Έχω δώσει αρκετές φορές στοιχεία για τη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύσεων της ευφυΐας, της υποκειμενικής και της αντικειμενικής. Η πρώτη είναι πνευματική δυνατότητα κι αφορά υποκειμενικές κρίσεις κι είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί(αφού αφορά υποκειμενικές κρίσεις) ενώ η δεύτερη, που είναι νοητική, αφορά αντικειμενικές κι είναι συνεπώς ευκολότερο. Νομίζω ότι σχετικά εύκολα μπορούν, οι εμπειρότεροι-ωριμότεροι κυρίως άνθρωποι, να καταλάβουν αν το άτομο που έχουν απέναντί τους είναι έξυπνο ή λιγότερο έξυπνο. Μια ακόμα διαφορά μεταξύ των δύο είναι ο τρόπος με τον οποίο κατακτώνται. Η αντικειμενική ευφυΐα είναι κατά μεγάλο βαθμό ένα χαρακτηριστικό που υπάρχει έμφυτο στον άνθρωπο και βελτιώνεται με την εξάσκηση του μυαλού, με κύρια μέθοδο την επίλυση (αριθμητικών κυρίως)προβλημάτων-παζλ, στα οποία όλοι οι άνθρωποι που θα τα λύσουν, αν δεν κάνουν κάποιο λάθος στη διαδικασία, θα βρουν το ίδιο αποτέλεσμα. Παρ'όλ'αυτά, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι είναι γνωστοί οι τρόποι με τους οποίους κατακτάται η υποκειμενική ευφυΐα, η οποία είναι και σημαντικότερη, αφού αφορά μια ευρύτερη γκάμα κρίσεων. Στόχος της σημερινής μου ανάρτησης είναι να μοιραστώ μαζί σας τους τρόπους, με τους οποίους πιστεύω ότι κατακτάται-βελτιώνεται η υποκειμενική ευφυΐα.
Πριν αρχίσω, σας ενημερώνω ότι από δω και στο εξής αντί για <<υποκειμενική-αντικειμενική>> θα χρησιμοποιώ τους όρους <<υποκειμενώδης-αντικειμενώδης>>, γιατί οι πρώτοι είναι εύκολο να παρεξηγηθούν, ειδικά αν κάποιος δεν έχει διαβάσει τα σχετικά παραδείγματα που έχω παραθέσει κατά καιρούς σε σχετικά δοκίμια. Επίσης, θέλω να πω ότι αφενός πρόκειται για ένα κείμενο λίγο δύσκολο, τόσο από πλευράς νοήματος, όσο κι από πλευράς λέξεων(>5200 λέξεις), οπότε χρειάζεται συγκέντρωση κι επίσης να ζητήσω συγγνώμη από όσους τυχόν μπερδεύουν οι παραπομπές που χρησιμοποιώ, ώστε να καθοδηγήσω όποιον θέλει να διαβάσει περισσότερα για κάποιο θέμα.
1)Συνειδητοποίηση της πνευματικής μας ατέλειας
Οι υπόλοιποι τρόποι είναι σε τυχαία σειρά. Αυτόν όμως τον βάζω επίτηδες πρώτο, αφού είναι το πρώτο και το αναγκαίο για να μας ωφελήσουν κι οι υπόλοιποι. Καλώς ή κακώς, η εξυπνάδα είναι ένα προσόν που έχει δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Πρώτον, εκτιμάται, περισσότερο ή λιγότερο, από όλους τους ανθρώπους. Δεύτερον, όπως προείπα, για την υποκειμενώδη κυρίως ευφυΐα(άσχετα που αυτός ο διαχωρισμός δε γίνεται από την πλειοψηφία των ανθρώπων), είναι ένα προσόν αμφιλεγόμενο, δηλαδή δεν μπορείς ποτέ να πείσεις κάποιον ότι εσύ ο ίδιος ή αυτός το διαθέτει(ς) ή όχι. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της ευφυΐας οδηγούν σε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα:όλοι πιστεύουν ότι είναι έξυπνοι, τόσο γιατί θέλουν να είναι έξυπνοι, όσο και γιατί δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί το αντίθετο. Αυτό είναι καταστροφικό, τόσο για τους άλλους, αλλά κυρίως για τους ίδιους. Ένα άτομο που είναι τόσο σίγουρο ότι έχει κατακτήσει την εξυπνάδα, αφενός γίνεται πολύ ισχυρόγνωμον κι αφετέρου δεν κάνει καμιά προσπάθεια να βελτιωθεί ως προς το χαρακτηριστικό αυτό. Κι αν δεν ακούει τους άλλους, κι ούτε προσπαθεί ο ίδιος έστω να γίνει ευφυέστερος, τότε είναι απολύτως σίγουρο ότι το μόνο που θα κάνει είναι μια τρύπα στο νερό. Για αυτό το λόγο, οποιοσδήποτε θέλει να γίνει πραγματικά ευφυής, όσο περισσότερο μπορεί, το πρώτο και το πιο αναγκαίο που πρέπει να κάνει θα είναι να αποτινάξει την αντίληψη ότι (σίγουρα) είναι ήδη έξυπνος και να δεχθεί ότι υπάρχουν κι εξυπνότεροι από αυτόν. Βέβαια το δεύτερο, πολλοί το κάνουν. Δέχονται ότι υπάρχουν εξυπνότεροι από τους ίδιους. Ναι, το δέχονται. Απλά αυτοί οι εξυπνότεροι είναι στελέχη της ΝΑΣΑ. Όχι, δεν είναι έτσι. Μπορεί να είναι εξυπνότερος κι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Αυτό είναι που ελάχιστοι συνειδητοποιούν. Όποιος λοιπόν θέλει να είναι έξυπνος, θεωρώ ότι είναι αδιανόητο να μην έχει συνειδητοποιήσει κάτι τόσο θεμελιώδες.
2)Ενασχόληση με την (πρακτική κυρίως) φιλοσοφία
Έχω αφιερώσει ένα ολόκληρο δοκίμιο(9ο φιλοσοφικό-λογικό) για να αναλύσω το τι είναι φιλοσοφία και το πώς μπορεί να ωφελήσει έναν άνθρωπο. Για όσους το έχουν διαβάσει(κι όχι μόνο αυτούς, απαραίτητα), θεωρώ εύκολο να καταλάβουν την πολύ μεγάλη σχέση φιλοσοφίας-ευφυΐας. Η
ευφυΐα γεννά τη φιλοσοφία κι η φιλοσοφία την ευφυΐα. Επομένως, προτρέπω όσους επιζητούν την εξυπνάδα να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία(την πρακτική κυρίως, αλλά και με τη θεωρητική αν τους αρέσει κι αν έχουν το χρόνο). Να ασχοληθούν τόσο διαβάζοντας κείμενα άλλων φιλοσόφων(όχι για να απομνημονεύσουν φυσικά, αλλά για να επεξεργαστούν το νόημα και για να πάρουν κι οι ίδιοι ιδέες), όσο και διαμορφώνοντας οι ίδιοι μια δική τους φιλοσοφία και καταγράφοντάς τη(τόσο για να τη μοιραστούν με τους άλλους όσο και γιατί κατά την καταγραφή η θεωρία απαρτιώνεται, εξαλείφονται πολλά κενά κι ατέλειές της). Πάντα άκουγα ότι η φιλοσοφία ανθούσε σε περιόδους ευημερίας. Ότι, με λίγα λόγια, οι άνθρωποι, έχοντας επιλύσει όλα τα πρακτικά τους προβλήματα και ζώντας μια πλούσια κι άνετη ζωή, στρέφονταν στη φιλοσοφία ώστε να αποτελέσει αυτή το κερασάκι στην τούρτα, το επιστέγασμα αυτής της ευημερίας. Ίσως να είναι όντως έτσι. Εγώ πάντως έχω τις αμφιβολίες μου για το αν όντως η ευημερία είναι το αίτιο κι η φιλοσοφία το αποτέλεσμα ή για το αν συμβαίνει το αντίθετο. Ακόμα και για το αν δεν συνέβη στο παρελθόν, είμαι σίγουρος ότι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Τάσσομαι εδώ υπέρ της τοποθέτησης του Πλάτωνα, ο οποίος είχε αναφέρει ότι: <<οι λαοί θα ευτυχήσουν όταν οι φιλόσοφοι κυβερνήσουν ή οι κυβερνήτες φιλοσοφήσουν>>. Όσοι δεν καταλαβαίνετε το γιατί συμβαίνει αυτό, λυπάμαι, αλλά ίσως θα πρέπει να αρχίσετε από εδώ την προσπάθειά σας να γίνετε έξυπνοι άνθρωποι. Ίσως βέβαια κι η τοποθέτηση αυτή να είναι λανθασμένη κι εσείς που τη βρίσκετε ακατανόητη να είστε όντως έξυπνοι. Η ιστορία πάντως έχει δείξει άλλα.
3)Εποικοδομητική ενασχόληση με την ιστορία
Και μιας κι αναφέρθηκα και σε αυτήν την τόσο σπουδαία επιστήμη, την ιστορία, ας μιλήσω λίγο εκτενέστερα σε αυτή(έχω βέβαια ήδη κάνει μια αναφορά στο 13ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο). Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι υπάρχει άνθρωπος που να διαθέτει υποκειμενική ευφυΐα, δίχως να έχει καταπιαστεί με την ιστορία. Είναι απαραίτητο όλοι μας να ασχοληθούμε με αυτή. Κι όταν λέω να ασχοληθούμε, δεν εννοώ να τη μαθαίνουμε παπαγαλία, όπως απαιτείται(σκόπιμα, ώστε να την κάνουν απεχθή στους ανθρώπους) στα σχολεία. Εννοώ δύο κυρίως πράγματα. Πρώτον να επεξεργαστούμε στο μυαλό μας τα διάφορα ιστορικά γεγονότα. Πώς έγινε κάτι, ποιοι το έκαναν και γιατί(ότι είχα πει στο 16ο φιλοσοφικό δοκίμιο, αλλά αυτή τη φορά για το παρελθόν, όχι για το παρόν) και να ψάξουμε απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα. Δεν είναι άσκοπο. Όπως είχε πει κι ο Θουκυδίδης, η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει(τουλάχιστον όχι σε διάστημα 4.000 χρόνων, για τα οποία μαθαίνουμε ιστορικά γεγονότα). Επίσης, είναι γνωστό ότι η ιστορία κάνει κύκλους και πολύ συχνά γεγονότα που συνέβησαν κατά το παρελθόν είναι πιθανό να ξανασυμβούν(εντάξει, όχι αυτούσια, όμως παραλλαγές τους). Επομένως η μελέτη τους, όχι απλά εξασκεί την υποκειμενική ευφυΐα(μέσω της προσπάθειας για κατανόησή τους) αλλά και μας προσφέρει πολύτιμη εμπειρία σχετικά με το πώς λειτουργούν οι άνθρωποι, οι κοινωνίες κι οι πολιτικές ηγεσίες. Το δεύτερο λοιπόν που πρέπει να κάνουμε, είναι να συγκρατούμε στο μυαλό μας(όχι φυσικά με το νι και με το σίγμα) τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα, όσα περισσότερα μπορούμε, ώστε να μάθουμε από αυτά και να μπορούμε, αν χρειαστεί, να τα συσχετίσουμε με τα γεγονότα του παρόντος και να ερμηνεύσουμε καλύτερα και σφαιρικότερα τα δεύτερα, μέσω των πρώτων.
4)Μελέτη των σπουδαίων διανοητών των διαφόρων περιόδων
Πρότεινα προηγουμένως τη μελέτη των φιλοσόφων ως ένα επιμέρους τρόπο κατάκτησης της υποκειμενικής ευφυΐας. Η αλήθεια είναι ότι δεν πρέπει να μελετάμε μόνο τους φιλοσόφους, αλλά όλους τους πνευματικούς ανθρώπους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που συνδύαζαν μόρφωση και καλλιέργεια με το λαμπρό και διαυγές πνεύμα, όλοι έχουν κάτι να μας πουν. Άλλοι περισσότερα, άλλοι λιγότερα. Όλοι όμως μπορούν να μας μάθουν κάτι. Είτε διαβάζουμε κάτι σωστό, σύμφωνα με την προσωπική μας κρίση, είτε κάτι λανθασμένο, μπορούμε να επωφεληθούμε. Είτε μαθαίνοντας κάτι νέο, είτε βιώνοντας την επιβεβαίωση των απόψεων που έχουμε ήδη είτε με την πνευματική διαδικασία που συνεπάγεται η κατάρριψη μιας άλλης άποψης. Μπορούμε να κερδίσουμε πολλά από αυτή τη διαδικασία, τόσο με την κατανόηση και την κρίση των απόψεων που διαβάζουμε, όσο και με την αποδοχή ή την κατάρριψή τους. Δεν ξέρω αν γίνεται σαφές το πόσο πολύ βοηθάει αυτό. Ο καλύτερος τρόπος ώστε να το καταλάβει κανείς είναι να το δοκιμάσει(φυσικά όχι με αρνητική διάθεση προς αυτό). Το μόνο βέβαια που θα πρέπει να προσέξει θα είναι να μην απορροφηθεί τόσο πολύ ώστε να τα μαθαίνει απέξω ή να δέχεται αυτά που λένε αυτοί οι άνθρωποι άκριτα ή δογματικά. Τότε θα πάθει κακό, αφού, αντί για ευφυΐα, αυτό που θα πετύχει θα είναι η πνευματική συσκότιση.
5)Σωστός χειρισμός της γλώσσας
Κι η συσχέτιση γλώσσας-ευφυΐας δεν είναι κάτι καινούριο, αφού έχω αφιερώσει και σε αυτόν ένα ολόκληρο δοκίμιο(7ο φιλοσοφικό-λογικό), κατά το οποίο τον έχω αναλύσει αρκετά. Για όσους δεν το έχουν διαβάσει, ας πω ότι θεωρώ πως η γλώσσα είναι το όργανο, το μέσο της σκέψης(κάτι που 4 μήνες μετά τη συγγραφή του 7ου φιλοσοφικού-λογικού δοκιμίου έμαθα ότι το πιστεύουν και πολλοί ψυχολόγοι) κι επομένως όσο πιο εξελιγμένο είναι αυτό το εργαλείο, τόσο πιο δυνατή είναι κι η σκέψη. Όπως λοιπόν και τότε, έτσι και τώρα συμβουλεύω όλους τους ανθρώπους, ή τουλάχιστον όσους θέλουν να είναι έξυπνοι(επομένως μάλλον επιστρέφω στο <<όλους>>) να προσπαθήσουν να βελτιώσουν όσο περισσότερο μπορούν το χειρισμό τους στη γλώσσα. Κι όταν λέω βελτίωση, εννοώ 3 πράγματα: α)το πιο σημαντικό, να μεταδίδουν το νόημα που επιθυμούν όσο το δυνατόν ακριβέστερα, β)το δεύτερο σημαντικότερο, να βελτιώσουν και να εξελίξουν όσο περισσότερο μπορούν τη χρήση της γραμματικής και του συντακτικού, και παράλληλα να εντάσσουν και νέες λέξεις στο λεξιλόγιό τους και γ)να προσπαθούν να μιλάνε με όσο το δυνατόν ωραιότερο και πιο εκλεπτυσμένο τρόπο(χωρίς βέβαια να το παρακάνουν κι αυτό να γίνεται αυτοσκοπός, που πιθανότατα θα σημαίνει ότι θα πλήττονται τα 2 πρώτα). Όσοι βελτιώσουν το χειρισμό της γλώσσας, θα δουν πως κι η σκέψη τους θα αρχίσει να γίνεται πιο πολύπλοκη, πιο μεθοδική και πιο ικανή να χειριστεί πιο σύνθετα προβλήματα και πιο αφηρημένες έννοιες.
6)Τακτικές σοβαρές συζητήσεις
Ένα ακόμα βήμα που μας φέρνει πιο κοντά στην υποκειμενώδη ευφυΐα είναι οι σοβαρές κι ουσιαστικές συζητήσεις. Ως σοβαρές κι ουσιαστικές χαρακτηρίζονται(κατ'εμέ) οι συζητήσεις οι οποίες γίνονται με σοβαρό-συγκεκριμένο σκοπό(όχι για να περάσει απλά η ώρα), θέμα και με απόλυτη συγκέντρωση και προσήλωση από τους συνομιλητές. Τέτοιες συζητήσεις δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς, αφού είναι πιο κουραστικές, χρονοβόρες και δαπανηρές(όσον αφορά σε ενέργεια και φαιά ουσία) από τις απλές συζητήσεις. Παρ'όλ'αυτά. θα πω αυτό που λέω πάντα. Σε κάθε περίπτωση που χάνουμε-θυσιάζουμε κάτι, κερδίζουμε κάτι άλλο(κι αντίστροφα). Αν κάνουμε τέτοιες συζητήσεις ναι μεν θα κουραζόμαστε και θα αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο, όμως εξασκούμε το μυαλό μας στην επίλυση προβλημάτων με παραπάνω από μία λύση(=υποκειμενικών). Επομένως νομίζω ότι αξίζει να το κάνουμε, αφού τα κέρδη είναι, κατά τη γνώμη μου, σημαντικότερα από τις απώλειες. Διαφορετικά, αν περιοριζόμαστε στις απλές συζητήσεις, θα κερδίζουμε χρόνο κι ενέργεια, όμως θα είμαστε διανοητικά ανάπηροι(αφού ανάπηρο χαρακτηρίζεται ένα σώμα που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε όλες τις λειτουργίες ενός υγιούς, το ίδιο πρέπει να ισχύει και για το μυαλό). Φυσικά, δεν εννοώ να κάνουμε μόνο σοβαρές συζητήσεις, αφού αυτό είναι πρακτικά αδύνατον, αλλά να κάνουμε τόσες σοβαρές, όσες κι απλές.
7)Συνεχής προσπάθεια για σκέψη-επεξεργασία του περιβάλλοντος
Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε άφθονα ερεθίσματα και βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από πληροφορίες. Έχουμε λοιπόν πολύ καλές προϋποθέσεις ώστε να γίνουμε έξυπνοι άνθρωποι. Από κει και πέρα, είναι καθαρά θέμα προσπάθειας. Πρέπει να προσπαθούμε να επεξεργαζόμαστε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, αλλά και μέσα μας και να τα κατανοούμε. Φυσικά ούτε αυτό είναι εύκολο. Είναι όμως απαραίτητο για να αποκτήσουμε ένα υγιές και δυνατό μυαλό, ακριβώς όπως είναι απαραίτητο για το σώμα να γυμνάζεται, ώστε να γίνει υγιές και δυνατό. Το πώς ακριβώς πρέπει να γίνεται η επεξεργασία του περιβάλλοντος, το έχω αναλύσει διεξοδικά στο 16ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο. Τότε είχα αναφέρει ότι μέσω αυτής, αποκτούμε σοφία, περισσότερη απ'ότι μέσω οποιουδήποτε άλλου τρόπου. Αποκτούμε όμως κι ευφυΐα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη διαδικασία(ή έστω περίπου αυτή) την κάνουν μόνο οι έξυπνοι άνθρωποι, ενώ οι λιγότερο έξυπνοι βλέπουν τα πράγματα πιο αβασάνιστα κι επομένως πιο επιφανειακά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι έξυπνοι να γίνονται εξυπνότεροι κι οι λιγότερο έξυπνοι ακόμα λιγότερο.
8)Η αρχή της σιωπής
Μπορεί να φαίνεται παράξενο αυτό, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό(κατά τη γνώμη μου). Όσο λιγότερο δουλεύει το στόμα, τόσο περισσότερο δουλεύει το μυαλό. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους. Πρώτον, ένας άνθρωπος που μιλάει, χωρίς να έχει προετοιμάσει επαρκώς τη σκέψη του στο μυαλό του, επικεντρώνεται στην ομιλία κι όχι στη σκέψη. Στο πώς θα πετύχει τους 3 στόχους που ανέφερα παραπάνω για το χειρισμό της γλώσσας, καθώς και στο πώς θα πείσει τους άλλους, κι όχι στο πώς θα σκεφτεί ώστε να διαμορφώσει τη βέλτιστη αντίληψη. Δεύτερον, ένας άνθρωπος που σκέφτεται και μιλάει, κάνει εκ των πραγμάτων 2 πράγματα. Αντίθετα, ένας άνθρωπος που απλά σκέφτεται κάνει ένα. Ακόμα κι αν σκέφτεται και παράλληλα ακούει, το να ακούει δεν επηρεάζει τη σκέψη του τόσο όσο το να μιλάει(αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αν αναλογιστούμε ότι είναι σχετικά εύκολο να ακούμε και παράλληλα να σκεφτόμαστε, αλλά δύσκολο να σκεφτόμαστε ενώ μιλάμε). Τρίτον, ένας άνθρωπος που μιλάει μπορεί να ασχολείται μόνο με ένα θέμα, ενώ ένας άνθρωπος που κρατάει το στόμα του κλειστό, με περισσότερα. Για αυτούς τους λόγους, θεωρώ απαραίτητο οι άνθρωποι να πάψουν να μιλάνε πολύ και να σκέφτονται λίγο, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, και να αρχίσουν να κάνουν το αντίθετο. Να σκέφτονται πολύ, όσο χρειάζεται για να διαμορφώσουν μια άποψη με όσο το δυνατόν λιγότερες ατέλειες κι έπειτα να την εκφράζουν, αν θέλουν και χρειάζεται. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ένδειξη για ένα χαζό άνθρωπο, από το να μιλάει πρώτα και να σκέφτεται μετά(φυσικά εννοώ να το κάνει συνεχώς, όχι για μεμονωμένες φορές, αφού όλοι το κάνουμε καμιά φορά).
9)Ακολουθώντας το δύσκολο δρόμο
Έχω πολλές φορές αναφέρει(ακόμα και μέσα στο παρόν δοκίμιο) ότι είναι προτιμότερο να ακολουθούμε το δύσκολο δρόμο, αφού για να είναι δύσκολος, πιθανότατα θα είναι και σωστότερος και θα έχει μεγαλύτερα και πιο μακροπροθεσμα οφέλη. Παρ'όλ'αυτά, δεν είναι αυτός ο μόνος λόγος που υπάρχει για να διαλέγουμε το δύσκολο δρόμο. Κατά τη γνώμη μου, όσο πιο δύσκολος είναι ο δρόμος που ακολουθούμε, τόσο περισσότερο χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας για να τα καταφέρουμε, κι έτσι το εξασκούμε, σε δύσκολες μάλιστα συνθήκες. Αν αντίθετα επιλέγουμε πάντα το εύκολο μονοπάτι, δεν χρησιμοποιούμε το μυαλό μας τόσο κι επομένως δεν το εξασκούμε όσο στην πρώτη περίπτωση. Νομίζω ότι όλοι μας βλέπουμε ότι, άνθρωποι που έχουν περάσει δύσκολα στη ζωή τους ή που έχουν κληθεί να φέρουν εις πέρας δύσκολες αποστολές, σχεδόν πάντα είναι εύστροφοι κι ικανοί να βρίσκουν απλές, πρακτικές κι αποτελεσματικές λύσεις, και μάλιστα γρήγορα, ενώ αντίθετα, άνθρωποι που ζουν μια άνετη ζωή χωρίς προκλήσεις δεν διαθέτουν την ίδια ευστροφία και, όταν έρχονται τελικά αντιμέτωποι με μια δύσκολη κατάσταση, αδυνατούν να ανταπεξέλθουν. Για αυτό είναι καλό να μην επιλέγουμε την ευκολότερη λύση, αλλά την πιο δύσκολη, αφού έχει περισσότερα πλεονεκτήματα. Φυσικά δεν θα πρέπει να το παρακάνουμε, διαλέγοντας συνέχεια το δύσκολο δρόμο, αφού έτσι μπορεί να δυναμώσει το μυαλό μας, αλλά θα αρρωστήσει μάλλον η ψυχή μας, λόγω της πίεσης που θα υφίσταται.
10)Ας κάνουμε τουλάχιστον 1 άσκηση για το μυαλό μας κάθε μέρα
Οι περισσότεροι άνθρωποι στις μέρες μας νοιάζονται μόνο για την βιολογική τους επιβίωση. Σπάνια λοιπόν, πολύ σπάνια, ασχολούνται με δραστηριότητες που μπορούν να τους κάνουν εξυπνότερους(με την υποκειμενική έννοια της εξυπνάδας). Καταλαβαίνω ότι οι περισσότεροι δεν έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους. Για αυτό προτείνω απλά να κάνουν ένα μόνο πράγμα τη μέρα. Οτιδήποτε. Να διαβάσουν ένα βιβλίο(με κριτική διάθεση, όχι απλά να διαβάζουν), να κάνουν μια σοβαρή συζήτηση με κάποιον, να προσπαθήσουν να λύσουν ένα πρόβλημα(και πολλά ακόμα μπορούν). Δεν νομίζω ότι αυτό είναι τόσο δύσκολο. Πιστεύω όμως ότι είναι αρκετό ώστε να διατηρηθεί η ευφυΐα ενός ατόμου σε ικανοποιητικά επίπεδα. Φυσικά, αν υπάρχει χρόνος, θα είναι καλύτερα να κάνει κάποιος, και περισσότερα από ένα, πράγματα.
11)Διαφοροποίηση στον τρόπο με τον οποίο εκτελούμε διάφορες διαδικασίες
Μια ακόμα καλή συμβουλή, την οποία διάβασα κι εγώ πρόσφατα και συμφωνώ απολύτως, είναι η ανάγκη να διαφοροποιούμε τον τρόπο με τον οποίο εκτελούμε διάφορες διαδικασίες(πχ να μην πηγαίνουμε σε ένα προορισμό ακολουθώντας πάντα τον ίδιο δρόμο). Αυτή είναι μια πολύ έξυπνη συμβουλή, αφού έτσι μπορούμε να κρατάμε το μυαλό μας σε εγρήγορση και να σκεφτόμαστε κάθε φορά το τι θα κάνουμε, αντί να εκτελούμε μηχανιστικά μια διαδικασία την οποία έχουμε μάθει. Στη δεύτερη περίπτωση δε σκεφτόμαστε ιδιαίτερα, απλά εκτελούμε μια διαδικασία. Αντίθετα, στην πρώτη, σκεφτόμαστε. Φυσικά, μερικές διαδικασίες δεν επιδέχονται αλλαγές, οπότε αυτή η συμβουλή δεν τις αφορά όλες. Όσες όμως μπορούμε να αλλάξουμε, καλό είναι να το κάνουμε. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι πρέπει να τις αλλάζουμε όλες σε μικρό χρονικό διάστημα, αφού τότε, αντί για περισσότερη ευφυΐα, αυτό που θα πετύχουμε θα είναι μάλλον η σύγχυση.
12)Προσπάθεια να βλέπουμε πέρα από τα προφανή
Ένα χαρακτηριστικό που συναντάμε πολύ συχνά στους έξυπνους ανθρώπους είναι η ικανότητα που έχουν να βλέπουν πίσω από τα πράγματα, ενώ η αντίληψη των περισσοτέρων δε φτάνει μέχρι εκεί. Κανένας δεν έχει εκ γενετής αυτή την ικανότητα. Αυτή η ικανότητα κατακτιέται σταδιακά, μέσω προσπάθειας, θέλησης και μεθοδικότητας. Πιστεύω λοιπόν ότι αξίζει κάποιος να προσπαθήσει να την αναπτύξει(βέβαια όχι να το παρακάνει βλέποντας παντού φαντάσματα:μερικά πράγματα είναι όντως όπως φαίνονται-δε σημαίνει ότι πρέπει να ψάχνουμε μέχρι να βρούμε κάτι κρυφό). Είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να γυμνάσει το μυαλό του και παράλληλα έχει και μεγάλη πρακτική χρησιμότητα, αφού βοηθάει κάποιον να επιλύει προβλήματα και να αποφεύγει να τον εξαπατούν. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να την κατακτήσει κάποιος, αλλά παράλληλα, όπως προείπα, ίσως κι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσει κάποιος υποκειμενική ευφυΐα. Όσο για το πώς κατακτιέται, η απάντηση είναι μία:μέσω της προσπάθειας και της εμπειρίας. Ακόμα κι αν δεν βρούμε κάτι, θα έχουμε εξασκηθεί και σταδιακά θα τα καταφέρνουμε καλύτερα. Βέβαια, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να το κάνουμε πρόθυμα και με καλή διάθεση. Τέλος, θα πρέπει να τονίσω και κάτι ακόμα. Πολλές φορές αντί να σκεφτόμαστε τις απαντήσεις σε κάποια ερωτήματα, τις ψάχνουμε να τις βρούμε έτοιμες. Θεωρώ πως αυτό είναι λάθος. Όπως ισχύει και στα μαθηματικά, για να μάθεις να λύνεις μια άσκηση θα πρέπει πρώτα να τη λύσεις και μετά να ελέγξεις την απάντηση, για να δεις αν την έκανες σωστά. Οπότε, ας καταλήξουμε πρώτα σε μια κρίση κι έπειτα ας ελέγξουμε την ορθότητά της.
13)Μην αφήνουμε τα συναισθήματα να επηρεάζουν την κρίση μας
Κατά τα δύο (καθαρά)φιλοσοφικά δοκίμια, ανέφερα μεταξύ άλλων το διαχωρισμό των δυνατοτήτων μυαλού-ψυχής-πνεύματος, καθώς και το πόσο αναγκαίο είναι να μη συγχέονται αυτές. Βλέπω πολλούς ανθρώπους να προσπαθούν να <<σκεφτούν με την ψυχή τους>>, αναμειγνύοντας στη σκέψη τους συναισθήματα. Δεν πρέπει όσοι το κάνουν αυτό να απορούν αν κάνουν συχνά λάθη. Φυσικά δεν προτείνω το άλλο άκρο:να είμαστε τελείως αναίσθητοι και να σκεφτόμαστε μόνο με τη λογική. Αν το κάναμε αυτό θα ήμασταν μηχανές. Όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι η σκέψη είναι μια διαδικασία του μυαλού, στην οποία θα πρέπει να συμμετέχει κυρίως αυτό κι όχι τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα θα πρέπει να λειτουργούν ως επιχειρήματα στη σκέψη(πχ ένας λόγος να πάρω ένα ακριβό αυτοκίνητο είναι ότι θα αισθανθώ καλά) κι όχι ως ρυθμιστές(θα πάρω ένα αυτοκίνητο καθαρά ή κυρίως με βάση το ποιο με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα). Επίσης, πρέπει να μην αφήνουμε τα συναισθήματα να επηρεάζουν την ποιότητα της σκέψης(πχ τα νεύρα ή η στεναχώρια χαλάνε την ποιότητά της κι η αίσθηση της επιτυχίας μας κάνει υπεραισιόδοξους). Αυτό είναι δύσκολο και κανείς δεν μπορεί να το πετύχει στο απόλυτο, πρέπει όμως να το προσπαθούμε όσο περισσότερο γίνεται.
14)Ενασχόληση με την τέχνη
Η υποκειμενική ευφυΐα είναι μια δραστηριότητα του πνεύματος. Επομένως, αν το πνεύμα μας είναι καλά <<γυμνασμένο>>, θα διαθέτουμε περισσότερη και καλύτερη υποκειμενική ευφυΐα. Κι ένας καλός τρόπος να γυμνάσουμε το πνεύμα μας(κυρίως την ψυχή, αλλά και το μυαλό) είναι η τέχνη. Οποιαδήποτε μορφή τέχνης(ως τέχνη, για να μην παρεξηγούμαστε, εννοώ κάθε μορφή διασκέδασης που ηρεμεί την ψυχή και γενικά την κάνει να αισθάνεται ευχάριστα συναισθήματα, και προσφέρει παράλληλα ερεθίσματα και μαθήματα στο μυαλό) μπορεί να γυμνάσει το πνεύμα και να αυξήσει-βελτιώσει την υποκειμενική ευφυΐα, τουλάχιστον όπως αντιλαμβάνομαι εγώ τα πράγματα. Βέβαια, θα πρέπει κι εδώ να μην το παρακάνουμε. Η τέχνη πρέπει να προσεγγίζεται εξίσου μέσω του μυαλού και της ψυχής(εξ'ού και πνευματική δραστηριότητα) κι επομένως, αν την προσεγγίζουμε καθαρά με το ένα από τα δύο, τότε δεν θα έχουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη.
15)Μην λυπόμαστε να κουράζουμε το μυαλό μας(για σημαντικά θέματα)
Παρατηρώντας την πλειοψηφία των ανθρώπων γύρω μου, παίρνω την εντύπωση ότι βαριούνται να σκεφτούν. Ότι δεν θέλουν να κουράσουν το μυαλό τους. Η αλήθεια είναι ότι δε φταίνε καθαρά αυτοί, αφού ο σημερινός κόσμος είναι δομημένος πάνω σε αυτό, στο να μην αφήνει τους ανθρώπους να σκέφτονται(τουλάχιστον ξεκάθαρα). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μυαλό τους να μένει αδύναμο και να μην μπορεί να διεκπεραιώσει επιτυχώς το σύνολο των διαδικασιών που θα έπρεπε να μπορεί ένα μυαλό ενός ενήλικα ανθρώπου. Κι αν κάποιος δεν μπορεί να σκεφτεί καλά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι ανάλογα(σε ποσότητα-μέγεθος) με εκείνα που αντιμετωπίζει ένας ανάπηρος άνθρωπος. Για αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε να κουράζουμε το μυαλό μας. Δεν πρόκειται να πάθουμε τίποτα κακό από αυτό(εκτός αν το κάνουμε σε υπερβολικά επίπεδα φυσικά ή αν το κουράζουμε για ανούσια θέματα, οπότε λοιπόν θα κουραστούμε άδικα). Κι επιστρέφω εδώ σε αυτό που έλεγα στη 10η συμβουλή:ας κάνουμε έστω μία άσκηση για το μυαλό μας τη μέρα. Αξίζει. Μπορεί να κουραζόμαστε λίγο παραπάνω(στην αρχή μόνο, πιστέψτε με), όμως τα οφέλη θα είναι πολύ σπουδαιότερα από αυτό.
16)Προσπάθεια να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα ιδέα, η οποία θεωρώ ότι δουλεύει πολύ καλά, σε μένα τουλάχιστον, είναι να προσπαθούμε να γυμνάζουμε το μυαλό μας κάνοντας πολλά(2-4) πράγματα ταυτόχρονα. Αυτό είναι κάτι δύσκολο για τους περισσότερους, οι οποίοι μπορούν να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε ένα πράγμα, δύο το πολύ, αλλά θεωρώ πως είναι μια καλή εξάσκηση. Πιστεύω ότι η διαδικασία που ακολουθεί το μυαλό για να επιλύει πολλά θέματα ταυτόχρονα, είναι παρόμοια με εκείνη που ακολουθεί για να λύσει πολύ δύσκολα και πολύπλοκα θέματα. Οπότε, αν προπονηθούμε στο ένα, προπονούμαστε και στα δύο. Και προτείνω να αρχίσουμε από το πρώτο, αφενός γιατί είναι κάπως πιο εύκολο, γιατί μπορεί να γίνει σταδιακά και με μεγαλύτερη άνεση, κι αφετέρου γιατί μπορεί να μην έχουμε κάποιο πολύπλοκο πρόβλημα να λύσουμε. Βέβαια, εννοείται ότι δεν πρέπει να το κάνουμε αυτό όταν ασχολούμαστε με πράγματα που απαιτούν απόλυτη συγκέντρωση(πχ συγγραφή ή οδήγηση, στην οποία θα ήταν και κάτι πολύ επικίνδυνο). Αυτή η συμβουλή αφορά πιο απλές δραστηριότητες(πχ να μαγειρεύουμε ενώ βλέπουμε τηλεόραση) και ο αριθμός τους πρέπει να είναι το πολύ 4. Είναι ακόμα κάτι που μοιάζει δύσκολο αλλά μπορεί να κατακτηθεί με την εξάσκηση, αρκεί να υπάρχει θέληση και πίστη(στην επιτυχία). Τελειώνοντας και με αυτό, θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι. Αυτή η συμβουλή μπορεί να φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με την 8η, κατά την οποία ανέφερα ότι αν κάνουμε ένα πράγμα έχουμε καλύτερη απόδοση από ότι αν κάνουμε δύο. Αυτό πράγματι ισχύει, και δεν το ανατρέπω. Αυτό που λέω είναι ότι το να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα μπορεί να μας κάνει πιο ευφυείς, όχι ότι θα έχουμε καλύτερη απόδοση από ότι αν κάνουμε το καθένα ξεχωριστά. Κι η σκέψη είναι μια από τις δραστηριότητες που απαιτούν απόλυτη συγκέντρωση-οπότε το να μιλάμε ταυτόχρονα, ενώ σκεφτόμαστε, είναι λάθος.
17)Συναναστροφή με έξυπνους ανθρώπους
Στο παρελθόν(5ο ψυχολογικό δοκίμιο) είχα αναφέρει ότι ένας από τους τρόπους που διαπλάθεται η προσωπικότητά μας είναι μέσω των διαφόρων συναναστροφών μας με διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων, ο καθένας εκ των οποίων μας <<παρασύρει>> λίγο ώστε να τον προσεγγίσουμε. Επομένως, το να συναναστρεφόμαστε με έξυπνους(μπορούμε να ορίσουμε κάποιον έξυπνο κυρίως με υποκειμενικά, αλλά και με αντικειμενικά κριτήρια) ανθρώπους είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να γίνουμε κι οι ίδιοι (περισσότερο)έξυπνοι. Αυτό συμβαίνει τόσο γιατί ένας έξυπνος άνθρωπος μπορεί να μας <<τραβήξει>>, όπως ανέφερα και παραπάνω, προς την εξυπνάδα, απλά και μόνο μέσω της ασυνείδητης μίμησης(στην οποία υποπίπτουμε), όσο και προσφέροντάς μας γνωστικά και νοητικά ερεθίσματα, ώστε να βελτιώσουμε τη δική μας σκέψη. Γι'αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό, για όποιον βέβαια θέλει να είναι έξυπνος, να συναναστρέφεται με έξυπνους ανθρώπους και να αποφεύγει, όσο μπορεί, τους λιγότερο έξυπνους, αφού αυτοί μάλλον θα τον τραβήξουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Φυσικά, επειδή μιλάμε για υποκειμενική ευφυΐα, είναι δύσκολο να βρούμε ανθρώπους που να τη διαθέτουν(σε αντίθεση με την αντικειμενική), οπότε θα πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ και να μην το βάλουμε κάτω.
18)Προσπάθεια-βελτίωση της ικανότητας να προβλέπουμε το μέλλον
Ένας ακόμα πολύ καλός εναλλακτικός τρόπος να βελτιώσουμε την υποκειμενική μας
ευφυΐα είναι να προσπαθούμε να προβλέπουμε το μέλλον και να προπονηθούμε σε αυτό(αυτή η συμβουλή σχετίζεται αρκετά με την συμβουλή 12, αφού μοιάζουν τόσο στο στόχο όσο και στον τρόπο επίτευξής του-παρ'όλ'αυτά, δεν είναι ίδιες). Όταν φυσικά λέω να προβλέψουμε το μέλλον, δεν εννοώ να διαβάζουμε το φλιτζάνι ή να μελετάμε τις κινήσεις των άστρων. Έχω στο μυαλό μου μια πιο επιστημονική προσέγγιση. Δηλαδή να συλλέγουμε όλα τα δεδομένα του παρόντος σχετικά με κάποιο θέμα, να τα μελετάμε και να προσπαθούμε να υπολογίσουμε(βάσει αυτών) πώς θα εξελιχθεί αυτό το θέμα στο μέλλον(αν θέλει κάποιος να βελτιωθεί σε αυτό, είναι καλό να διαβάσει τα Φιλοσοφικά-Λογικά Δοκίμια 16+17). Φυσικά θα κάνουμε αρκετά συχνά λάθη, όμως το σημαντικό είναι να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να υπολογίζουμε το πώς θα εξελιχθούν τα διάφορα πράγματα, έτσι ώστε να αυξήσουμε με τον τρόπο αυτό την υποκειμενική μας ευφυΐα. Αυτό που θα πρέπει να προσέξουμε εδώ, θα είναι, αν πέφτουμε έξω πολύ συχνά, να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τα σφάλματα της μεθόδου που ακολουθούμε και να τα αλλάξουμε.
19)Ας χρησιμοποιήσουμε το μυαλό ως στήριγμα
Στο 1ο άρθρο, το οποίο είχε ως θέμα τις Πανελλήνιες, είχα αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι θα είναι καλό οι μαθητές να στηριχθούν περισσότερο σε κάποιες δυνατότητες του μυαλού τους(όπως η μνήμη, η εύκολη εκμάθηση, η ικανότητα αυτοσχεδιασμού) και λιγότερο στην υπερπροσπάθεια, ώστε να πετύχουν το στόχο τους πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά. Αυτή η συμβουλή έχει εφαρμογή, κι είναι μάλιστα κι απαραίτητο νομίζω να εφαρμόζεται, σε όλους τους τομείς της ζωής. Όπως ένας άνθρωπος τυφλός έχει πολύ καλύτερη ακοή από έναν συνηθισμένο άνθρωπο, αφού στηρίζεται πολύ περισσότερο σε αυτήν για να επιβιώσει, έτσι και κάποιος άνθρωπος που στηρίζεται κυρίως στο μυαλό και τις δυνατότητές του, για να επιβιώσει, θα αποκτήσει ένα μυαλό πολύ δυνατό και προπονημένο. Φυσικά αυτή η διαδικασία έχει τα ρίσκα της, αφού το μυαλό συνήθως χρειάζεται αρκετό χρόνο ώστε να αναπτυχθεί τόσο, ώστε να μπορεί να υποκαταστήσει την προσπάθεια(όταν λέω <<να υποκαταστήσει την προσπάθεια>>, εννοώ τη μεγάλη προσπάθεια, γιατί μόνο οι υπολογιστές μπορούν να εκτελέσουν διεργασίες χωρίς να κουνήσουν το σώμα τους και χωρίς να κουραστούν καθόλου) κι έτσι μέχρι να γίνει αυτό, θα υπάρχουν λογικά κι αρκετές αποτυχίες. Παρ'όλ'αυτά, αφενός πιστεύω ότι αξίζει αφού τα οφέλη μετά θα είναι τεράστια(ένα τόσο δυνατό μυαλό μπορεί να πετύχει πολύ περισσότερα από ένα δυνατό σώμα, ειδικά από τη στιγμή που δυνατά σώματα υπάρχουν αρκετά ενώ δυνατά μυαλά όχι), κι αφετέρου υπάρχει κι ο τρόπος της <<εξισορρόπησης προσπάθειας-σκέψης>>, ώστε να λύνεται σε μεγάλο βαθμό αυτό το πρόβλημα. Ο τρόπος της <<εξισορρόπησης προσπάθειας-σκέψης>> αφορά τη σταδιακή μείωση της επένδυσης σε προσπάθεια και την αύξηση της επένδυσης σε σκέψη, ώστε να επιτευχθεί κάποιος στόχος. Δηλαδή, ένας άνθρωπος με απροπόνητο μυαλό θα πρέπει π.χ. αρχικά να βασιστεί κατά 90% στην προσπάθεια και κατά 10% στη σκέψη, μιας και δεν θα έχει αρκετά δυνατό μυαλό ώστε να στηρίξει μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας και, καθώς το μυαλό του προπονείται, να στηρίζει τις προσπάθειές του λιγότερο στην προσπάθεια και περισσότερο στη σκέψη(το μέτρο εδώ πιστεύω ότι είναι γύρω στο 65% σκέψη και 35% προσπάθεια). Έτσι και θα προπονήσει το μυαλό του και δεν θα έχει κι αυξημένες(σε σχέση με το συνηθισμένο) αποτυχίες. Αντίθετα, ένας άνθρωπος που βασίζεται κυρίως στην προσπάθεια και λιγότερο στο μυαλό, θα έχει περισσότερη επιμονή κι αντοχή και λιγότερη ευφυΐα. Βέβαια, κάποια στιγμή η υπομονή, η επιμονή κι η αντοχή τελειώνουν και τότε μένει φτωχός, σε αντίθεση με τον άνθρωπο που κερδίζει την ευφυΐα, η οποία όχι μόνο δεν τελειώνει, αλλά και σταδιακά αυξάνεται(με την εμπειρία).
20.Βελτίωση της μνήμης
Στο δεύτερο (καθαρά)φιλοσοφικό δοκίμιο, ανέφερα ότι η σπουδαιότερη, κατ'εμέ, λειτουργία του μυαλού είναι η μνήμη. Και παρ'όλο που η μνήμη είναι μια καθαρά νοητική κι όχι πνευματική δυνατότητα, θεωρώ ότι η βελτίωση της μνήμης συνεπάγεται και βελτίωση της υποκειμενικής ευφυΐας. Ο λόγος που το πιστεύω αυτό είναι ότι αφενός βελτιώνοντας τη μνήμη μας εξασκούμε και το μυαλό, το ένα από τα δύο μέλη του πνεύματος(και συνεπώς βελτιώνεται και το πνεύμα) και αφετέρου(και κυρίως) ότι αν έχουμε καλή μνήμη μπορούμε να έχουμε στο μυαλό μας πολλές πληροφορίες-δεδομένα ταυτόχρονα χωρίς να χρειάζεται να τα ανακαλούμε συχνά. Αυτό συμβάλλει στο να ευνοείται η <<απορρόφηση>> κι η επεξεργασία των πληροφοριών αυτών. Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με κάποιες πρόσφατες έρευνες, το iq κι η μνημονική δυνατότητα έχουν αναλογική σχέση(όσο πιο μεγάλο είναι το ένα, τόσο πιο μεγάλο είναι και το άλλο).
21.Πίστη στην επιτυχία
Όπως και σε κάθε προσπάθεια, έτσι και στην προσπάθεια βελτίωσης της υποκειμενώδους ευφυΐας, είναι πολύ σημαντικό να πιστεύουμε στην επιτυχία και να είμαστε αισιόδοξοι. Είναι αποδεδειγμένο(με έρευνες στην ψυχολογία) ότι μπορεί κάποιος να μην πετύχει ένα στόχο, αν κι έχει τα απαιτούμενα προσόντα, επειδή στερείται αισιοδοξίας, κι αντίθετα κάποιος να μην έχει και τόσο πολλά προσόντα, αλλά να πετύχει το στόχο του επειδή πιστεύει στην επιτυχία. Γι'αυτό, πρέπει όλοι να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και για να μιλήσω ειδικότερα για το θέμα κατάκτησης της υποκειμενώδους ευφυΐας, πρέπει να πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να την κατακτήσουμε. Αν δεν το πιστεύουμε, τότε δεν θα διαθέσουμε όλες μας τις δυνάμεις για αυτό το σκοπό, ούτε και θα κάνουμε θυσίες γι'αυτόν(λογικό να μην ξοδέψουμε όλα μας τα <<χρήματα>> για μια <<επένδυση>>, πιθανότατα αποτυχημένη). Αν δεν το πιστεύουμε λοιπόν, τότε οι πιθανότητες να το καταφέρουμε είναι πολύ λίγες. Επίσης πολύ σημαντικό είναι να δείχνουμε αφοσίωση στο σκοπό αυτό και να μην τα παρατάμε, αν δυσκολευόμαστε.
22.Επιμονή στη μόρφωση
Ένα ακόμα πολύ χρήσιμο βήμα είναι να μαθαίνουμε πολλά πράγματα. Έτσι, αφενός προπονούμε το μυαλό μας, το οποίο δουλεύει για να καταλάβει, να επεξεργαστεί και να μάθει-θυμάται τις νέες πληροφορίες, ενώ παράλληλα του προσφέρουμε και νέα δεδομένα, τα οποία μπορούν να το βοηθήσουν να καταλήξει σε μια σωστότερη κρίση. Γι'αυτό το λόγο συχνά οι άνθρωποι που είναι πιο μορφωμένοι έχουν και πιο ανεπτυγμένη υποκειμενώδη ευφυΐα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι κι οι αμόρφωτοι δεν μπορούν να αναπτύξουν την υποκειμενική τους ευφυΐα. Μπορούν κι εκείνοι να μάθουν πράγματα, με τον τρόπο που αναλύθηκε διεξοδικά κατά το 16ο Φιλοσοφικό-Λογικό δοκίμιο:την λεπτομερή επεξεργασία του περιβάλλοντος. Είναι βέβαια πολύ σημαντικό να μαθαίνουμε ουσιαστικά τις διάφορες πληροφορίες κι όχι μέσω παπαγαλίας ή χωρίς να τις επεξεργαζόμαστε, αφού σε αυτήν την περίπτωση, αντί να αυξήσουμε την υποκειμενική μας ευφυΐα, τη μειώνουμε, αφού δε βάζουμε το μυαλό μας να σκεφτεί.
23.Ατέρμονη Προσπάθεια
Η τελευταία συμβουλή, την οποία προτείνω σε όποιους θέλουν να αποκτήσουν (καλή) υποκειμενική ευφυΐα, είναι να μη σταματήσουν ποτέ να προσπαθούν. Ο στόχος αυτός έχει τρία χαρακτηριστικά: α)είναι πολύ δύσκολος, β)δεν έχει ουσιαστικό προορισμό, αφού πάντα θα μπορούμε να γίνουμε κι εξυπνότεροι, παρά μόνο κατεύθυνση και γ)είναι πολύ σημαντικός(για μένα, ο μόνος σημαντικότερος είναι να γίνουμε καλοί κι ηθικοί άνθρωποι). Και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, ένα πράγμα προτείνουν:πρέπει πάντα να προσπαθούμε για να τα καταφέρουμε. Σίγουρα θα συναντάμε δυσκολίες(ίσως παρατηρήσατε ότι σχεδόν σε όλες τις παραπάνω συμβουλές ανέφερα ότι πρόκειται για δύσκολα εγχειρήματα, και σε όσες δεν το είπα, το εννοώ), σίγουρα κάποιες φορές θα αποτυγχάνουμε, αλλά όσο πιο πολύ προσπαθήσουμε, τόσο πιο κοντά θα φτάσουμε στο ανώτατο σημείο της υποκειμενικής εξυπνάδας(το οποίο βέβαια δεν θα κατακτήσουμε ποτέ). Αξίζει νομίζω να το παλέψουμε, αφού αν γίνουμε έξυπνοι, θα κάνουμε τόσο τη δικιά μας ζωή, όσο και τις ζωές των γύρω μας, καλύτερες κι ευκολότερες.
Αυτές είναι νομίζω οι καλύτερες συμβουλές για το πώς μπορεί να κατακτήσει κάποιος την υποκειμενική ευφυΐα. Ξέρω ότι είναι δύσκολες, αλλά επίσης ξέρω ότι είναι αποτελεσματικές. Επίσης νομίζω ότι η υποκειμενική ευφυΐα είναι ένα χαρακτηριστικό που πρέπει να καλλιεργήσουν όλοι οι άνθρωποι, ειδικά σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα(το οποίο μόνο έτσι έχει αξία-διαφορετικά είναι καταστροφικό). Προτείνω λοιπόν σε όλους να το παλέψουν, είτε με τους παραπάνω τρόπους, είτε με άλλους που μπορεί να βρουν αλλού ή να σκεφτούν οι ίδιοι, και τους εύχομαι καλή επιτυχία στη δύσκολη αυτή προσπάθεια.
Homo Cogitans
Πριν αρχίσω, σας ενημερώνω ότι από δω και στο εξής αντί για <<υποκειμενική-αντικειμενική>> θα χρησιμοποιώ τους όρους <<υποκειμενώδης-αντικειμενώδης>>, γιατί οι πρώτοι είναι εύκολο να παρεξηγηθούν, ειδικά αν κάποιος δεν έχει διαβάσει τα σχετικά παραδείγματα που έχω παραθέσει κατά καιρούς σε σχετικά δοκίμια. Επίσης, θέλω να πω ότι αφενός πρόκειται για ένα κείμενο λίγο δύσκολο, τόσο από πλευράς νοήματος, όσο κι από πλευράς λέξεων(>5200 λέξεις), οπότε χρειάζεται συγκέντρωση κι επίσης να ζητήσω συγγνώμη από όσους τυχόν μπερδεύουν οι παραπομπές που χρησιμοποιώ, ώστε να καθοδηγήσω όποιον θέλει να διαβάσει περισσότερα για κάποιο θέμα.
1)Συνειδητοποίηση της πνευματικής μας ατέλειας
Οι υπόλοιποι τρόποι είναι σε τυχαία σειρά. Αυτόν όμως τον βάζω επίτηδες πρώτο, αφού είναι το πρώτο και το αναγκαίο για να μας ωφελήσουν κι οι υπόλοιποι. Καλώς ή κακώς, η εξυπνάδα είναι ένα προσόν που έχει δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Πρώτον, εκτιμάται, περισσότερο ή λιγότερο, από όλους τους ανθρώπους. Δεύτερον, όπως προείπα, για την υποκειμενώδη κυρίως ευφυΐα(άσχετα που αυτός ο διαχωρισμός δε γίνεται από την πλειοψηφία των ανθρώπων), είναι ένα προσόν αμφιλεγόμενο, δηλαδή δεν μπορείς ποτέ να πείσεις κάποιον ότι εσύ ο ίδιος ή αυτός το διαθέτει(ς) ή όχι. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά της ευφυΐας οδηγούν σε ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα:όλοι πιστεύουν ότι είναι έξυπνοι, τόσο γιατί θέλουν να είναι έξυπνοι, όσο και γιατί δεν υπάρχει τρόπος να αποδειχθεί το αντίθετο. Αυτό είναι καταστροφικό, τόσο για τους άλλους, αλλά κυρίως για τους ίδιους. Ένα άτομο που είναι τόσο σίγουρο ότι έχει κατακτήσει την εξυπνάδα, αφενός γίνεται πολύ ισχυρόγνωμον κι αφετέρου δεν κάνει καμιά προσπάθεια να βελτιωθεί ως προς το χαρακτηριστικό αυτό. Κι αν δεν ακούει τους άλλους, κι ούτε προσπαθεί ο ίδιος έστω να γίνει ευφυέστερος, τότε είναι απολύτως σίγουρο ότι το μόνο που θα κάνει είναι μια τρύπα στο νερό. Για αυτό το λόγο, οποιοσδήποτε θέλει να γίνει πραγματικά ευφυής, όσο περισσότερο μπορεί, το πρώτο και το πιο αναγκαίο που πρέπει να κάνει θα είναι να αποτινάξει την αντίληψη ότι (σίγουρα) είναι ήδη έξυπνος και να δεχθεί ότι υπάρχουν κι εξυπνότεροι από αυτόν. Βέβαια το δεύτερο, πολλοί το κάνουν. Δέχονται ότι υπάρχουν εξυπνότεροι από τους ίδιους. Ναι, το δέχονται. Απλά αυτοί οι εξυπνότεροι είναι στελέχη της ΝΑΣΑ. Όχι, δεν είναι έτσι. Μπορεί να είναι εξυπνότερος κι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Αυτό είναι που ελάχιστοι συνειδητοποιούν. Όποιος λοιπόν θέλει να είναι έξυπνος, θεωρώ ότι είναι αδιανόητο να μην έχει συνειδητοποιήσει κάτι τόσο θεμελιώδες.
2)Ενασχόληση με την (πρακτική κυρίως) φιλοσοφία
Έχω αφιερώσει ένα ολόκληρο δοκίμιο(9ο φιλοσοφικό-λογικό) για να αναλύσω το τι είναι φιλοσοφία και το πώς μπορεί να ωφελήσει έναν άνθρωπο. Για όσους το έχουν διαβάσει(κι όχι μόνο αυτούς, απαραίτητα), θεωρώ εύκολο να καταλάβουν την πολύ μεγάλη σχέση φιλοσοφίας-ευφυΐας. Η
ευφυΐα γεννά τη φιλοσοφία κι η φιλοσοφία την ευφυΐα. Επομένως, προτρέπω όσους επιζητούν την εξυπνάδα να ασχοληθούν με τη φιλοσοφία(την πρακτική κυρίως, αλλά και με τη θεωρητική αν τους αρέσει κι αν έχουν το χρόνο). Να ασχοληθούν τόσο διαβάζοντας κείμενα άλλων φιλοσόφων(όχι για να απομνημονεύσουν φυσικά, αλλά για να επεξεργαστούν το νόημα και για να πάρουν κι οι ίδιοι ιδέες), όσο και διαμορφώνοντας οι ίδιοι μια δική τους φιλοσοφία και καταγράφοντάς τη(τόσο για να τη μοιραστούν με τους άλλους όσο και γιατί κατά την καταγραφή η θεωρία απαρτιώνεται, εξαλείφονται πολλά κενά κι ατέλειές της). Πάντα άκουγα ότι η φιλοσοφία ανθούσε σε περιόδους ευημερίας. Ότι, με λίγα λόγια, οι άνθρωποι, έχοντας επιλύσει όλα τα πρακτικά τους προβλήματα και ζώντας μια πλούσια κι άνετη ζωή, στρέφονταν στη φιλοσοφία ώστε να αποτελέσει αυτή το κερασάκι στην τούρτα, το επιστέγασμα αυτής της ευημερίας. Ίσως να είναι όντως έτσι. Εγώ πάντως έχω τις αμφιβολίες μου για το αν όντως η ευημερία είναι το αίτιο κι η φιλοσοφία το αποτέλεσμα ή για το αν συμβαίνει το αντίθετο. Ακόμα και για το αν δεν συνέβη στο παρελθόν, είμαι σίγουρος ότι μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Τάσσομαι εδώ υπέρ της τοποθέτησης του Πλάτωνα, ο οποίος είχε αναφέρει ότι: <<οι λαοί θα ευτυχήσουν όταν οι φιλόσοφοι κυβερνήσουν ή οι κυβερνήτες φιλοσοφήσουν>>. Όσοι δεν καταλαβαίνετε το γιατί συμβαίνει αυτό, λυπάμαι, αλλά ίσως θα πρέπει να αρχίσετε από εδώ την προσπάθειά σας να γίνετε έξυπνοι άνθρωποι. Ίσως βέβαια κι η τοποθέτηση αυτή να είναι λανθασμένη κι εσείς που τη βρίσκετε ακατανόητη να είστε όντως έξυπνοι. Η ιστορία πάντως έχει δείξει άλλα.
3)Εποικοδομητική ενασχόληση με την ιστορία
Και μιας κι αναφέρθηκα και σε αυτήν την τόσο σπουδαία επιστήμη, την ιστορία, ας μιλήσω λίγο εκτενέστερα σε αυτή(έχω βέβαια ήδη κάνει μια αναφορά στο 13ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο). Δεν μπορώ να διανοηθώ ότι υπάρχει άνθρωπος που να διαθέτει υποκειμενική ευφυΐα, δίχως να έχει καταπιαστεί με την ιστορία. Είναι απαραίτητο όλοι μας να ασχοληθούμε με αυτή. Κι όταν λέω να ασχοληθούμε, δεν εννοώ να τη μαθαίνουμε παπαγαλία, όπως απαιτείται(σκόπιμα, ώστε να την κάνουν απεχθή στους ανθρώπους) στα σχολεία. Εννοώ δύο κυρίως πράγματα. Πρώτον να επεξεργαστούμε στο μυαλό μας τα διάφορα ιστορικά γεγονότα. Πώς έγινε κάτι, ποιοι το έκαναν και γιατί(ότι είχα πει στο 16ο φιλοσοφικό δοκίμιο, αλλά αυτή τη φορά για το παρελθόν, όχι για το παρόν) και να ψάξουμε απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα. Δεν είναι άσκοπο. Όπως είχε πει κι ο Θουκυδίδης, η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει(τουλάχιστον όχι σε διάστημα 4.000 χρόνων, για τα οποία μαθαίνουμε ιστορικά γεγονότα). Επίσης, είναι γνωστό ότι η ιστορία κάνει κύκλους και πολύ συχνά γεγονότα που συνέβησαν κατά το παρελθόν είναι πιθανό να ξανασυμβούν(εντάξει, όχι αυτούσια, όμως παραλλαγές τους). Επομένως η μελέτη τους, όχι απλά εξασκεί την υποκειμενική ευφυΐα(μέσω της προσπάθειας για κατανόησή τους) αλλά και μας προσφέρει πολύτιμη εμπειρία σχετικά με το πώς λειτουργούν οι άνθρωποι, οι κοινωνίες κι οι πολιτικές ηγεσίες. Το δεύτερο λοιπόν που πρέπει να κάνουμε, είναι να συγκρατούμε στο μυαλό μας(όχι φυσικά με το νι και με το σίγμα) τα σπουδαιότερα ιστορικά γεγονότα, όσα περισσότερα μπορούμε, ώστε να μάθουμε από αυτά και να μπορούμε, αν χρειαστεί, να τα συσχετίσουμε με τα γεγονότα του παρόντος και να ερμηνεύσουμε καλύτερα και σφαιρικότερα τα δεύτερα, μέσω των πρώτων.
4)Μελέτη των σπουδαίων διανοητών των διαφόρων περιόδων
Πρότεινα προηγουμένως τη μελέτη των φιλοσόφων ως ένα επιμέρους τρόπο κατάκτησης της υποκειμενικής ευφυΐας. Η αλήθεια είναι ότι δεν πρέπει να μελετάμε μόνο τους φιλοσόφους, αλλά όλους τους πνευματικούς ανθρώπους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που συνδύαζαν μόρφωση και καλλιέργεια με το λαμπρό και διαυγές πνεύμα, όλοι έχουν κάτι να μας πουν. Άλλοι περισσότερα, άλλοι λιγότερα. Όλοι όμως μπορούν να μας μάθουν κάτι. Είτε διαβάζουμε κάτι σωστό, σύμφωνα με την προσωπική μας κρίση, είτε κάτι λανθασμένο, μπορούμε να επωφεληθούμε. Είτε μαθαίνοντας κάτι νέο, είτε βιώνοντας την επιβεβαίωση των απόψεων που έχουμε ήδη είτε με την πνευματική διαδικασία που συνεπάγεται η κατάρριψη μιας άλλης άποψης. Μπορούμε να κερδίσουμε πολλά από αυτή τη διαδικασία, τόσο με την κατανόηση και την κρίση των απόψεων που διαβάζουμε, όσο και με την αποδοχή ή την κατάρριψή τους. Δεν ξέρω αν γίνεται σαφές το πόσο πολύ βοηθάει αυτό. Ο καλύτερος τρόπος ώστε να το καταλάβει κανείς είναι να το δοκιμάσει(φυσικά όχι με αρνητική διάθεση προς αυτό). Το μόνο βέβαια που θα πρέπει να προσέξει θα είναι να μην απορροφηθεί τόσο πολύ ώστε να τα μαθαίνει απέξω ή να δέχεται αυτά που λένε αυτοί οι άνθρωποι άκριτα ή δογματικά. Τότε θα πάθει κακό, αφού, αντί για ευφυΐα, αυτό που θα πετύχει θα είναι η πνευματική συσκότιση.
5)Σωστός χειρισμός της γλώσσας
Κι η συσχέτιση γλώσσας-ευφυΐας δεν είναι κάτι καινούριο, αφού έχω αφιερώσει και σε αυτόν ένα ολόκληρο δοκίμιο(7ο φιλοσοφικό-λογικό), κατά το οποίο τον έχω αναλύσει αρκετά. Για όσους δεν το έχουν διαβάσει, ας πω ότι θεωρώ πως η γλώσσα είναι το όργανο, το μέσο της σκέψης(κάτι που 4 μήνες μετά τη συγγραφή του 7ου φιλοσοφικού-λογικού δοκιμίου έμαθα ότι το πιστεύουν και πολλοί ψυχολόγοι) κι επομένως όσο πιο εξελιγμένο είναι αυτό το εργαλείο, τόσο πιο δυνατή είναι κι η σκέψη. Όπως λοιπόν και τότε, έτσι και τώρα συμβουλεύω όλους τους ανθρώπους, ή τουλάχιστον όσους θέλουν να είναι έξυπνοι(επομένως μάλλον επιστρέφω στο <<όλους>>) να προσπαθήσουν να βελτιώσουν όσο περισσότερο μπορούν το χειρισμό τους στη γλώσσα. Κι όταν λέω βελτίωση, εννοώ 3 πράγματα: α)το πιο σημαντικό, να μεταδίδουν το νόημα που επιθυμούν όσο το δυνατόν ακριβέστερα, β)το δεύτερο σημαντικότερο, να βελτιώσουν και να εξελίξουν όσο περισσότερο μπορούν τη χρήση της γραμματικής και του συντακτικού, και παράλληλα να εντάσσουν και νέες λέξεις στο λεξιλόγιό τους και γ)να προσπαθούν να μιλάνε με όσο το δυνατόν ωραιότερο και πιο εκλεπτυσμένο τρόπο(χωρίς βέβαια να το παρακάνουν κι αυτό να γίνεται αυτοσκοπός, που πιθανότατα θα σημαίνει ότι θα πλήττονται τα 2 πρώτα). Όσοι βελτιώσουν το χειρισμό της γλώσσας, θα δουν πως κι η σκέψη τους θα αρχίσει να γίνεται πιο πολύπλοκη, πιο μεθοδική και πιο ικανή να χειριστεί πιο σύνθετα προβλήματα και πιο αφηρημένες έννοιες.
6)Τακτικές σοβαρές συζητήσεις
Ένα ακόμα βήμα που μας φέρνει πιο κοντά στην υποκειμενώδη ευφυΐα είναι οι σοβαρές κι ουσιαστικές συζητήσεις. Ως σοβαρές κι ουσιαστικές χαρακτηρίζονται(κατ'εμέ) οι συζητήσεις οι οποίες γίνονται με σοβαρό-συγκεκριμένο σκοπό(όχι για να περάσει απλά η ώρα), θέμα και με απόλυτη συγκέντρωση και προσήλωση από τους συνομιλητές. Τέτοιες συζητήσεις δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς, αφού είναι πιο κουραστικές, χρονοβόρες και δαπανηρές(όσον αφορά σε ενέργεια και φαιά ουσία) από τις απλές συζητήσεις. Παρ'όλ'αυτά. θα πω αυτό που λέω πάντα. Σε κάθε περίπτωση που χάνουμε-θυσιάζουμε κάτι, κερδίζουμε κάτι άλλο(κι αντίστροφα). Αν κάνουμε τέτοιες συζητήσεις ναι μεν θα κουραζόμαστε και θα αφιερώνουμε περισσότερο χρόνο, όμως εξασκούμε το μυαλό μας στην επίλυση προβλημάτων με παραπάνω από μία λύση(=υποκειμενικών). Επομένως νομίζω ότι αξίζει να το κάνουμε, αφού τα κέρδη είναι, κατά τη γνώμη μου, σημαντικότερα από τις απώλειες. Διαφορετικά, αν περιοριζόμαστε στις απλές συζητήσεις, θα κερδίζουμε χρόνο κι ενέργεια, όμως θα είμαστε διανοητικά ανάπηροι(αφού ανάπηρο χαρακτηρίζεται ένα σώμα που δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε όλες τις λειτουργίες ενός υγιούς, το ίδιο πρέπει να ισχύει και για το μυαλό). Φυσικά, δεν εννοώ να κάνουμε μόνο σοβαρές συζητήσεις, αφού αυτό είναι πρακτικά αδύνατον, αλλά να κάνουμε τόσες σοβαρές, όσες κι απλές.
7)Συνεχής προσπάθεια για σκέψη-επεξεργασία του περιβάλλοντος
Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε άφθονα ερεθίσματα και βομβαρδιζόμαστε συνεχώς από πληροφορίες. Έχουμε λοιπόν πολύ καλές προϋποθέσεις ώστε να γίνουμε έξυπνοι άνθρωποι. Από κει και πέρα, είναι καθαρά θέμα προσπάθειας. Πρέπει να προσπαθούμε να επεξεργαζόμαστε τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, αλλά και μέσα μας και να τα κατανοούμε. Φυσικά ούτε αυτό είναι εύκολο. Είναι όμως απαραίτητο για να αποκτήσουμε ένα υγιές και δυνατό μυαλό, ακριβώς όπως είναι απαραίτητο για το σώμα να γυμνάζεται, ώστε να γίνει υγιές και δυνατό. Το πώς ακριβώς πρέπει να γίνεται η επεξεργασία του περιβάλλοντος, το έχω αναλύσει διεξοδικά στο 16ο φιλοσοφικό-λογικό δοκίμιο. Τότε είχα αναφέρει ότι μέσω αυτής, αποκτούμε σοφία, περισσότερη απ'ότι μέσω οποιουδήποτε άλλου τρόπου. Αποκτούμε όμως κι ευφυΐα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη διαδικασία(ή έστω περίπου αυτή) την κάνουν μόνο οι έξυπνοι άνθρωποι, ενώ οι λιγότερο έξυπνοι βλέπουν τα πράγματα πιο αβασάνιστα κι επομένως πιο επιφανειακά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι έξυπνοι να γίνονται εξυπνότεροι κι οι λιγότερο έξυπνοι ακόμα λιγότερο.
8)Η αρχή της σιωπής
Μπορεί να φαίνεται παράξενο αυτό, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό(κατά τη γνώμη μου). Όσο λιγότερο δουλεύει το στόμα, τόσο περισσότερο δουλεύει το μυαλό. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους. Πρώτον, ένας άνθρωπος που μιλάει, χωρίς να έχει προετοιμάσει επαρκώς τη σκέψη του στο μυαλό του, επικεντρώνεται στην ομιλία κι όχι στη σκέψη. Στο πώς θα πετύχει τους 3 στόχους που ανέφερα παραπάνω για το χειρισμό της γλώσσας, καθώς και στο πώς θα πείσει τους άλλους, κι όχι στο πώς θα σκεφτεί ώστε να διαμορφώσει τη βέλτιστη αντίληψη. Δεύτερον, ένας άνθρωπος που σκέφτεται και μιλάει, κάνει εκ των πραγμάτων 2 πράγματα. Αντίθετα, ένας άνθρωπος που απλά σκέφτεται κάνει ένα. Ακόμα κι αν σκέφτεται και παράλληλα ακούει, το να ακούει δεν επηρεάζει τη σκέψη του τόσο όσο το να μιλάει(αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αν αναλογιστούμε ότι είναι σχετικά εύκολο να ακούμε και παράλληλα να σκεφτόμαστε, αλλά δύσκολο να σκεφτόμαστε ενώ μιλάμε). Τρίτον, ένας άνθρωπος που μιλάει μπορεί να ασχολείται μόνο με ένα θέμα, ενώ ένας άνθρωπος που κρατάει το στόμα του κλειστό, με περισσότερα. Για αυτούς τους λόγους, θεωρώ απαραίτητο οι άνθρωποι να πάψουν να μιλάνε πολύ και να σκέφτονται λίγο, όπως συμβαίνει στις μέρες μας, και να αρχίσουν να κάνουν το αντίθετο. Να σκέφτονται πολύ, όσο χρειάζεται για να διαμορφώσουν μια άποψη με όσο το δυνατόν λιγότερες ατέλειες κι έπειτα να την εκφράζουν, αν θέλουν και χρειάζεται. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ένδειξη για ένα χαζό άνθρωπο, από το να μιλάει πρώτα και να σκέφτεται μετά(φυσικά εννοώ να το κάνει συνεχώς, όχι για μεμονωμένες φορές, αφού όλοι το κάνουμε καμιά φορά).
9)Ακολουθώντας το δύσκολο δρόμο
Έχω πολλές φορές αναφέρει(ακόμα και μέσα στο παρόν δοκίμιο) ότι είναι προτιμότερο να ακολουθούμε το δύσκολο δρόμο, αφού για να είναι δύσκολος, πιθανότατα θα είναι και σωστότερος και θα έχει μεγαλύτερα και πιο μακροπροθεσμα οφέλη. Παρ'όλ'αυτά, δεν είναι αυτός ο μόνος λόγος που υπάρχει για να διαλέγουμε το δύσκολο δρόμο. Κατά τη γνώμη μου, όσο πιο δύσκολος είναι ο δρόμος που ακολουθούμε, τόσο περισσότερο χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας για να τα καταφέρουμε, κι έτσι το εξασκούμε, σε δύσκολες μάλιστα συνθήκες. Αν αντίθετα επιλέγουμε πάντα το εύκολο μονοπάτι, δεν χρησιμοποιούμε το μυαλό μας τόσο κι επομένως δεν το εξασκούμε όσο στην πρώτη περίπτωση. Νομίζω ότι όλοι μας βλέπουμε ότι, άνθρωποι που έχουν περάσει δύσκολα στη ζωή τους ή που έχουν κληθεί να φέρουν εις πέρας δύσκολες αποστολές, σχεδόν πάντα είναι εύστροφοι κι ικανοί να βρίσκουν απλές, πρακτικές κι αποτελεσματικές λύσεις, και μάλιστα γρήγορα, ενώ αντίθετα, άνθρωποι που ζουν μια άνετη ζωή χωρίς προκλήσεις δεν διαθέτουν την ίδια ευστροφία και, όταν έρχονται τελικά αντιμέτωποι με μια δύσκολη κατάσταση, αδυνατούν να ανταπεξέλθουν. Για αυτό είναι καλό να μην επιλέγουμε την ευκολότερη λύση, αλλά την πιο δύσκολη, αφού έχει περισσότερα πλεονεκτήματα. Φυσικά δεν θα πρέπει να το παρακάνουμε, διαλέγοντας συνέχεια το δύσκολο δρόμο, αφού έτσι μπορεί να δυναμώσει το μυαλό μας, αλλά θα αρρωστήσει μάλλον η ψυχή μας, λόγω της πίεσης που θα υφίσταται.
10)Ας κάνουμε τουλάχιστον 1 άσκηση για το μυαλό μας κάθε μέρα
Οι περισσότεροι άνθρωποι στις μέρες μας νοιάζονται μόνο για την βιολογική τους επιβίωση. Σπάνια λοιπόν, πολύ σπάνια, ασχολούνται με δραστηριότητες που μπορούν να τους κάνουν εξυπνότερους(με την υποκειμενική έννοια της εξυπνάδας). Καταλαβαίνω ότι οι περισσότεροι δεν έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους. Για αυτό προτείνω απλά να κάνουν ένα μόνο πράγμα τη μέρα. Οτιδήποτε. Να διαβάσουν ένα βιβλίο(με κριτική διάθεση, όχι απλά να διαβάζουν), να κάνουν μια σοβαρή συζήτηση με κάποιον, να προσπαθήσουν να λύσουν ένα πρόβλημα(και πολλά ακόμα μπορούν). Δεν νομίζω ότι αυτό είναι τόσο δύσκολο. Πιστεύω όμως ότι είναι αρκετό ώστε να διατηρηθεί η ευφυΐα ενός ατόμου σε ικανοποιητικά επίπεδα. Φυσικά, αν υπάρχει χρόνος, θα είναι καλύτερα να κάνει κάποιος, και περισσότερα από ένα, πράγματα.
11)Διαφοροποίηση στον τρόπο με τον οποίο εκτελούμε διάφορες διαδικασίες
Μια ακόμα καλή συμβουλή, την οποία διάβασα κι εγώ πρόσφατα και συμφωνώ απολύτως, είναι η ανάγκη να διαφοροποιούμε τον τρόπο με τον οποίο εκτελούμε διάφορες διαδικασίες(πχ να μην πηγαίνουμε σε ένα προορισμό ακολουθώντας πάντα τον ίδιο δρόμο). Αυτή είναι μια πολύ έξυπνη συμβουλή, αφού έτσι μπορούμε να κρατάμε το μυαλό μας σε εγρήγορση και να σκεφτόμαστε κάθε φορά το τι θα κάνουμε, αντί να εκτελούμε μηχανιστικά μια διαδικασία την οποία έχουμε μάθει. Στη δεύτερη περίπτωση δε σκεφτόμαστε ιδιαίτερα, απλά εκτελούμε μια διαδικασία. Αντίθετα, στην πρώτη, σκεφτόμαστε. Φυσικά, μερικές διαδικασίες δεν επιδέχονται αλλαγές, οπότε αυτή η συμβουλή δεν τις αφορά όλες. Όσες όμως μπορούμε να αλλάξουμε, καλό είναι να το κάνουμε. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι πρέπει να τις αλλάζουμε όλες σε μικρό χρονικό διάστημα, αφού τότε, αντί για περισσότερη ευφυΐα, αυτό που θα πετύχουμε θα είναι μάλλον η σύγχυση.
12)Προσπάθεια να βλέπουμε πέρα από τα προφανή
Ένα χαρακτηριστικό που συναντάμε πολύ συχνά στους έξυπνους ανθρώπους είναι η ικανότητα που έχουν να βλέπουν πίσω από τα πράγματα, ενώ η αντίληψη των περισσοτέρων δε φτάνει μέχρι εκεί. Κανένας δεν έχει εκ γενετής αυτή την ικανότητα. Αυτή η ικανότητα κατακτιέται σταδιακά, μέσω προσπάθειας, θέλησης και μεθοδικότητας. Πιστεύω λοιπόν ότι αξίζει κάποιος να προσπαθήσει να την αναπτύξει(βέβαια όχι να το παρακάνει βλέποντας παντού φαντάσματα:μερικά πράγματα είναι όντως όπως φαίνονται-δε σημαίνει ότι πρέπει να ψάχνουμε μέχρι να βρούμε κάτι κρυφό). Είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να γυμνάσει το μυαλό του και παράλληλα έχει και μεγάλη πρακτική χρησιμότητα, αφού βοηθάει κάποιον να επιλύει προβλήματα και να αποφεύγει να τον εξαπατούν. Είναι φυσικά πολύ δύσκολο να την κατακτήσει κάποιος, αλλά παράλληλα, όπως προείπα, ίσως κι ο καλύτερος τρόπος να αποκτήσει κάποιος υποκειμενική ευφυΐα. Όσο για το πώς κατακτιέται, η απάντηση είναι μία:μέσω της προσπάθειας και της εμπειρίας. Ακόμα κι αν δεν βρούμε κάτι, θα έχουμε εξασκηθεί και σταδιακά θα τα καταφέρνουμε καλύτερα. Βέβαια, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να το κάνουμε πρόθυμα και με καλή διάθεση. Τέλος, θα πρέπει να τονίσω και κάτι ακόμα. Πολλές φορές αντί να σκεφτόμαστε τις απαντήσεις σε κάποια ερωτήματα, τις ψάχνουμε να τις βρούμε έτοιμες. Θεωρώ πως αυτό είναι λάθος. Όπως ισχύει και στα μαθηματικά, για να μάθεις να λύνεις μια άσκηση θα πρέπει πρώτα να τη λύσεις και μετά να ελέγξεις την απάντηση, για να δεις αν την έκανες σωστά. Οπότε, ας καταλήξουμε πρώτα σε μια κρίση κι έπειτα ας ελέγξουμε την ορθότητά της.
13)Μην αφήνουμε τα συναισθήματα να επηρεάζουν την κρίση μας
Κατά τα δύο (καθαρά)φιλοσοφικά δοκίμια, ανέφερα μεταξύ άλλων το διαχωρισμό των δυνατοτήτων μυαλού-ψυχής-πνεύματος, καθώς και το πόσο αναγκαίο είναι να μη συγχέονται αυτές. Βλέπω πολλούς ανθρώπους να προσπαθούν να <<σκεφτούν με την ψυχή τους>>, αναμειγνύοντας στη σκέψη τους συναισθήματα. Δεν πρέπει όσοι το κάνουν αυτό να απορούν αν κάνουν συχνά λάθη. Φυσικά δεν προτείνω το άλλο άκρο:να είμαστε τελείως αναίσθητοι και να σκεφτόμαστε μόνο με τη λογική. Αν το κάναμε αυτό θα ήμασταν μηχανές. Όμως πρέπει να καταλάβουμε ότι η σκέψη είναι μια διαδικασία του μυαλού, στην οποία θα πρέπει να συμμετέχει κυρίως αυτό κι όχι τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα θα πρέπει να λειτουργούν ως επιχειρήματα στη σκέψη(πχ ένας λόγος να πάρω ένα ακριβό αυτοκίνητο είναι ότι θα αισθανθώ καλά) κι όχι ως ρυθμιστές(θα πάρω ένα αυτοκίνητο καθαρά ή κυρίως με βάση το ποιο με κάνει να αισθάνομαι καλύτερα). Επίσης, πρέπει να μην αφήνουμε τα συναισθήματα να επηρεάζουν την ποιότητα της σκέψης(πχ τα νεύρα ή η στεναχώρια χαλάνε την ποιότητά της κι η αίσθηση της επιτυχίας μας κάνει υπεραισιόδοξους). Αυτό είναι δύσκολο και κανείς δεν μπορεί να το πετύχει στο απόλυτο, πρέπει όμως να το προσπαθούμε όσο περισσότερο γίνεται.
14)Ενασχόληση με την τέχνη
Η υποκειμενική ευφυΐα είναι μια δραστηριότητα του πνεύματος. Επομένως, αν το πνεύμα μας είναι καλά <<γυμνασμένο>>, θα διαθέτουμε περισσότερη και καλύτερη υποκειμενική ευφυΐα. Κι ένας καλός τρόπος να γυμνάσουμε το πνεύμα μας(κυρίως την ψυχή, αλλά και το μυαλό) είναι η τέχνη. Οποιαδήποτε μορφή τέχνης(ως τέχνη, για να μην παρεξηγούμαστε, εννοώ κάθε μορφή διασκέδασης που ηρεμεί την ψυχή και γενικά την κάνει να αισθάνεται ευχάριστα συναισθήματα, και προσφέρει παράλληλα ερεθίσματα και μαθήματα στο μυαλό) μπορεί να γυμνάσει το πνεύμα και να αυξήσει-βελτιώσει την υποκειμενική ευφυΐα, τουλάχιστον όπως αντιλαμβάνομαι εγώ τα πράγματα. Βέβαια, θα πρέπει κι εδώ να μην το παρακάνουμε. Η τέχνη πρέπει να προσεγγίζεται εξίσου μέσω του μυαλού και της ψυχής(εξ'ού και πνευματική δραστηριότητα) κι επομένως, αν την προσεγγίζουμε καθαρά με το ένα από τα δύο, τότε δεν θα έχουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη.
15)Μην λυπόμαστε να κουράζουμε το μυαλό μας(για σημαντικά θέματα)
Παρατηρώντας την πλειοψηφία των ανθρώπων γύρω μου, παίρνω την εντύπωση ότι βαριούνται να σκεφτούν. Ότι δεν θέλουν να κουράσουν το μυαλό τους. Η αλήθεια είναι ότι δε φταίνε καθαρά αυτοί, αφού ο σημερινός κόσμος είναι δομημένος πάνω σε αυτό, στο να μην αφήνει τους ανθρώπους να σκέφτονται(τουλάχιστον ξεκάθαρα). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μυαλό τους να μένει αδύναμο και να μην μπορεί να διεκπεραιώσει επιτυχώς το σύνολο των διαδικασιών που θα έπρεπε να μπορεί ένα μυαλό ενός ενήλικα ανθρώπου. Κι αν κάποιος δεν μπορεί να σκεφτεί καλά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι ανάλογα(σε ποσότητα-μέγεθος) με εκείνα που αντιμετωπίζει ένας ανάπηρος άνθρωπος. Για αυτό δεν πρέπει να φοβόμαστε να κουράζουμε το μυαλό μας. Δεν πρόκειται να πάθουμε τίποτα κακό από αυτό(εκτός αν το κάνουμε σε υπερβολικά επίπεδα φυσικά ή αν το κουράζουμε για ανούσια θέματα, οπότε λοιπόν θα κουραστούμε άδικα). Κι επιστρέφω εδώ σε αυτό που έλεγα στη 10η συμβουλή:ας κάνουμε έστω μία άσκηση για το μυαλό μας τη μέρα. Αξίζει. Μπορεί να κουραζόμαστε λίγο παραπάνω(στην αρχή μόνο, πιστέψτε με), όμως τα οφέλη θα είναι πολύ σπουδαιότερα από αυτό.
16)Προσπάθεια να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα ιδέα, η οποία θεωρώ ότι δουλεύει πολύ καλά, σε μένα τουλάχιστον, είναι να προσπαθούμε να γυμνάζουμε το μυαλό μας κάνοντας πολλά(2-4) πράγματα ταυτόχρονα. Αυτό είναι κάτι δύσκολο για τους περισσότερους, οι οποίοι μπορούν να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε ένα πράγμα, δύο το πολύ, αλλά θεωρώ πως είναι μια καλή εξάσκηση. Πιστεύω ότι η διαδικασία που ακολουθεί το μυαλό για να επιλύει πολλά θέματα ταυτόχρονα, είναι παρόμοια με εκείνη που ακολουθεί για να λύσει πολύ δύσκολα και πολύπλοκα θέματα. Οπότε, αν προπονηθούμε στο ένα, προπονούμαστε και στα δύο. Και προτείνω να αρχίσουμε από το πρώτο, αφενός γιατί είναι κάπως πιο εύκολο, γιατί μπορεί να γίνει σταδιακά και με μεγαλύτερη άνεση, κι αφετέρου γιατί μπορεί να μην έχουμε κάποιο πολύπλοκο πρόβλημα να λύσουμε. Βέβαια, εννοείται ότι δεν πρέπει να το κάνουμε αυτό όταν ασχολούμαστε με πράγματα που απαιτούν απόλυτη συγκέντρωση(πχ συγγραφή ή οδήγηση, στην οποία θα ήταν και κάτι πολύ επικίνδυνο). Αυτή η συμβουλή αφορά πιο απλές δραστηριότητες(πχ να μαγειρεύουμε ενώ βλέπουμε τηλεόραση) και ο αριθμός τους πρέπει να είναι το πολύ 4. Είναι ακόμα κάτι που μοιάζει δύσκολο αλλά μπορεί να κατακτηθεί με την εξάσκηση, αρκεί να υπάρχει θέληση και πίστη(στην επιτυχία). Τελειώνοντας και με αυτό, θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι. Αυτή η συμβουλή μπορεί να φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με την 8η, κατά την οποία ανέφερα ότι αν κάνουμε ένα πράγμα έχουμε καλύτερη απόδοση από ότι αν κάνουμε δύο. Αυτό πράγματι ισχύει, και δεν το ανατρέπω. Αυτό που λέω είναι ότι το να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα μπορεί να μας κάνει πιο ευφυείς, όχι ότι θα έχουμε καλύτερη απόδοση από ότι αν κάνουμε το καθένα ξεχωριστά. Κι η σκέψη είναι μια από τις δραστηριότητες που απαιτούν απόλυτη συγκέντρωση-οπότε το να μιλάμε ταυτόχρονα, ενώ σκεφτόμαστε, είναι λάθος.
17)Συναναστροφή με έξυπνους ανθρώπους
Στο παρελθόν(5ο ψυχολογικό δοκίμιο) είχα αναφέρει ότι ένας από τους τρόπους που διαπλάθεται η προσωπικότητά μας είναι μέσω των διαφόρων συναναστροφών μας με διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων, ο καθένας εκ των οποίων μας <<παρασύρει>> λίγο ώστε να τον προσεγγίσουμε. Επομένως, το να συναναστρεφόμαστε με έξυπνους(μπορούμε να ορίσουμε κάποιον έξυπνο κυρίως με υποκειμενικά, αλλά και με αντικειμενικά κριτήρια) ανθρώπους είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να γίνουμε κι οι ίδιοι (περισσότερο)έξυπνοι. Αυτό συμβαίνει τόσο γιατί ένας έξυπνος άνθρωπος μπορεί να μας <<τραβήξει>>, όπως ανέφερα και παραπάνω, προς την εξυπνάδα, απλά και μόνο μέσω της ασυνείδητης μίμησης(στην οποία υποπίπτουμε), όσο και προσφέροντάς μας γνωστικά και νοητικά ερεθίσματα, ώστε να βελτιώσουμε τη δική μας σκέψη. Γι'αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό, για όποιον βέβαια θέλει να είναι έξυπνος, να συναναστρέφεται με έξυπνους ανθρώπους και να αποφεύγει, όσο μπορεί, τους λιγότερο έξυπνους, αφού αυτοί μάλλον θα τον τραβήξουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Φυσικά, επειδή μιλάμε για υποκειμενική ευφυΐα, είναι δύσκολο να βρούμε ανθρώπους που να τη διαθέτουν(σε αντίθεση με την αντικειμενική), οπότε θα πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ και να μην το βάλουμε κάτω.
18)Προσπάθεια-βελτίωση της ικανότητας να προβλέπουμε το μέλλον
Ένας ακόμα πολύ καλός εναλλακτικός τρόπος να βελτιώσουμε την υποκειμενική μας
ευφυΐα είναι να προσπαθούμε να προβλέπουμε το μέλλον και να προπονηθούμε σε αυτό(αυτή η συμβουλή σχετίζεται αρκετά με την συμβουλή 12, αφού μοιάζουν τόσο στο στόχο όσο και στον τρόπο επίτευξής του-παρ'όλ'αυτά, δεν είναι ίδιες). Όταν φυσικά λέω να προβλέψουμε το μέλλον, δεν εννοώ να διαβάζουμε το φλιτζάνι ή να μελετάμε τις κινήσεις των άστρων. Έχω στο μυαλό μου μια πιο επιστημονική προσέγγιση. Δηλαδή να συλλέγουμε όλα τα δεδομένα του παρόντος σχετικά με κάποιο θέμα, να τα μελετάμε και να προσπαθούμε να υπολογίσουμε(βάσει αυτών) πώς θα εξελιχθεί αυτό το θέμα στο μέλλον(αν θέλει κάποιος να βελτιωθεί σε αυτό, είναι καλό να διαβάσει τα Φιλοσοφικά-Λογικά Δοκίμια 16+17). Φυσικά θα κάνουμε αρκετά συχνά λάθη, όμως το σημαντικό είναι να βελτιώσουμε την ικανότητά μας να υπολογίζουμε το πώς θα εξελιχθούν τα διάφορα πράγματα, έτσι ώστε να αυξήσουμε με τον τρόπο αυτό την υποκειμενική μας ευφυΐα. Αυτό που θα πρέπει να προσέξουμε εδώ, θα είναι, αν πέφτουμε έξω πολύ συχνά, να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τα σφάλματα της μεθόδου που ακολουθούμε και να τα αλλάξουμε.
19)Ας χρησιμοποιήσουμε το μυαλό ως στήριγμα
Στο 1ο άρθρο, το οποίο είχε ως θέμα τις Πανελλήνιες, είχα αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι θα είναι καλό οι μαθητές να στηριχθούν περισσότερο σε κάποιες δυνατότητες του μυαλού τους(όπως η μνήμη, η εύκολη εκμάθηση, η ικανότητα αυτοσχεδιασμού) και λιγότερο στην υπερπροσπάθεια, ώστε να πετύχουν το στόχο τους πιο εύκολα και πιο αποτελεσματικά. Αυτή η συμβουλή έχει εφαρμογή, κι είναι μάλιστα κι απαραίτητο νομίζω να εφαρμόζεται, σε όλους τους τομείς της ζωής. Όπως ένας άνθρωπος τυφλός έχει πολύ καλύτερη ακοή από έναν συνηθισμένο άνθρωπο, αφού στηρίζεται πολύ περισσότερο σε αυτήν για να επιβιώσει, έτσι και κάποιος άνθρωπος που στηρίζεται κυρίως στο μυαλό και τις δυνατότητές του, για να επιβιώσει, θα αποκτήσει ένα μυαλό πολύ δυνατό και προπονημένο. Φυσικά αυτή η διαδικασία έχει τα ρίσκα της, αφού το μυαλό συνήθως χρειάζεται αρκετό χρόνο ώστε να αναπτυχθεί τόσο, ώστε να μπορεί να υποκαταστήσει την προσπάθεια(όταν λέω <<να υποκαταστήσει την προσπάθεια>>, εννοώ τη μεγάλη προσπάθεια, γιατί μόνο οι υπολογιστές μπορούν να εκτελέσουν διεργασίες χωρίς να κουνήσουν το σώμα τους και χωρίς να κουραστούν καθόλου) κι έτσι μέχρι να γίνει αυτό, θα υπάρχουν λογικά κι αρκετές αποτυχίες. Παρ'όλ'αυτά, αφενός πιστεύω ότι αξίζει αφού τα οφέλη μετά θα είναι τεράστια(ένα τόσο δυνατό μυαλό μπορεί να πετύχει πολύ περισσότερα από ένα δυνατό σώμα, ειδικά από τη στιγμή που δυνατά σώματα υπάρχουν αρκετά ενώ δυνατά μυαλά όχι), κι αφετέρου υπάρχει κι ο τρόπος της <<εξισορρόπησης προσπάθειας-σκέψης>>, ώστε να λύνεται σε μεγάλο βαθμό αυτό το πρόβλημα. Ο τρόπος της <<εξισορρόπησης προσπάθειας-σκέψης>> αφορά τη σταδιακή μείωση της επένδυσης σε προσπάθεια και την αύξηση της επένδυσης σε σκέψη, ώστε να επιτευχθεί κάποιος στόχος. Δηλαδή, ένας άνθρωπος με απροπόνητο μυαλό θα πρέπει π.χ. αρχικά να βασιστεί κατά 90% στην προσπάθεια και κατά 10% στη σκέψη, μιας και δεν θα έχει αρκετά δυνατό μυαλό ώστε να στηρίξει μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας και, καθώς το μυαλό του προπονείται, να στηρίζει τις προσπάθειές του λιγότερο στην προσπάθεια και περισσότερο στη σκέψη(το μέτρο εδώ πιστεύω ότι είναι γύρω στο 65% σκέψη και 35% προσπάθεια). Έτσι και θα προπονήσει το μυαλό του και δεν θα έχει κι αυξημένες(σε σχέση με το συνηθισμένο) αποτυχίες. Αντίθετα, ένας άνθρωπος που βασίζεται κυρίως στην προσπάθεια και λιγότερο στο μυαλό, θα έχει περισσότερη επιμονή κι αντοχή και λιγότερη ευφυΐα. Βέβαια, κάποια στιγμή η υπομονή, η επιμονή κι η αντοχή τελειώνουν και τότε μένει φτωχός, σε αντίθεση με τον άνθρωπο που κερδίζει την ευφυΐα, η οποία όχι μόνο δεν τελειώνει, αλλά και σταδιακά αυξάνεται(με την εμπειρία).
20.Βελτίωση της μνήμης
Στο δεύτερο (καθαρά)φιλοσοφικό δοκίμιο, ανέφερα ότι η σπουδαιότερη, κατ'εμέ, λειτουργία του μυαλού είναι η μνήμη. Και παρ'όλο που η μνήμη είναι μια καθαρά νοητική κι όχι πνευματική δυνατότητα, θεωρώ ότι η βελτίωση της μνήμης συνεπάγεται και βελτίωση της υποκειμενικής ευφυΐας. Ο λόγος που το πιστεύω αυτό είναι ότι αφενός βελτιώνοντας τη μνήμη μας εξασκούμε και το μυαλό, το ένα από τα δύο μέλη του πνεύματος(και συνεπώς βελτιώνεται και το πνεύμα) και αφετέρου(και κυρίως) ότι αν έχουμε καλή μνήμη μπορούμε να έχουμε στο μυαλό μας πολλές πληροφορίες-δεδομένα ταυτόχρονα χωρίς να χρειάζεται να τα ανακαλούμε συχνά. Αυτό συμβάλλει στο να ευνοείται η <<απορρόφηση>> κι η επεξεργασία των πληροφοριών αυτών. Δεν είναι τυχαίο ότι σύμφωνα με κάποιες πρόσφατες έρευνες, το iq κι η μνημονική δυνατότητα έχουν αναλογική σχέση(όσο πιο μεγάλο είναι το ένα, τόσο πιο μεγάλο είναι και το άλλο).
21.Πίστη στην επιτυχία
Όπως και σε κάθε προσπάθεια, έτσι και στην προσπάθεια βελτίωσης της υποκειμενώδους ευφυΐας, είναι πολύ σημαντικό να πιστεύουμε στην επιτυχία και να είμαστε αισιόδοξοι. Είναι αποδεδειγμένο(με έρευνες στην ψυχολογία) ότι μπορεί κάποιος να μην πετύχει ένα στόχο, αν κι έχει τα απαιτούμενα προσόντα, επειδή στερείται αισιοδοξίας, κι αντίθετα κάποιος να μην έχει και τόσο πολλά προσόντα, αλλά να πετύχει το στόχο του επειδή πιστεύει στην επιτυχία. Γι'αυτό, πρέπει όλοι να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και για να μιλήσω ειδικότερα για το θέμα κατάκτησης της υποκειμενώδους ευφυΐας, πρέπει να πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να την κατακτήσουμε. Αν δεν το πιστεύουμε, τότε δεν θα διαθέσουμε όλες μας τις δυνάμεις για αυτό το σκοπό, ούτε και θα κάνουμε θυσίες γι'αυτόν(λογικό να μην ξοδέψουμε όλα μας τα <<χρήματα>> για μια <<επένδυση>>, πιθανότατα αποτυχημένη). Αν δεν το πιστεύουμε λοιπόν, τότε οι πιθανότητες να το καταφέρουμε είναι πολύ λίγες. Επίσης πολύ σημαντικό είναι να δείχνουμε αφοσίωση στο σκοπό αυτό και να μην τα παρατάμε, αν δυσκολευόμαστε.
22.Επιμονή στη μόρφωση
Ένα ακόμα πολύ χρήσιμο βήμα είναι να μαθαίνουμε πολλά πράγματα. Έτσι, αφενός προπονούμε το μυαλό μας, το οποίο δουλεύει για να καταλάβει, να επεξεργαστεί και να μάθει-θυμάται τις νέες πληροφορίες, ενώ παράλληλα του προσφέρουμε και νέα δεδομένα, τα οποία μπορούν να το βοηθήσουν να καταλήξει σε μια σωστότερη κρίση. Γι'αυτό το λόγο συχνά οι άνθρωποι που είναι πιο μορφωμένοι έχουν και πιο ανεπτυγμένη υποκειμενώδη ευφυΐα. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι κι οι αμόρφωτοι δεν μπορούν να αναπτύξουν την υποκειμενική τους ευφυΐα. Μπορούν κι εκείνοι να μάθουν πράγματα, με τον τρόπο που αναλύθηκε διεξοδικά κατά το 16ο Φιλοσοφικό-Λογικό δοκίμιο:την λεπτομερή επεξεργασία του περιβάλλοντος. Είναι βέβαια πολύ σημαντικό να μαθαίνουμε ουσιαστικά τις διάφορες πληροφορίες κι όχι μέσω παπαγαλίας ή χωρίς να τις επεξεργαζόμαστε, αφού σε αυτήν την περίπτωση, αντί να αυξήσουμε την υποκειμενική μας ευφυΐα, τη μειώνουμε, αφού δε βάζουμε το μυαλό μας να σκεφτεί.
23.Ατέρμονη Προσπάθεια
Η τελευταία συμβουλή, την οποία προτείνω σε όποιους θέλουν να αποκτήσουν (καλή) υποκειμενική ευφυΐα, είναι να μη σταματήσουν ποτέ να προσπαθούν. Ο στόχος αυτός έχει τρία χαρακτηριστικά: α)είναι πολύ δύσκολος, β)δεν έχει ουσιαστικό προορισμό, αφού πάντα θα μπορούμε να γίνουμε κι εξυπνότεροι, παρά μόνο κατεύθυνση και γ)είναι πολύ σημαντικός(για μένα, ο μόνος σημαντικότερος είναι να γίνουμε καλοί κι ηθικοί άνθρωποι). Και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά, ένα πράγμα προτείνουν:πρέπει πάντα να προσπαθούμε για να τα καταφέρουμε. Σίγουρα θα συναντάμε δυσκολίες(ίσως παρατηρήσατε ότι σχεδόν σε όλες τις παραπάνω συμβουλές ανέφερα ότι πρόκειται για δύσκολα εγχειρήματα, και σε όσες δεν το είπα, το εννοώ), σίγουρα κάποιες φορές θα αποτυγχάνουμε, αλλά όσο πιο πολύ προσπαθήσουμε, τόσο πιο κοντά θα φτάσουμε στο ανώτατο σημείο της υποκειμενικής εξυπνάδας(το οποίο βέβαια δεν θα κατακτήσουμε ποτέ). Αξίζει νομίζω να το παλέψουμε, αφού αν γίνουμε έξυπνοι, θα κάνουμε τόσο τη δικιά μας ζωή, όσο και τις ζωές των γύρω μας, καλύτερες κι ευκολότερες.
Αυτές είναι νομίζω οι καλύτερες συμβουλές για το πώς μπορεί να κατακτήσει κάποιος την υποκειμενική ευφυΐα. Ξέρω ότι είναι δύσκολες, αλλά επίσης ξέρω ότι είναι αποτελεσματικές. Επίσης νομίζω ότι η υποκειμενική ευφυΐα είναι ένα χαρακτηριστικό που πρέπει να καλλιεργήσουν όλοι οι άνθρωποι, ειδικά σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα(το οποίο μόνο έτσι έχει αξία-διαφορετικά είναι καταστροφικό). Προτείνω λοιπόν σε όλους να το παλέψουν, είτε με τους παραπάνω τρόπους, είτε με άλλους που μπορεί να βρουν αλλού ή να σκεφτούν οι ίδιοι, και τους εύχομαι καλή επιτυχία στη δύσκολη αυτή προσπάθεια.
Homo Cogitans
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου