεια να τον διορθώσει, αφού το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να τον κάνει να νοιώθει καλά, ακόμα κι αν τα δικαιώματα του ίδιου καταπατούνται από κάποιο από τα ελαττώματά του. Έτσι κι αλλιώς, κάποιος που αγαπάει από υποχρέωση είναι κατά πάσα πιθανότητα ένα άτομο με πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση(αφού μόνο κάποιος τέτοιος θα αγαπούσε κάποιον ή κάτι περισσότερο από τον ίδιο τον εαυτό του και θα εγκλώβιζε τον εαυτό του σε μια τέτοια κατάσταση). Κι ένα τέτοιο άτομο ποτέ δεν προσπαθεί να βελτιώσει τους άλλους, αφού το ίδιο νοιώθει πιο ατελές από αυτούς.
Η δεύτερη από τις <<φθηνές απομιμήσεις>> της αγάπης είναι ο εθισμός(μην τον μπερδεύουμε με τον εθισμό σε μία ουσία που είναι σωματικό θέμα-ο εθισμός που μελετάμε εδώ είναι ψυχολογικό), γνωστός και με απλούστερες λέξεις, όπως ψύχωση, πόρωση κτλ. Το κίνητρο αυτής της απομίμησης είναι ακριβώς, μονάχα ένα από τα χαρακτηριστικά της αγάπης, η ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κάποιος κοντά σε κάποιον άνθρωπο(ή κάποιο πράγμα) που αγαπάει ή κάνει μια δραστηριότητα που τον ευχαριστεί, η οποία, στην περίπτωση του εθισμού είναι πολύ μεγάλη. Αυτή η απομίμηση αφορά κυρίως δραστηριότητες. Δεν είναι ούτε τελείως κακή(είναι λογικό ο άνθρωπος να το παθαίνει αυτό που και που) ούτε τελείως καλή(δείχνει αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στα πάθη του). Το καλύτερο είναι να γίνεται με μέτρο, ώστε ο άνθρωπος να νοιώθει την ευχαρίστηση που έχει ανάγκη, χωρίς όμως να γίνεται έρμαιο των παθών του. Πρέπει βέβαια στο σημείο αυτό να κάνω τρεις παρατηρήσεις. Πρώτον, ο άνθρωπος πρέπει να προσέχει σε τι εθίζεται, γιατί μερικές δραστηριότητες μπορούν να είναι πολύ βλαβερές για την (σωματική,ψυχική,πνευματική) υγεία του. Δεύτερον, η γνήσια αγάπη είναι πολύ καλύτερος τρόπος να νοιώθεις ευχαρίστηση από τον εθισμό, ο οποίος έρχεται και παρέρχεται. Τρίτον, η μορφή αυτή αγάπης δε στοχεύει σε ανθρώπους, αφού οι άνθρωποι έχουν συναισθήματα, με τα οποία κανείς δεν μπορεί να παίζει κι έχει ως χαρακτηριστικό της την πολύ μικρή της διάρκεια(δύσκολα κρατάει πάνω από ένα μήνα). Όταν στοχεύει σε ανθρώπους ή έχει μεγάλη διάρκεια, συνιστά εκμετάλλευση, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω. Κάτι που αξίζει ακόμα να αναφερθεί είναι ότι, όταν κάποιος εμποδίζεται να ασχοληθεί με κάποια δραστηριότητα στην οποία είναι εθισμένος, τότε συνήθως αυξάνεται κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό η επιθυμία του να το κάνει(συνεπώς κι ο χρόνος που θα κρατήσει ο εθισμός), όχι όμως κι η ευχαρίστηση που θα του προκαλέσει η ευχαρίστηση αυτή.
Από τα τρία χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης για κάτι άψυχο(μια δραστηριότητα) ο εθισμός έχει μόνο το ένα. Αυτό το ένα, βεβαίως, είναι η ευχαρίστηση, ο λόγος για τον οποίο κάποιος θα εθιστεί σε αυτή. Πράγματι, όταν κάποιος ασχολείται με μια δραστηριότητα στην οποία είναι εθισμένος, αυτό του προκαλεί πολύ μεγάλη ευχαρίστηση. Τα άλλα δύο χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης όμως δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει ανιδιοτελής προσφορά στη δραστηριότητα αυτή(π.χ. αν κάποιος έχει εθιστεί στο ποδόσφαιρο, πιθανότατα θα ενδιαφερθεί μόνο για διασκεδάσει μέσω αυτού κι όχι για να ανεβάσει το επίπεδο αυτής της δραστηριότητας στη χώρα του, να προσφέρει δηλαδή στο άθλημα). Αυτός είναι άλλωστε κι ο ένας από τους δύο βασικότερους λόγους που ο εθισμός δε συνιστά γνήσια αγάπη. Το ότι το μόνο που απασχολεί τον εθισμένο σε κάτι είναι να πάρει από αυτό κι όχι και το να δώσει. Ο δεύτερος βασικότερος λόγος σχετίζεται με την απουσία του τρίτου και τελευταίου χαρακτηριστικού της αγάπης(για κάτι άψυχο), της μονιμότητας. Ο εθισμός είναι κάτι που αργά ή (συνήθως)γρήγορα τελειώνει. Η ευχαρίστηση που προκαλεί, η οποία στην αρχή είναι πολύ μεγάλη, σταδιακά μειώνεται, μέχρι το σημείο που εξαφανίζεται πλήρως. Τότε, ελλείψει του μοναδικού λόγου που ο άνθρωπος καταπιανόταν με τη δραστηριότητα, με την οποία ήταν εθισμένος, ο εθισμός εξαφανίζεται μαζί του. Βέβαια, είναι πιθανό ο άνθρωπος να εθιστεί κάποια στιγμή εκ νέου με την ίδια δραστηριότητα, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια μεγάλη διαφορά. Δεν αποκλείεται επίσης να αναπτυχθεί, μετά από πολλούς εθισμούς, γνήσια αγάπη του ατόμου για αυτή τη δραστηριότητα, η οποία μπορεί να του έχει προσφέρει πολύ(προσφορά εθισμού=ευχαρίστηση).
Η τρίτη απομίμηση της γνήσιας αγάπης είναι η αγάπη από εγωισμό. Λέγοντας αγάπη από εγωισμό εννοώ την αγάπη που έχει ως κίνητρο την επιβεβαίωση της αξίας ενός ατόμου και την ικανοποίηση του εγωισμού του. Δηλαδή, αρκετά συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να <<αγαπάει>> κάποιος κάποιον άλλο(η μορφή αυτή αγάπης στοχεύει μόνο σε αθρώπους), ακόμα κι αν δε συντρέχουν οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο δοκίμιο(προσφορά-συχνή συναναστροφή-μεγάλη σύγκλιση απόψεων), καθώς αυτός ο δεύτερος για παράδειγμα τον απορρίπτει ή είναι ένα άτομο με μεγάλο κύρος, που όλοι θέλουν να είναι φίλοι του. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν το πρώτο άτομο καταφέρει να γίνει φίλος ενός τέτοιου ατόμου, τότε θα νοιώθει πιο σημαντικό, θα αυξηθεί η αυτοεκτίμησή του. Κι αν κι η αγάπη αυτή μοιάζει με μια μορφή εκμετάλλευσης(γι' αυτή θα μιλήσω στη συνέχεια), δεν είναι ακριβώς έτσι, μιας και υπάρχουν κάποιες σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο.
Κι αυτή όμως η μορφή αγάπης δεν είναι γνήσια και στερείται τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης. Το πρώτο που στερείται είναι η ανιδιοτελής προσφορά. Κάποιος που <<αγαπάει>> με αυτόν τον τρόπο θα προσφέρει σίγουρα σε μεγάλο βαθμό στο αντικείμενο της αγάπης του, όμως η προσφορά αυτή δε θα είναι ανιδιοτελής. Η προσφορά αυτή θα έχει ως ξεκάθαρο σκοπό την ανταπόδοση της αγάπης από το άλλο άτομο, η οποία, αν συμβεί, θα προκαλέσει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της αγάπης από εγωισμό: την τόνωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης του πρώτου ατόμου. Επίσης, από αυτή τη μορφή αγάπης απουσιάζει η ειλικρίνεια. Αυτό είναι αρκετά λογικό, αφού το πρώτο άτομο θέλει να κερδίσει τη συμπάθεια και την αγάπη του δευτέρου, οπότε δύσκολα θα είναι ειλικρινής απέναντί του σε περιπτώσεις που αυτό θα είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Επιπλέον, είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει μονιμότητα(όπως και στον εθισμό). Μόλις το πρώτο άτομο πετύχει το σκοπό του κι ικανοποιήσει τον εγωισμό του, το ενδιαφέρον του για το δεύτερο άτομο θα αρχίσει σταδιακά να ατονεί, μέχρι που κάποια στιγμή θα κοπάσει ολοκληρωτικά(εκτός αν στο μεταξύ αναπτυχθεί και γνήσια αγάπη, με έναν από τους τρεις τρόπους που έχω αναφέρει).
Όσον αφορά τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά, ισότιμη μεταχείριση δύσκολα θα υπάρξει, αφού κάποιος που αγαπάει από εγωισμό δεν είναι και τόσο πιθανό να αγαπήσει κάποιον άλλο όσο και τον εαυτό του και να θυσιάσει μερικές φορές τα δικά του θέλω για το καλό του άλλου. Αποδοχή με συνεχή προσπάθεια για βελτίωση θα υπάρξει μόνο ως προς το πρώτο σκέλος. Αυτό εύκολα καταλαβαίνει κάποιος γιατί ισχύει. Γιατί στην περίπτωση αυτή το πρώτο άτομο θέλει να προκαλέσει τη συμπάθεια του δευτέρου(εξ'ού κι η αποδοχή) και δεν κάνει τίποτα που θα μπορούσε να έχει αντίθετα αποτελέσματα(γι'αυτό φοβάται να το κρίνει για τα ελαττώματά του και να το βελτιώσει). Το μόνο που υπάρχει στην περίπτωση αυτή είναι η ευχαρίστηση που νοιώθει κάποιος όταν βρίσκεται κοντά σε κάποιον που αγαπάει, η οποία εδώ προκαλείται από την επιβεβαίωση της αξίας του ατόμου και την ικανοποίηση του εγωισμού του. Βέβαια αυτή η ευχαρίστηση, όπως και κάθε άλλη που δεν αφορά κάτι σημαντικό κι ουσιαστικό, είναι πρόσκαιρη και σύντομα παρέρχεται, όπως και στην περίπτωση του εθισμού(γι'αυτό κι η μορφή αυτή αγάπης κρατάει συνήθως λίγο).
Η τέταρτη, ταλευταία κι η χειρότερη, βάσει κινήτρου, απομίμηση της αγάπης είναι η εκμετάλλευση. Δεν αναφέρομαι βέβαια στην εκμετάλλευση αυτή καθ'αυτή, η οποία καμιά σχέση δεν έχει βέβαια με την αγάπη. Η εκμετάλλευση για την οποία θα μιλήσω είναι η αγάπη όπως την εννοούν και τη βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα. Δηλαδή, η αγάπη που νοιώθουν οι σημερινοί άνθρωποι έχει ένα ξεκάθαρο στόχο, ο οποίος είναι το κέρδος. Αγαπούν όποιον(ότι) έχει κάτι να τους προσφέρει. Αυτό ίσως δε φαίνεται κακό, μιας και ένα από τα τρία πράγματα που προκαλούν την αγάπη είναι η προσφορά(κανείς άλλωστε δεν κάνει κάτι αν δεν έχει κάτι να κερδίσει), γίνεται όμως κακό(και συνιστά εκμετάλλευση) όταν συμβαίνουν τρία πράγματα. Το πρώτο είναι ότι το μόνο που κρίνουν οι περισσότεροι είναι το πόσο τους προσφέρει κάποιος(ή κάτι) κι όχι και το πόσο μπορεί να τους προσφέρει. Γιατί κάποιος μπορεί να έχει π.χ. 2 μόνο CD με μουσική και να προσφέρει σε ένα φίλο του μόνο ένα και κάποιος άλλος να έχει 1000 και να προσφέρει στο φίλο του 5. Η προσφορά του δεύτερου είναι μεγαλύτερη ποσοτικά, αλλά η προσφορά του πρώτου είναι μεγαλύτερη ουσιαστικά, αφού έδωσε τα μισά από όσα είχε ενώ ο άλλος το ένα διακοσιοστό. Το δεύτερο είναι το να θέλουν να πάρουν περισσότερα από όσα θα δώσουν. Αυτό είναι λάθος, μιας κι αν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν σε κάποιον φίλο τους περισσότερα από όσα έχει εκείνος τη δυνατότητα να τους προσφέρει, τότε θα πρέπει να το κάνουν χωρίς να σκέφτονται (λανθασμένα) ότι το άτομο που <<αγαπούν>> τους προσφέρει λιγότερα από αυτούς. Το τρίτο είναι να ξεχνούν όλα αυτά που τους έχει προσφέρει κάποιος τη στιγμή που δεν θα μπορεί να τους προσφέρει(σε μεγάλο βαθμό) κάτι περισσότερο. Είναι άλλωστε κι αυτό σύνηθες φαινόμενο. Να αγαπά κάποιος κάποιον άλλο όσο ο δεύτερος του προσφέρει κι όταν για κάποιον λόγο δεν μπορεί πλέον, να πάψει να τον αγαπά, λησμωνώντας τα όσα του πρόσφερε στο παρελθόν.
Η εκμετάλλευση έχει πολλά κοινά με τον εθισμό και την αγάπη από εγωισμό. Στην πραγματικότητα ο εθισμός κι η αγάπη από εγωισμό είναι είδη εκμετάλλευσης, αφού, όπως εδώ, έτσι και εκεί η αγάπη προς κάτι(στην περίπτωση του εθισμού αυτό είναι συνήθως δραστηριότητα, στην περίπτωση της αγάπης από εγωισμό πρόσωπο) έχει ως στόχο το κέρδος(στην περίπτωση του εθισμού το κέρδος είναι η ευχαρίστηση και στην περίπτωση της αγάπης από εγωισμό η ικανοποίηση του εγωισμού του ατόμου) κι υπάρχει όσο υπάρχει κι αυτό. Ο λόγος που οι τρεις αυτές απομιμήσεις της γνήσιας αγάπης αναφέρονται ξεχωριστά είναι ότι παρουσιάζουν μεταξύ τους κάποιες διαφορές, οι οποίες οφείλονται στη φύση της καθεμιάς(οι διαφορές αφορούν τα χαρακτηριστικά και τους αποδέκτες της αγάπης). Όμως στις υπόλοιπες περιπτώσεις εκμετάλλευσης(δηλαδή αν το κέρδος είναι κάτι άλλο εκτός από την ικανοποίηση του εγωισμού ή την προσωρινή αλλά και μεγάλη ευχαρίστηση, από την ενασχόληση με κάποια δραστηριότητα) δεν παρατηρούνται αξιόλογες διαφορές.
Δυστυχώς αυτή η μορφή αγάπης, η οποία έχει κυριαρχήσει σήμερα, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι μόνο έτσι έχουν μάθει να αγαπούν, δεν έχει κανένα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας, πέραν ίσως της μονιμότητας και της ευχαρίστησης. Η μονιμότητα είναι δυνατόν να υπάρξει, με δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη από αυτές είναι να έχει, το άτομο που αγαπιέται, τη δυνατότητα να προσφέρει, σε αυτό που αγαπά με αυτόν τον τρόπο, περισσότερα από όσα αυτό του προσφέρει, επ'άπειρον. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι να μην καταλάβει το άτομο που αγαπιέται το λόγο που το αγαπά το άλλο άτομο. Έτσι είναι δυνατό να υπάρξει μονιμότητα. Ακόμα δεν υπάρχει συνήθως η ευχαρίστηση που υπάρχει όταν κάποιος βρίσκεται κοντά σε κάποιον(ή κάτι) ή κάνει μια δραστηριότητα που αγαπά γνήσια, εκτός βέβαια αν είναι αυτό το κέρδος που θέλει κάποιος να αποκομίσει. Σε περίπτωση που το κέρδος το οποίο αποτελεί το λόγο που ένας άνθρωπος εκμεταλλεύεται κάποιον(ή κάτι) είναι άλλο, δεν υπάρχει ευχαρίστηση με τη συναναστροφή με αυτόν(ή με την άσκηση αυτής της δραστηριότητας). Όσον αφορά όμως το άλλο(τα άλλα τέσσερα αν πρόκειται για αγάπη προς κάτι έμψυχο) χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης, κανένα από αυτά δεν υπάρχει και γι'αυτό η απομίμηση αυτή είναι η ευκολότερη και συνάμα η χειρότερη απ' όλες.
Κατ'αρχήν δεν υπάρχει ανιδιοτελής προσφορά, η οποία, όπως είναι πλέον φανερό, μετά την εξέταση όλων των απομιμήσεων της αγάπης, υπάρχει μόνο όταν η αγάπη είναι γνήσια. Στην περίπτωση της εκμετάλλευσης, υπάρχει μεν προσφορά, αλλά αυτή είναι πάντα μικρότερη, το πολύ ίση, με την προσφορά του ατόμου που αγαπιέται-γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και υπάρχει μόνο σε συνάρτηση με αυτή. Δεν υπάρχει επίσης ισότιμη μεταχείριση(αυτό φαίνεται και μόνο από το γεγονός ότι το άτομο που εκμεταλλεύεται ένα άλλο προσπαθεί συνήθως να πάρει περισσότερα από όσα δίνει), μιας και, άτομα που αγαπούν κάποιον όπως περιέγραψα στην προ-προηγούμενη παράγραφο, είναι δύσκολο να του φερθούν τόσο καλά όσο φέρονται στον εαυτό τους. Απουσιάζουν επίσης η ειλικρίνεια κι η αποδοχή με παράλληλη προσπάθεια για συνεχή βελτίωση. Η ειλικρίνεια κι η προσπάθεια για συνεχή βελτίωση απουσιάζουν αφού, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να προκαλέσουν ρήξη στις σχέσεις των δύο ατόμων(κάτι που το άτομο που εκμεταλλεύεται δε θέλει, αφού έτσι θα χάσει το κέρδος της συναναστροφής του με το άλλο) κι η αποδοχή υπάρχει μόνο όσο το άλλο άτομο μπορεί να προσφέρει σε αυτό που το εκμεταλλεύεται. Μόλις πάψει να έχει τη δυνατότητα(ή την επιθυμία) να το κάνει, χάνει την αποδοχή του ατόμου που το εκμεταλλεύεται.
Ελπίζω, μέσα από την εξέταση των <<φθηνών απομιμήσεων>> της αγάπης να κατάφερα να καταδείξω το πόσο καλύτερη είναι η γνήσια αγάπη και να αποτρέψω όλους όσους διάβασαν το κείμενό μου από αυτές. Η γνήσια αγάπη μπορεί να είναι πιο δύσκολο να επιτευχθεί και να συντελεστεί, είναι όμως ο μόνος δρόμος του ανθρώπου προς την ευτυχία και της κοινωνίας προς την (ουσιαστική)πρόοδο. Οι φθηνές και ψεύτικες απομιμήσεις της μπορούν να οδηγήσουν μονάχα σε μια φθηνή και ψεύτικη ευτυχία, σε μια φθηνή και ψεύτικη πρόοδο.
Homo Cogitans
Οι βασικότερες <<φθηνές απομιμήσεις>> της αγάπης είναι τέσσερις. Όλες είναι κακές και βλαβερές, αλλά η σειρά με την οποία θα εξεταστούν έχει να κάνει με τα κίνητρα που τις προκαλούν. Θα αρχίσω λοιπόν με την απομίμηση με το αγαθότερο κίνητρο από τις τέσσερις: η αγάπη από υποχρέωση(=ευγνωμοσύνη). Το κίνητρο αυτής της απομίμησης είναι συνήθως η ανταπόδοση. Δηλαδή κάποιος αγαπάει έναν άλλο(ή κάτι, αν πρόκειται για άψυχο πράγμα) επειδή ο δεύτερος(το δεύτερο) του έχει προσφέρει σε κάποιον αρκετά μεγάλο βαθμό και το θεωρεί υποχρέωσή του να τον(το) αγαπά. Βέβαια, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η αγάπη γεννιέται μέσα από την προσφορά. Παρ'όλ'αυτά, το να σου προσφέρει κάποιος δεν είναι μάλλον από μόνο του αρκετό για να τον αγαπάς, αν τον αντιπαθείς σαν χαρακτήρα. Και παρόλο που αυτή η στάση φανερώνει έναν άνθρωπο δίκαιο και ευγνώμονα, ο οποίος σέβεται τον ευεργέτη του και δεν επιβεβαιώνει τη γνωστή ρήση <<ουδείς ασφαλέστερος εχθρός απ' τον ευεργετηθέντα αχάριστο>>, αυτή η μορφή αγάπης περισσότερο κακό προκαλεί παρά καλό, και στα δύο εμπλεκόμενα πρόσωπα αφού αυτός που αγαπάει ταλαιπωρείται και φθείρεται κι αυτός που αγαπιέται αγνοεί την πραγματικότητα και δεν απολαμβάνει τα δώρα που προσφέρει αυτός που αγαπάει με γνήσιο τρόπο. Αυτό συμβαίνει καθώς από αυτή την μορφή αγάπης απουσιάζουν τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας.
Κατ'αρχήν ο άνθρωπος που <<αγαπάει>> με αυτόν τον τρόπο δε νοιώθει ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κοντά στο αντικείμενο της αγάπης του, αφού, ακόμα και αν πιστεύει ότι το αγαπά, στην πραγματικότητα νοιώθει υποχρεωμένος να το κάνει. Κι όσο κι αν το μυαλό μπερδεύει μερικές φορές τα συναισθήματα, δε συμβαίνει το ίδιο και με την καρδιά(ψυχή), η οποία σχεδόν πάντα ξέρει τι νοιώθει. Κι αφού αυτή ξέρει ότι δεν αγαπάει πραγματικά το άτομο(ή το πράγμα) αυτό, αλλά ότι είναι υποχρεωμένη να το κάνει, λογικά δε νοιώθει ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κοντά του. Ούτε ανιδιοτελής προσφορά υπάρχει, αφού, ο άνθρωπος που <<αγαπάει>> έτσι, ναι μεν προσφέρει σε αυτόν ή αυτό που αγαπάει χωρίς να έχει στο νου του την ανταπόδοση, αλλά, στην πραγματικότητα, το κάνει για να ξεπληρώσει το δικό του χρέος προς αυτόν. Επιπλέον δεν υπάρχει και ισότιμη μεταχείριση, γιατί όποιος αγαπάει από υποχρέωση βάζει συχνά την ευτυχία και τις επιθυμίες αυτού που αγαπάει πάνω από τη δική του ευχαρίστηση. Κι όσο αλτρουιστικό κι αν φαίνεται αυτό, κάθε άλλο παρά σωστό είναι(αφού το να αγαπάς κάποιον περισσότερο από τον εαυτό σου είναι υπερβολή κι άδικο απέναντι στον ίδιο σου τον εαυτό) και καλά αποτελέσματα έχει για αυτόν που το κάνει.
Οι πιθανότητες να υπάρχουν τα άλλα τρία χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης είναι λίγες.Το αν θα υπάρχει ειλικρίνεια(αν πρόκειται για <<αγάπη>> προς κάποιο άτομο) έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες και κυρίως το χαρακτήρα του ατόμου που (νομίζει ότι) αισθάνεται αγάπη. Συνήθως βέβαια δεν υπάρχει, αφού κάποιος που δεν αγαπάει γνήσια κάποιον(έστω κι αν έτσι νομίζει) είναι δύσκολο να είναι σε (σχεδόν)όλα ειλικρινής απέναντί του(ειδικά αν νοιώθει υποχρεωμένος απέναντί του δύσκολα θα έλεγε κάτι που θα τον στεναχωρούσε), αν και δεν αποκλείεται. Δύσκολα υπάρχουν επίσης και τα δύο εναπομείναντα χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης: η μονιμότητα και η αποδοχή με συνεχή παράλληλη προσπάθεια για βελτίωση. Η μεν μονιμότητα απουσιάζει γιατί δύσκολα θα αντέξει κάποιος να αγαπάει επ'άπειρον κάποιον(ή κάτι) από υποχρέωση και περισσότερο από τον ίδιο τον εαυτό του. Κάποια στιγμή θα το καταλάβει και το μυαλό, πέρα από την καρδιά, ότι δεν τον(το) αγαπάει γνήσια και τότε θα είναι πολύ δύσκολο να συνεχίσει να είναι κοντά του. Για να το κάνει κάποιος αυτό χρειάζεται τεράστια εσωτερική δύναμη. Κάποιος όμως που είναι τόσο δυνατός εσωτερικά δύσκολα θα αφήσει τον εαυτό για πάντα παγιδευμένο σε μια τέτοια κατάσταση. Η δε αποδοχή με συνεχή παράλληλη προσπάθεια για βελτίωση υπάρχει στην περίπτωση αυτή μόνο ως προς το πρώτο σκέλος. Ο άνθρωπος που αγαπάει κάποιον από υποχρέωση, συνήθως τον αποδέχεται όπως είναι και δεν κάνει καμιά προσπάθεια να τον διορθώσει, αφού το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να τον κάνει να νοιώθει καλά, ακόμα κι αν τα δικαιώματα του ίδιου καταπατούνται από κάποιο από τα ελαττώματά του. Έτσι κι αλλιώς, κάποιος που αγαπάει από υποχρέωση είναι κατά πάσα πιθανότητα ένα άτομο με πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση(αφού μόνο κάποιος τέτοιος θα αγαπούσε κάποιον ή κάτι περισσότερο από τον ίδιο τον εαυτό του και θα εγκλώβιζε τον εαυτό του σε μια τέτοια κατάσταση). Κι ένα τέτοιο άτομο ποτέ δεν προσπαθεί να βελτιώσει τους άλλους, αφού το ίδιο νοιώθει πιο ατελές από αυτούς.
Η δεύτερη από τις <<φθηνές απομιμήσεις>> της αγάπης είναι ο εθισμός(μην τον μπερδεύουμε με τον εθισμό σε μία ουσία που είναι σωματικό θέμα-ο εθισμός που μελετάμε εδώ είναι ψυχολογικό), γνωστός και με απλούστερες λέξεις, όπως ψύχωση, πόρωση κτλ. Το κίνητρο αυτής της απομίμησης είναι ακριβώς, μονάχα ένα από τα χαρακτηριστικά της αγάπης, η ευχαρίστηση όταν βρίσκεται κάποιος κοντά σε κάποιον άνθρωπο(ή κάποιο πράγμα) που αγαπάει ή κάνει μια δραστηριότητα που τον ευχαριστεί, η οποία, στην περίπτωση του εθισμού είναι πολύ μεγάλη. Αυτή η απομίμηση αφορά κυρίως δραστηριότητες. Δεν είναι ούτε τελείως κακή(είναι λογικό ο άνθρωπος να το παθαίνει αυτό που και που) ούτε τελείως καλή(δείχνει αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στα πάθη του). Το καλύτερο είναι να γίνεται με μέτρο, ώστε ο άνθρωπος να νοιώθει την ευχαρίστηση που έχει ανάγκη, χωρίς όμως να γίνεται έρμαιο των παθών του. Πρέπει βέβαια στο σημείο αυτό να κάνω τρεις παρατηρήσεις. Πρώτον, ο άνθρωπος πρέπει να προσέχει σε τι εθίζεται, γιατί μερικές δραστηριότητες μπορούν να είναι πολύ βλαβερές για την (σωματική,ψυχική,πνευματική) υγεία του. Δεύτερον, η γνήσια αγάπη είναι πολύ καλύτερος τρόπος να νοιώθεις ευχαρίστηση από τον εθισμό, ο οποίος έρχεται και παρέρχεται. Τρίτον, η μορφή αυτή αγάπης δε στοχεύει σε ανθρώπους, αφού οι άνθρωποι έχουν συναισθήματα, με τα οποία κανείς δεν μπορεί να παίζει κι έχει ως χαρακτηριστικό της την πολύ μικρή της διάρκεια(δύσκολα κρατάει πάνω από ένα μήνα). Όταν στοχεύει σε ανθρώπους ή έχει μεγάλη διάρκεια, συνιστά εκμετάλλευση, για την οποία θα μιλήσω παρακάτω. Κάτι που αξίζει ακόμα να αναφερθεί είναι ότι, όταν κάποιος εμποδίζεται να ασχοληθεί με κάποια δραστηριότητα στην οποία είναι εθισμένος, τότε συνήθως αυξάνεται κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό η επιθυμία του να το κάνει(συνεπώς κι ο χρόνος που θα κρατήσει ο εθισμός), όχι όμως κι η ευχαρίστηση που θα του προκαλέσει η ευχαρίστηση αυτή.
Από τα τρία χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης για κάτι άψυχο(μια δραστηριότητα) ο εθισμός έχει μόνο το ένα. Αυτό το ένα, βεβαίως, είναι η ευχαρίστηση, ο λόγος για τον οποίο κάποιος θα εθιστεί σε αυτή. Πράγματι, όταν κάποιος ασχολείται με μια δραστηριότητα στην οποία είναι εθισμένος, αυτό του προκαλεί πολύ μεγάλη ευχαρίστηση. Τα άλλα δύο χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης όμως δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει ανιδιοτελής προσφορά στη δραστηριότητα αυτή(π.χ. αν κάποιος έχει εθιστεί στο ποδόσφαιρο, πιθανότατα θα ενδιαφερθεί μόνο για διασκεδάσει μέσω αυτού κι όχι για να ανεβάσει το επίπεδο αυτής της δραστηριότητας στη χώρα του, να προσφέρει δηλαδή στο άθλημα). Αυτός είναι άλλωστε κι ο ένας από τους δύο βασικότερους λόγους που ο εθισμός δε συνιστά γνήσια αγάπη. Το ότι το μόνο που απασχολεί τον εθισμένο σε κάτι είναι να πάρει από αυτό κι όχι και το να δώσει. Ο δεύτερος βασικότερος λόγος σχετίζεται με την απουσία του τρίτου και τελευταίου χαρακτηριστικού της αγάπης(για κάτι άψυχο), της μονιμότητας. Ο εθισμός είναι κάτι που αργά ή (συνήθως)γρήγορα τελειώνει. Η ευχαρίστηση που προκαλεί, η οποία στην αρχή είναι πολύ μεγάλη, σταδιακά μειώνεται, μέχρι το σημείο που εξαφανίζεται πλήρως. Τότε, ελλείψει του μοναδικού λόγου που ο άνθρωπος καταπιανόταν με τη δραστηριότητα, με την οποία ήταν εθισμένος, ο εθισμός εξαφανίζεται μαζί του. Βέβαια, είναι πιθανό ο άνθρωπος να εθιστεί κάποια στιγμή εκ νέου με την ίδια δραστηριότητα, χωρίς όμως να υπάρξει κάποια μεγάλη διαφορά. Δεν αποκλείεται επίσης να αναπτυχθεί, μετά από πολλούς εθισμούς, γνήσια αγάπη του ατόμου για αυτή τη δραστηριότητα, η οποία μπορεί να του έχει προσφέρει πολύ(προσφορά εθισμού=ευχαρίστηση).
Η τρίτη απομίμηση της γνήσιας αγάπης είναι η αγάπη από εγωισμό. Λέγοντας αγάπη από εγωισμό εννοώ την αγάπη που έχει ως κίνητρο την επιβεβαίωση της αξίας ενός ατόμου και την ικανοποίηση του εγωισμού του. Δηλαδή, αρκετά συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να <<αγαπάει>> κάποιος κάποιον άλλο(η μορφή αυτή αγάπης στοχεύει μόνο σε αθρώπους), ακόμα κι αν δε συντρέχουν οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο δοκίμιο(προσφορά-συχνή συναναστροφή-μεγάλη σύγκλιση απόψεων), καθώς αυτός ο δεύτερος για παράδειγμα τον απορρίπτει ή είναι ένα άτομο με μεγάλο κύρος, που όλοι θέλουν να είναι φίλοι του. Σε μια τέτοια περίπτωση, αν το πρώτο άτομο καταφέρει να γίνει φίλος ενός τέτοιου ατόμου, τότε θα νοιώθει πιο σημαντικό, θα αυξηθεί η αυτοεκτίμησή του. Κι αν κι η αγάπη αυτή μοιάζει με μια μορφή εκμετάλλευσης(γι' αυτή θα μιλήσω στη συνέχεια), δεν είναι ακριβώς έτσι, μιας και υπάρχουν κάποιες σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο.
Κι αυτή όμως η μορφή αγάπης δεν είναι γνήσια και στερείται τα περισσότερα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης. Το πρώτο που στερείται είναι η ανιδιοτελής προσφορά. Κάποιος που <<αγαπάει>> με αυτόν τον τρόπο θα προσφέρει σίγουρα σε μεγάλο βαθμό στο αντικείμενο της αγάπης του, όμως η προσφορά αυτή δε θα είναι ανιδιοτελής. Η προσφορά αυτή θα έχει ως ξεκάθαρο σκοπό την ανταπόδοση της αγάπης από το άλλο άτομο, η οποία, αν συμβεί, θα προκαλέσει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της αγάπης από εγωισμό: την τόνωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης του πρώτου ατόμου. Επίσης, από αυτή τη μορφή αγάπης απουσιάζει η ειλικρίνεια. Αυτό είναι αρκετά λογικό, αφού το πρώτο άτομο θέλει να κερδίσει τη συμπάθεια και την αγάπη του δευτέρου, οπότε δύσκολα θα είναι ειλικρινής απέναντί του σε περιπτώσεις που αυτό θα είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Επιπλέον, είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει μονιμότητα(όπως και στον εθισμό). Μόλις το πρώτο άτομο πετύχει το σκοπό του κι ικανοποιήσει τον εγωισμό του, το ενδιαφέρον του για το δεύτερο άτομο θα αρχίσει σταδιακά να ατονεί, μέχρι που κάποια στιγμή θα κοπάσει ολοκληρωτικά(εκτός αν στο μεταξύ αναπτυχθεί και γνήσια αγάπη, με έναν από τους τρεις τρόπους που έχω αναφέρει).
Όσον αφορά τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά, ισότιμη μεταχείριση δύσκολα θα υπάρξει, αφού κάποιος που αγαπάει από εγωισμό δεν είναι και τόσο πιθανό να αγαπήσει κάποιον άλλο όσο και τον εαυτό του και να θυσιάσει μερικές φορές τα δικά του θέλω για το καλό του άλλου. Αποδοχή με συνεχή προσπάθεια για βελτίωση θα υπάρξει μόνο ως προς το πρώτο σκέλος. Αυτό εύκολα καταλαβαίνει κάποιος γιατί ισχύει. Γιατί στην περίπτωση αυτή το πρώτο άτομο θέλει να προκαλέσει τη συμπάθεια του δευτέρου(εξ'ού κι η αποδοχή) και δεν κάνει τίποτα που θα μπορούσε να έχει αντίθετα αποτελέσματα(γι'αυτό φοβάται να το κρίνει για τα ελαττώματά του και να το βελτιώσει). Το μόνο που υπάρχει στην περίπτωση αυτή είναι η ευχαρίστηση που νοιώθει κάποιος όταν βρίσκεται κοντά σε κάποιον που αγαπάει, η οποία εδώ προκαλείται από την επιβεβαίωση της αξίας του ατόμου και την ικανοποίηση του εγωισμού του. Βέβαια αυτή η ευχαρίστηση, όπως και κάθε άλλη που δεν αφορά κάτι σημαντικό κι ουσιαστικό, είναι πρόσκαιρη και σύντομα παρέρχεται, όπως και στην περίπτωση του εθισμού(γι'αυτό κι η μορφή αυτή αγάπης κρατάει συνήθως λίγο).
Η τέταρτη, ταλευταία κι η χειρότερη, βάσει κινήτρου, απομίμηση της αγάπης είναι η εκμετάλλευση. Δεν αναφέρομαι βέβαια στην εκμετάλλευση αυτή καθ'αυτή, η οποία καμιά σχέση δεν έχει βέβαια με την αγάπη. Η εκμετάλλευση για την οποία θα μιλήσω είναι η αγάπη όπως την εννοούν και τη βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα. Δηλαδή, η αγάπη που νοιώθουν οι σημερινοί άνθρωποι έχει ένα ξεκάθαρο στόχο, ο οποίος είναι το κέρδος. Αγαπούν όποιον(ότι) έχει κάτι να τους προσφέρει. Αυτό ίσως δε φαίνεται κακό, μιας και ένα από τα τρία πράγματα που προκαλούν την αγάπη είναι η προσφορά(κανείς άλλωστε δεν κάνει κάτι αν δεν έχει κάτι να κερδίσει), γίνεται όμως κακό(και συνιστά εκμετάλλευση) όταν συμβαίνουν τρία πράγματα. Το πρώτο είναι ότι το μόνο που κρίνουν οι περισσότεροι είναι το πόσο τους προσφέρει κάποιος(ή κάτι) κι όχι και το πόσο μπορεί να τους προσφέρει. Γιατί κάποιος μπορεί να έχει π.χ. 2 μόνο CD με μουσική και να προσφέρει σε ένα φίλο του μόνο ένα και κάποιος άλλος να έχει 1000 και να προσφέρει στο φίλο του 5. Η προσφορά του δεύτερου είναι μεγαλύτερη ποσοτικά, αλλά η προσφορά του πρώτου είναι μεγαλύτερη ουσιαστικά, αφού έδωσε τα μισά από όσα είχε ενώ ο άλλος το ένα διακοσιοστό. Το δεύτερο είναι το να θέλουν να πάρουν περισσότερα από όσα θα δώσουν. Αυτό είναι λάθος, μιας κι αν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν σε κάποιον φίλο τους περισσότερα από όσα έχει εκείνος τη δυνατότητα να τους προσφέρει, τότε θα πρέπει να το κάνουν χωρίς να σκέφτονται (λανθασμένα) ότι το άτομο που <<αγαπούν>> τους προσφέρει λιγότερα από αυτούς. Το τρίτο είναι να ξεχνούν όλα αυτά που τους έχει προσφέρει κάποιος τη στιγμή που δεν θα μπορεί να τους προσφέρει(σε μεγάλο βαθμό) κάτι περισσότερο. Είναι άλλωστε κι αυτό σύνηθες φαινόμενο. Να αγαπά κάποιος κάποιον άλλο όσο ο δεύτερος του προσφέρει κι όταν για κάποιον λόγο δεν μπορεί πλέον, να πάψει να τον αγαπά, λησμωνώντας τα όσα του πρόσφερε στο παρελθόν.
Η εκμετάλλευση έχει πολλά κοινά με τον εθισμό και την αγάπη από εγωισμό. Στην πραγματικότητα ο εθισμός κι η αγάπη από εγωισμό είναι είδη εκμετάλλευσης, αφού, όπως εδώ, έτσι και εκεί η αγάπη προς κάτι(στην περίπτωση του εθισμού αυτό είναι συνήθως δραστηριότητα, στην περίπτωση της αγάπης από εγωισμό πρόσωπο) έχει ως στόχο το κέρδος(στην περίπτωση του εθισμού το κέρδος είναι η ευχαρίστηση και στην περίπτωση της αγάπης από εγωισμό η ικανοποίηση του εγωισμού του ατόμου) κι υπάρχει όσο υπάρχει κι αυτό. Ο λόγος που οι τρεις αυτές απομιμήσεις της γνήσιας αγάπης αναφέρονται ξεχωριστά είναι ότι παρουσιάζουν μεταξύ τους κάποιες διαφορές, οι οποίες οφείλονται στη φύση της καθεμιάς(οι διαφορές αφορούν τα χαρακτηριστικά και τους αποδέκτες της αγάπης). Όμως στις υπόλοιπες περιπτώσεις εκμετάλλευσης(δηλαδή αν το κέρδος είναι κάτι άλλο εκτός από την ικανοποίηση του εγωισμού ή την προσωρινή αλλά και μεγάλη ευχαρίστηση, από την ενασχόληση με κάποια δραστηριότητα) δεν παρατηρούνται αξιόλογες διαφορές.
Δυστυχώς αυτή η μορφή αγάπης, η οποία έχει κυριαρχήσει σήμερα, αφού οι περισσότεροι άνθρωποι μόνο έτσι έχουν μάθει να αγαπούν, δεν έχει κανένα από τα χαρακτηριστικά της γνήσιας, πέραν ίσως της μονιμότητας και της ευχαρίστησης. Η μονιμότητα είναι δυνατόν να υπάρξει, με δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη από αυτές είναι να έχει, το άτομο που αγαπιέται, τη δυνατότητα να προσφέρει, σε αυτό που αγαπά με αυτόν τον τρόπο, περισσότερα από όσα αυτό του προσφέρει, επ'άπειρον. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι να μην καταλάβει το άτομο που αγαπιέται το λόγο που το αγαπά το άλλο άτομο. Έτσι είναι δυνατό να υπάρξει μονιμότητα. Ακόμα δεν υπάρχει συνήθως η ευχαρίστηση που υπάρχει όταν κάποιος βρίσκεται κοντά σε κάποιον(ή κάτι) ή κάνει μια δραστηριότητα που αγαπά γνήσια, εκτός βέβαια αν είναι αυτό το κέρδος που θέλει κάποιος να αποκομίσει. Σε περίπτωση που το κέρδος το οποίο αποτελεί το λόγο που ένας άνθρωπος εκμεταλλεύεται κάποιον(ή κάτι) είναι άλλο, δεν υπάρχει ευχαρίστηση με τη συναναστροφή με αυτόν(ή με την άσκηση αυτής της δραστηριότητας). Όσον αφορά όμως το άλλο(τα άλλα τέσσερα αν πρόκειται για αγάπη προς κάτι έμψυχο) χαρακτηριστικά της γνήσιας αγάπης, κανένα από αυτά δεν υπάρχει και γι'αυτό η απομίμηση αυτή είναι η ευκολότερη και συνάμα η χειρότερη απ' όλες.
Κατ'αρχήν δεν υπάρχει ανιδιοτελής προσφορά, η οποία, όπως είναι πλέον φανερό, μετά την εξέταση όλων των απομιμήσεων της αγάπης, υπάρχει μόνο όταν η αγάπη είναι γνήσια. Στην περίπτωση της εκμετάλλευσης, υπάρχει μεν προσφορά, αλλά αυτή είναι πάντα μικρότερη, το πολύ ίση, με την προσφορά του ατόμου που αγαπιέται-γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και υπάρχει μόνο σε συνάρτηση με αυτή. Δεν υπάρχει επίσης ισότιμη μεταχείριση(αυτό φαίνεται και μόνο από το γεγονός ότι το άτομο που εκμεταλλεύεται ένα άλλο προσπαθεί συνήθως να πάρει περισσότερα από όσα δίνει), μιας και, άτομα που αγαπούν κάποιον όπως περιέγραψα στην προ-προηγούμενη παράγραφο, είναι δύσκολο να του φερθούν τόσο καλά όσο φέρονται στον εαυτό τους. Απουσιάζουν επίσης η ειλικρίνεια κι η αποδοχή με παράλληλη προσπάθεια για συνεχή βελτίωση. Η ειλικρίνεια κι η προσπάθεια για συνεχή βελτίωση απουσιάζουν αφού, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να προκαλέσουν ρήξη στις σχέσεις των δύο ατόμων(κάτι που το άτομο που εκμεταλλεύεται δε θέλει, αφού έτσι θα χάσει το κέρδος της συναναστροφής του με το άλλο) κι η αποδοχή υπάρχει μόνο όσο το άλλο άτομο μπορεί να προσφέρει σε αυτό που το εκμεταλλεύεται. Μόλις πάψει να έχει τη δυνατότητα(ή την επιθυμία) να το κάνει, χάνει την αποδοχή του ατόμου που το εκμεταλλεύεται.
Ελπίζω, μέσα από την εξέταση των <<φθηνών απομιμήσεων>> της αγάπης να κατάφερα να καταδείξω το πόσο καλύτερη είναι η γνήσια αγάπη και να αποτρέψω όλους όσους διάβασαν το κείμενό μου από αυτές. Η γνήσια αγάπη μπορεί να είναι πιο δύσκολο να επιτευχθεί και να συντελεστεί, είναι όμως ο μόνος δρόμος του ανθρώπου προς την ευτυχία και της κοινωνίας προς την (ουσιαστική)πρόοδο. Οι φθηνές και ψεύτικες απομιμήσεις της μπορούν να οδηγήσουν μονάχα σε μια φθηνή και ψεύτικη ευτυχία, σε μια φθηνή και ψεύτικη πρόοδο.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου